دخترانی که با لباس پسرانه به استادیوم فوتبال می روند

گزارش گر در ضمن این گزارش و از زبان افراد مختلف سعی کرده است که مسئله ی علاقه ی دختران برای حضور در ورزشگاه مردان و تماشای مسابقات ورزشی مردان را یک ضرورت اجتماعی و موجب گرم شدن میادین ورزشی قلمداد کند وی بدون بررسی ابعاد مختلف این قضیه و پیامدهای آن, تلاش کرده تا مسئله را از جهت شرعی بدون اشکال وانمود کند

گزارش‎گر در ضمن این گزارش و از زبان افراد مختلف سعی کرده است که مسئله‎ی علاقه‎ی دختران برای حضور در ورزشگاه مردان و تماشای مسابقات ورزشی مردان را یک ضرورت اجتماعی و موجب گرم شدن میادین ورزشی قلمداد کند. وی بدون بررسی ابعاد مختلف این قضیه و پیامدهای آن، تلاش کرده تا مسئله را از جهت شرعی بدون اشکال وانمود کند.

● نقد و بررسی: زنان و حضور در ورزشگاه مردان (حمید کریمی)

مدتی است که برخی از مطبوعات و طیف‌ها در این زمینه قلم می‌زنند و سخن می‌گویند تا، به گمان خود، شاید این تبعیض و ظلم بزرگی که بر زنان رفته است، برطرف شود. از جمله مجله‌ی«زنان»، که مجمع چنین افکاری است، در شماره‌ی ۸۲ در طی دو مقاله، به بهانه‌ی بازی فوتبال بین ایران و ایرلند، این بحث را طرح کرده است. یک مقاله از خانم مهین گرجی با عنوان«جایگاه ویژه‌ی«آزادی» فقط برای زنان ایرلندی» و مقاله‌ی دیگری از خانم دلفین مینویی با نام (پیروزی مهمانان«آزادی») به هر حال، این مسأله مدتی است که به صورت‌های مختلف و از زبان برخی از شهروندان و مسؤلان و نویسندگان مطرح می‌شود. در این نوشتار به صورت مختصر، نکاتی را پیرامون این مطلب ذکر می‌کنیم که ناظر به مقاله‌ی روزنامه‌ی«آزاد» است، ولی پاسخ سخنانی از این دست شمرده می‌شود.

۱) در ابتدای گزارش آمده که اشتیاق دختران جوان به فوتبال اگر بیش‌تر از پسران نباشد، کم‌تر نیست.

این ادعا خلاف وجدان و داده‌های آمارها خلاف اقتضای طبیعی جسم و روح لطیف بانوان است. حتی در کشورهای غربی نیز چنین چیزی دیده نمی‌شود؛ نه به‌عنوان بازی‌کن و نه به‌عنوان تماشاگر. ضمن این‌که باید بین اشتیاق به فوتبال و علاقه به تماشای آن فرق گذاشت؛ به هر حال، هم انجام بازی فوتبال و بازی‌های پرجست و خیز بیش‌تر مورد علاقه‌ی مردان و مناسب‌تر با جسم[۲] و روح آنهاست و هم تماشای این بازی، و حضور بیش‌تر آنان در ورزشگاه‌های دنیا در کنار رسانه‌های مختلف شاهد بر این مدعاست.

۲) در چند جای گزارش آمده است که دختران زیادی مایل به ورود به ورزشگاه فوتبال هستند.

این سخن البتّه واقعیت دارد، ـ گرچه نه به اندازه‌ی پسران ـ اما صرف علاقه‌ی جمعی به یک عمل، دلیل صحت و خوبی آن کار نیست. در دنیا همواره افراد بسیاری علاقه به مشروبات الکلی و مواد مخدّر و قمار و هم‌جنس‌بازی داشته‌اند، اما همه‌ی این موارد منکر، زشت و ناپسندند. در مسأله‌ی ما اختلاف بر سر علاقه‌مندی یا بی‌علاقگی برخی از زنان نیست؛ بلکه اختلاف بر سر موانع و مشکلاتی است که این عمل برای بانوان و نیز مردان به دنبال دارد. نکته‌ی دیگری که در همین جا اشاره می‌کنم این است که حضور زنان در ورزشگاه‌های مختلف در سراسر دنیا با شرایط مختلف، نباید الگوی عملی ما قرار گیرد. کارهای بسیاری در دنیا انجام می‌شود که با ارزش‌ها و عقاید و فرهنگ جامعه‌ی دینی و ایرانی ما سازگار نیست؛ بنابراین، وجود اختلاط در سرتاسر دنیا هم، دلیلی برای پذیرش و امضای ما نمی‌شود. چرا ما باید دنباله‌رو و مقلّد آنان باشیم؟! چرا آنان نباید پیرو تفکّر و عمل صحیح و معقول ما در این زمینه باشند!؟

