میانجی گری سوریه در چه چیزی

موضع گیری اخیر سوریه پیش از شروع مذاکرات هسته ای حاوی پیام های قابل توجهی است بشار اسد می گوید سارکوزی از من خواسته است در ماجرای هسته ای ایران میانجی گری کنم این اعلام موضع در سفر نیکولا سارکوزی به سوریه اتفاق افتاد

موضع گیری اخیر سوریه پیش از شروع مذاکرات هسته‏ای حاوی پیام های قابل توجهی است. بشار اسد می گوید: سارکوزی از من خواسته است در ماجرای هسته ای ایران میانجی گری کنم. این اعلام موضع در سفر نیکولا سارکوزی به سوریه اتفاق افتاد.

از آنجا که سوریه یکی از کشورهای مهم متحد ایران در منطقه است و یا بعبارت بهتر همواره تنها دولت متحد ایران بوده، این موضع سوریه را باید بدرستی تحلیل نمود. موقعیتی که سوریه در منطقه دارد بسیار پیچیده است و از عوامل بسیار زیادی تاثیر می پذیرد؛ اسرائیل، ایالات متحده، ایران و فرانسه بطور مستقیم بر امنیت ملی سوریه تاثیر گذار هستند.

سوریه هنوز قسمت های مهمی از سرزمینش را در اشغال اسرائیل می بیند و همواره بازپس گیری این سرزمین ها اولویت اول سیاست خارجی سوریه بوده است که قابل چشم پوشی هم نیست. برای درک صحیح موضع اسد باید به چند متغیر توجه کرد که همه آن ها با هم بر منافع ملی سوریه تاثیر گذار هستند. آن ها را می توان بدین صورت فهرست نمود:

۱) اسرائیل، کشوری که موقعیت موجود را به رسمیت نمی شناسد و همواره سیاستی تهاجمی دارد،

۲) ایالات متحده، هژمونی که می خواهد کشورهای خاورمیانه را تجزیه کرده و جریان نفت را در اختیار د خود بگیرد،

۳) ایران، بزرگترین قدرت منطقه که دردسر بزرگ در راه تثبیت هژمونی آمریکاست و تضاد منافع استراتژیک با اسرائیل و آمریکا دارد،

۴) فرانسه، قدرتی رومانتیک که اعتبار خود را در لایه های سطحی اعتبار و پرستیژ جستجو می کند.

موضع گیری سوریه در مورد میانجی گری در پرونده هسته ای ایران از آن جهت معنا دار است که در واقع این کشور از ایستادن در کنار ایران به صورت یک متحد انصراف داده و حداقل به یک تماشاچی بی طرف تبدیل می شود. حال چرا این موضع گیری پس از سفر سارکوزی اتفاق افتاده است به سیاست فرانسه برای اعاده حیثیت باز می گردد. فرانسه پس از مقاومت بی حاصلی که در برابر حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ داشت از محور تاکتیکی برلین- پاریس- مسکو خارج شد و روش تبعیت از آمریکا را در پیش گرفت. رفتن شیراک و آمدن سارکوزی این امکان را به رئیس جمهور جدید که در باخت به آمریکا سهیم نبود داد تا با فراغ بال به دنبال بوش بدود. فرانسه برای اینکه ظاهر ضد آمریکایی خود را حفظ کند به اتخاذ سیاستی رومانتیک روی آورده است که در تاریخ این کشور کم سابقه نیست. اولین مورد آن را می توان در سیاست ناپلئون سوم جستجو کرد که به قدرت نمایی طنز آمیزی در اروپا پرداخت و عاقبت پس از برخورد با بیسمارک سر تعظیم فرود آورد.

سیاست مدیترانه‏ای سارکوزی را عده ای برای تحصیل منافع اقتصادی و عده ای نیز سیاستی برای باز یافتن جایگاه فرانسه در بین اعراب می دانند. به این موارد باید تلاش فرانسه برای رهبری دوره ای فعال در اتحادیه اروپایی را نیز اضافه کرد.

واقعیت این است که این اتحادیه راه به جایی نمی برد و تنها کارکردی که دارد محوریت فرانسه در هیاهو و تبلیغاتی است که پیرامون آن به راه افتاده است. این جاذبه ظاهری سوریه را تحت تاثیر قرار داده است و باعث شده است تا اسد سخنان سارکوزی را جدی بگیرد. در تبیین استراتژی امنیت ملی سوریه باید به دو نکته توجه کرد: نخست، اسرائیل از جولان عقب نشینی نمی کند و دوم، هیچ کس نمی تواند به سوریه تضمینی امنیتی برای عدم تجاوز مجدد اسرائیل بدهد؛ فرانسه در موقعیتی نیست که بتواند دادن چنین تضمینی را به اسرائیل تحمیل کند.

سیاست فرانسه سیاستی رومانتیک و فاقد عقبه نیرومند است و ایالات متحده نمی خواهد از این ظرفیت سیاست رومانتیک فرانسه برای جدا کردن سوریه از ایران چشم بپوشد. محوری که با مرکزیت ایران و با حزب الله و سوریه تشکیل شده است در صورت فروپاشی منافع هر سه را تهدید خواهد کرد.

اسد تلاس کرد در گفتگو با"رادیو فرانس انتر" موضع خود را تعدیل کند وی گفت: حمله نظامی به ایران برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای این کشور، عواقب سنگینی برای آمریکا، اسرائیل و جهان به همراه خواهد داشت.

در شرایط کنونی که سوریه بازی جدیدی را آغاز کرده است و وزارت خارجه ایران تحرکی از خود نشان نمی دهد. سوریه نمی تواند در اتحادی غیر از اتحادی که با مرکزیت ایران شکل گرفته است شرکت کند و منافع ملی خود را نیز حداکثر نماید. تبیین این وضعیت به دیپلماسی ایران باز می گردد که باید بتواند از ظرفیت هایی که دارد استفاده کند و شرط نخست چنین کاری اینست که اجازه ندهد متحد ضعیف تر برایش تصمیم گیری کند.

برنامه هسته ای ایران نیازی به میانجیگری سوریه ندارد و سوریه برای تاثیر گذاری بر چنین موضوع مهمی فاقد هر گونه ابزاری است و طرح میانجیگری برای جدا شدن محترمانه از ایران است و نه چیز دیگری. در صورت تحقق چنین چیزی سوریه در اینده ای نزدیک و پس از تحمیل هزینه های زیاد به خود و به ایران به نقطه کنونی باز خواهد گشت. بازداشتن سوریه بعنوان متحد ضعیف تر از تحمیل این هزینه ها هنر دیپلماتیک وزارت خارجه است.

سکوت آمریکا در برابر بازیگوشی های فرانسه در مقطعی که مذاکرات هسته ای با اتحادیه اروپا پس از عقب نشینی از پیش شرط غنی سازی بدین دلیل است که فرانسه در جستجوی ظاهری قدرتمند و فعال به خدمت سیاست خاورمیانه ای آمریکا در می آید.

سوریه نمی تواند با اسرائیل قرارداد صلح استراتزیک امضا کند و اسرائیل در شرایط کنونی که در موضع ضعف قرار گرفته است می خواهد با سوریه معامله ای انجام دهد و سوریه را با وعده بدون ضمانت اجرا وادارد تا آن را به رسمیت بشناسد. اما سوریه نمی تواند در دراز مدت راه خود را جدا کند، بنابراین قادر نیست به مثابه ابزاری برای فشار بر ایران در آستانه مذاکرات هسته ای عمل نماید.

عطا بهرامی