۳) در این گزارش، به‌طور ضمنی، عمل برخی از دختران که با لباس مبدّل پسرانه وارد ورزشگاه شده، یا قصد ورود داشته‌اند، تأیید شده است؛ اما آیا عمل خلاف قانون و ادب جامعه قابل تأیید است!؟ آیا نفس تظاهر و جلوه در هیئت جنس مخالف عملی زشت نیست!؟ آیا درست است به جای این‌که به دختران جوان و نورس آموزش‌های لازم و توجیه‌های معقول را منتقل کنیم، تخلفات آنها را نادیده بگیریم یا ترویج کنیم؟! بر فرض که هدف و میل ما صحیح و معقول باشد، آیا این امر، هر وسیله‌ای را توجیه می‌کند!؟ در ادامه‌ی سخن نشان خواهیم داد که این هدف و ایده اصولاً مشروع و منطقی هم نیست.

۴) در ادامه‌ی گزارش از قول یک مصاحبه شونده آمده است:

چه فرقی میان دختر و پسر وجود دارد. فرق آنها فقط فیزیکی است نه انسانی.

اختلاف مرد و زن در زمینه‌های مختلفی است. هم تفاوت‌های جسمی و فیزیولوژی دارند و هم اختلافات روحی و عاطفی؛ ضمن این‌که هر دو جنس در اصل انسانیت شریک‌اند. تفاوت‌های دو قشر امری است که در کتب مختلف علمی و روان‌شناسی و پزشکی و نیز منابع دینی آمده است و این‌جا مجال ذکر آنها نیست[۳]. اما همین تفاوت‌ها موجب کارکردها و نقش‌ها و انتظارات مختلفی در مرد و زن است. دقیقاً به همین دلیل است که ما با حضور زن با جسم و روح لطیف در جمع مردان و دیدن فوتبال آنها مخالف هستیم؛ و الا صرف بازی کردن زنان، چه فوتبال و چه والیبال و بسکتبال یا شنا و چه تماشای آنان در جمع خاص خودشان، هیچ‌کدام منع شرعی و عقلی ندارد. کسی نگفته است در استادیوم مخصوص بانوان که خودشان بازی می‌کنند، زنان وارد نشوند و حق اوّلیه‌ی خود را اعمال نکنند؛ بلکه ادعا و توقع این است که چنان‌که حضور مردان در استادیوم خاص زنان که با پوشش مناسب ورزشی در آن حضور دارند، صحیح نیست، متقابلاً حضور زنان نیز در استادیوم خاص آقایان و بازی‌کنان مرد صحیح نیست.

۵) نکته‌ی خوب و قابل توجه دیگری که در ضمن گزارش از یک مدیر دبیرستان دخترانه ذکر شده آن است که متأسفانه گاهی جو و شرایط ورزشگاه چنان نامناسب و همراه با کلمات مستهجن و رکیک و حرکات ناشایست و خشونت و آتش‌افروزی و.... است که پدران و مادران دلسوز و عاقل حتی راضی نمی‌شوند پسران جوان آنها به این محیط وارد شوند، چه رسد به دختران پاک و معصومی که بیش‌تر در معرض آسیب هستند. آیا نشستن این افراد در منزل و در کنار پدر و مادر و تماشا از طریق تلوزیون، اشکال و ضرری دارد که با محرّک‌های مختلف، سعی در کشاندن آنها به خیابان و ورزشگاه و ایجاد مشکلات بعدی داریم. اگر هم قصد بازی دارند، هر قشری در محیط مناسب خود و با دوستان خود بازی خواهد کرد.

۶) نکته‌ی دیگری که مدافعان حضور زنان در ورزشگاه‌های مردان ذکر می‌کنند این است که حضور زنان و خانواده‌ها هم موجب تشویق بازی‌کنان می‌شود و هم اگر همه‌ی جوانان به ناموس دیگران احترام بگذارند، بسیاری از ناهنجاری‌ها و فحش‌ها و.... کاسته خواهد شد.

در این خصوص نیز ملاحظاتی وجود دارد: اولاً، زن و فرزند یک فوتبالیست، زن و فرزند فوتبالیست‌های دیگر و تیم رقیب نیستند؛ بنابراین، باید مجموعه‌ی افراد و شرایط را در نظر گرفت که در این صورت همان موانع شرعی و عقلی پیش می‌آید. ثانیاً، تشویق خواهر و مادر و فایده‌ی آن از یک جهت، نفی جهات منفی و مشکلات را نمی‌کند. امور فراوانی دارای مزیّت‌هایی هستند اما در مقابل مشکلات متعددی نیز به همراه دارند. ثالثاً، چگونه حضور زن و فرزند و پیر و جوان در کوچه و خیابان مانع کار خلاف و ناهنجار نمی‌شود، اما در ورزشگاه حضور زنان مانع انجام کار خلاف می‌شود؟! گذشته از این کارهای خلافی را که از خود زنان و دختران جوان، آن هم موقع احساسات و تزاحمات سر می‌زند، نباید از نظر دور داشت. رابعاً، در ورزشگاه‌های مختلط دنیا، این حضور مانع زشتی‌ها نشده است.

۷) نکته‌ی دیگر ـ که خوش‌بختانه در ضمن گزارش هم از قول بعضی افراد نقل شده است ـ این‌که حتی مدافعین حضور زنان نیز بعضی شرایط فعلی را مناسب برای این امر نمی‌دانند. وقتی برگزاری مسابقات، مخصوصاً دیدارهای حساس، معمولاً با دعوا، شیشه شکستن، ناسزاگویی، فشار جمعیت و حرکات ناشایست، پرتاب نارنجک و امثال این امور خشن است، آیا عقل و منطق سلیم می‌پذیرد که ما همسران و خواهران و مادران خود را به این وادی بکشانیم؟! آیا این احقاق حقّ زمین مانده‌ی زنان است. خواننده‌ی محترم می‌داند و می‌بیند که همه ساله هنگام برگزاری مسابقات مختلف در دنیا، خصوصاً بازی‌های جهانی و المپیک، چه هزینه‌های سرسام‌آور و تدابیر امنیتی شدیدی برای حفظ نظم و سلامت مسابقات در نظر گرفته می‌شود و باز هم حوادث دل‌خراشی، به تناوب، روح شنوندگان را می‌آزارد.

۸) وقتی شخص با مادر یا خواهر یا همسر خود وارد ورزشگاه می‌شود، آیا محل زنان و مردان باید جدا باشد یا مختلط؟ اگر جدا باشد که اولاً ورود و خروج و هماهنگی خانواده در جمع‌های شلوغ و پرهیجان مثل استادیوم آزادی بسیار مشکل و غیر قابل قیاس با اتوبوس و سالن سینماست و مشکلات زیادی برای مردم پدید می‌آورد و ثالثاً آمدن با خانواده و محرم و بعد جدا شدن در حین تماشای بازی، مخالف با غرض و ذوق تماشاچی است. اگر هم مختلط باشند با شئونات جامعه‌ی اسلامی نمی‌سازد و نشست و برخاست و ابراز احساسات و تشویق‌ها موجب هتک شئون و منزلت افراد می‌شود.

۹) یک نکته‌ی اساسی که در مسائلی از این دست مورد غفلت یا تغافل بعضی واقع می‌شود این است که نظر دادن من و شما یا نظرخواهی از مردم و مسؤلان و نمایندگان مجلس در صورتی مجال دارد و صحیح است که در آن مسأله خداوند متعال ودین دستور مشخّصی نداشته باشد و الا ما حقّ اظهار نظر نداریم. متأسفانه در نوشته‌های مورد اشاره معمولاً به تنها چیزی که اصلاً توجه نمی‌شود یا کم‌تر بها داده می‌شود، حکم الهی و دینی است. گویا نویسنده و گوینده کاری با دین و اسلام ندارد. سخن از غرب و دنیا وسایر کشورها و سلیقه‌ی دختر و پسر، زیاد به میان می‌آید؛ اما، از سخن و سلیقه‌ی پیامبر و امام مطلبی به چشم نمی‌خورد.

نویسنده در این مقاله با نگاهی سطحی به بعد شرعی مسئله(و با تغافل نسبت به حکم مقام معظم رهبری) باز هدف خود را تعقیب کرده است. هر مرد و زن مسلمان و مؤمنی که کم‌ترین آشنایی با دستورهای الهی داشته باشد، می‌داند که نگاه مرد به بدن زن و نگاه زن به بدن مرد حرام و ممنوع است و حکومت دینی حقّ اجازه و ترویج این کار را ندارد. حضور زن در ورزشگاه مخصوص مردان برای تماشای فوتبال یا والیبال یا کشتی یا بسکتبال یا شنا و مانند این‌ها، همراه با نگاه به اعضای عریان بدن است و قهراً صحیح نیست.[۴] کما این‌که لابد نویسنده‌ی مقاله و مصاحبه شوندگان و همه‌ی مردم فهیم و مسلمان با حضور مردان در ورزشگاه خاص زنان و دیدن آنها موافق نیستند.

نکته و مسأله‌ی دیگر شرعی این‌است که بین دیدن مستقیم بدن فرد، با دیدن عکس و فیلم، تفاوت وجود دارد. در مرحله‌ی بعد ممکن است گاهی یک عمل فی نفسه ممنوعیتی نداشته باشد، اما در شرایط خارجی و واقعی، پیامدهای سوء و مفاسدی داشته باشد که به‌خاطر آنها، از خود عمل هم باید پرهیز کرد؛ مثلاً نفس فوتبال یا دوچرخه‌سواری یا موتورسواری زنان اشکال شرعی ندارد، اما انجام این اعمال در کوچه و خیابان و با وجود مردان، نوعاً موجب مفاسدی می‌شود که برای دوری از آنها نباید این امور را تجویز و ترویج کرد. نظر مبارک مقام معظم رهبری، که در بالای مقاله آن هم به‌طور ناقص به آن اشاره شده است. بر همین امر است که نگاه کردن زن به بدن مرد جایز نیست، و همین قسمت از فتوا برای ممنوعیت حضور زنان کافی است. و بر فرض که بدن مردان هم به‌صورت معمولی پوشیده باشد، باز اگر حضور زنان در ورزشگاه مفسده‌ای داشته باشد، نباید اجازه داده شود اما جای بسی تعجب و تأسف است که نویسنده‌ی گزارش، فتوا را به نفع خود معنا می‌کند و می‌‌نویسد:

اکنون که در گفت‌وگوی ما با دفتر مقام(معظّم) رهبری، مجوز شرعی لازم برای مسؤولان فراهم آمد، به نظر می‎رسد فارغ از دغدغه می‌توانند به انجام وظیفه‌ی خود همّت بگمارند.

بازی کردن با حکم الهی مگر غیر از این است، و مگر مسؤلین نظام مقدس جمهوری اسلامی می‌توانند و حق دارند که بر خلاف دستورهای الهی قدم بردارند؟! و این چه وظیفه و مسؤلیتی است که نویسنده‌ی مقاله متوجه متصدیان امر می‌کند؟! آیا مسؤلین وظیفه و مسؤلیت دارند که شرایط و مقدمات ارتکاب حرام و تخلّف از امر الهی را فراهم کنند؟

۱۰) و بالاخره در پایان سخن و با اغماض از سایر اشکالات، به‌علت طولانی شدن کلام، از نویسنده سؤال می‌کنیم، آیا مردان هم حقّ اعتراض دارند و می‌توانند با لباس زنانه به ورزشگاه مخصوص زنان برای تماشای زنان فوتبالیست، کشتی‌گیر، ژیمیناست و شناگر و... بیایند و از این اشتیاق و علاقه‌ی خود دفاع کنند یا نه؟! جواب قطعاً منفی است. مسأله‌ی حضور زنان در باشگاه مردان نیز از جهت شرعی و عرفی ـ نه کاملاً شبیه و به این شدت ـ نزدیک به همین مطلب است و نباید تفاوت گذاشت.

[۱] . اکرم امیدوار، روزنامه‎ی آزاد، ۱۴ بهمن ۱۳۸۰.

[۲] . در زمینه‌ی تفاوت‌های مختلف جنسی و روانی و هوشی بین زن و مرد، کتب متعددی در روان‌شناسی و زیست‌شناسی و فیزیولوژی نگاشته شده که موارد بسیاری از این اختلافات و نیز منابع علمی و مستند آن در فصلنامه‌ی کتاب نقد، ش ۱۷ ، ص ۲۲۰ ـ ۲۵۹ آمده است.

[۳] . در این زمینه ر.ک: سید هادی حسینی، «تفاوت‌های بیولوژیک زن و مرد، بدن، روان و هوش»، فصلنامه‌ی کتاب نقد، ش ۱۷ ، ص ۲۵۹ ـ ۲۲۰ ، مرتضی مطهری و نظام حقوق زن در اسلام، بخش هفتم.

[۴] . در زمینه‌ی دیدگاه اسلام و علمای بزرگوار در مورد نگاه زن به مرد و بالعکس رجوع کنید به رساله‌های عملیه‌‌ی مراجع، کتاب نکاح. و نیز احکام روابط زن و مرد، سید مسعود معصومی،(نشر دفتر تبلیغات)، ص ۶۰.

نگاه کردن زن‌ها به بدن مرد نامحرم به استثنای وجه و کفین و مقداری که به‌طور معتاد مردان نمی‌پوشانند حرام است.

امام خمینی و حضرات آیات عظام، گلپایگانی، اراکی، وحید، بهجت و برخی مراجع دیگر.

ضمناً در همین زمینه علاوه بر نظر مبارک مقام معظم رهبری که در متن اشاره شد، استفتائی از محضر علما شده است به این صورت:

«برخی در حال زمینه‌سازی برای شرکت زنان در ورزشگاه‌ها جهت تماشای مسابقات مردان می‌باشند. از آنجایی که در این مکان‌ها غالباً توسط طرف‌داران تیم‌های ورزشی حرکات غیراخلاقی صورت می‌گیرد و تبعات سوئی را به همراه دارد، زمینه‌سازی و شرکت زنان در این مکان‌ها که موجب هتک حرمت‌ها می‌شود چه صورت دارد؟»

حضرت ایت‌اللّه صافی: جایز نیست و وقوع این گونه امور در جمهوری اسلامی بسیار مایه‌ی تأسف است.

حضرت آیت‌اللّه مکارم شیرازی: هرکاه موجب فساد یا هتک حرمت احکام اسلامی گردد جایز نیست.

حضرت آیت‌اللّه تبریزی: در فرض سؤال جایز نیست و مسؤلین باید در حفظ عفّت زنان و عزّت آنان بکوشند.

حضرت آیت‌اللّه بهجت: به نحو اختلاط مرد و زن جایز نیست و در غیر این صورت چون نوعاً پوشش متفاوت ندارند نظر جایز نیست علی‌الاحوط(احتیاط واجب) و در فرض معرضیّت ریبه حرام است قطعاً.

حضرت آیت‌اللّه سیستانی: به احتیاط واجب زن نباید بدن مرد را که بیش از حدّ معمول برهنه است تماشا کند.

سید محسن محمودی، مسائل جدید از دیدگاه علما، انتشارات ناصر، ورامین، ص ۱۳۳ و ۱۳۴.

در مورد نگاه کردن خانم‌ها به فیلم‌های ورزشی نیز استفتائاتی وجود دارد که برخی مراجع مثل حضرت آیت‌اللّه صافی کلاً جایز نمی‌دانند و برخی مراجع هم به‌شرطی که بدون ریبه و فساد باشد، جایز می‌دانند، مثل مقام معظم رهبری، آقای بهجت و فاضل و مکارم شیرازی؛ ر.ک همان، ص ۱۳۱ و ۱۳۲.