مهدویت در اسلام و عهدین

اعتقاد به دوره آخرالزمان و انتظار ظهور منجی فتوریسم عقیده ای است كه در كیش های آسمانی یهود, زرتشت و مسیحیت در سه مذهب عمده آن كاتولیك, پروتستان و ارتدوكس و مدعیان نبوت عموماً و دین مقدس اسلام خصوصاً, به مثابه یك اصل مسلم قبول شده است و درباره آن مباحث تئوریك مذاهب آسمانی كاملا شرح و بسط داده شده است

اصل وابستگی همه ممكنات به وجود امام(علیه السلام) از طریق بحث‌های استدلالی و آیات و روایات ثابت گردیده است. هر عالَمی دارای یك نقطه مركزی است كه وجودش با آن نقطه مركزی ارتباط دارد; مانند انسان كه نقطه مركزی آن قلب است و حیات اعضا و اندام و بخش مادی او به وجود قلب بستگی دارد. از طرفی، میان اعضای مادی و روح نیز ارتباطی دو سویه و به صورت تأثیرپذیری روح از جسم و به عكس نیز وجود دارد. از این رو، تمام عوالم دارای یك نقطه مركزی ‌می‌باشند و آن وجود مقدّس امام عصر (عج) است. ارتباط وجود ممكنات با وجود ولی قطب جهان به حكم اخبار پیامبر(صلی الله علیه وآله)و ائمّه اطهار(علیهم السلام) ثابت است.

رسول خدا(صلی الله علیه وآله) ‌می‌فرمایند: «لا یزال هذا الدین قائماً الی اثنی عشر فاذا مضوا ساخت الارض باهلها»;۱ همواره این دین بر پا خواهد بود تا دوازده نفر; پس وقتی كه آن دوازده نفر درگذشتند، زمیناهل خود را فرو خواهد برد.

همچنین امیرالمؤمنین(علیه السلام) ‌می‌فرمایند: «الا انّ مثل آل محمد(علیهم السلام)كمثل نجوم السماء اذا خوی نجمُ طلع نجمُ»;۲ آگاه باشید كه به تحقیق مثل آل محمد(علیهم السلام) مثل ستاره‌های آسمان است كه هرگاه ستاره ای غروب كند ستاره ای دیگر طلوع ‌می‌كند.

نكته دیگر اینكه هر عالَمی مقدّمه عالم بعد و عالم كامل تر است. تمام اجزای عالم امكان به سوی عالم كامل تر در حركتند; مانند عالم جنین و دنیا و عالم دنیا و آخرت كه هر كدام مقدّمه دیگری است.

هدف نهایی از عالم امكان وجود مخلوق اشرف است و سیر همه ممكنات به سوی مخلوق كامل تر (حجت خدا) ‌می‌باشد كه یا در مقام نبوت است یا در مقام امامت. به عبارت دیگر، وجود حضرت رسول اكرم و سیده نساءالعالمین و ائمه اثنی عشر(علیهم السلام)مقصد اصلی خلقت است و دیگران گرچه نسبت به مادون خود كامل تر و علت هستند، طفیل وجود آن بزرگواران ‌می‌باشند و این موضوع از روایات معتبر استفاده ‌می‌شود; چنان كه امیرالمؤمنین(علیه السلام) ‌می‌فرماید: «انّا صنائع ربّنا و الناس بَعدُ صنائع لنا»;۳ ما تربیت یافتگان پروردگارمان هستیم و مردم پس از آن تربیت یافتگان ما هستند.

شیخ صدوق نیز از رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) روایت نموده كه آن حضرت فرمود: «یا علی لولا نحن ما خلق الله آدم و لا حواء و لا الجنهٔ و لا النار و لا السماء و لا الارض»;۴ ای علی، اگر ما نبودیم خداوند آدم و حوا و بهشت و جهنم و آسمان و زمین را خلق نمی كرد.

اما اینكه گفته شد وجود حضرات معصومان(علیهم السلام) هدف نهایی خلقت است، از قرآن كریم استفاده ‌می‌شود; آنجا كه ‌می‌فرماید:(وَمَاخَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ)(ذاریات: ۵۶)عالی‌ترین مرتبه عبادت و اطاعت ـ كه نمایش كمال موجود ممكن است ـ همان است كه از امام صادر ‌می‌شود و با توجه به اینكه عبادت دیگران (جن و انس) باید در خط عبادت امام و پیروی از او باشد تا از شرك و انحراف حفظ شود، پس امام مقصود اصلی خلقت خواهد بود.

ارتباط و نیاز مخلوقات به امام مانند ارتباط آفرینش آنچه در زمین است با آفرینش آدم و بنی آدم است و به همین دلیل است كه تشكیل جامعه ای كه در آن ستم مفهومی نداشته باشد و ستمگر بر سرنوشت مردم آن مسلط نباشد، دغدغه بشر از گذشته تاكنون بوده است.

از آن رو كه اولین بار مسئله مهدویت در كتاب‌های آسمانی مطرح شده است، تجلیّات این اندیشه را باید در آنجا جستوجو كرد. خوشبختانه هنگامی كه به ادیان آسمانی مراجعه ‌می‌كنیم كتب آسمانی را سراسر امید و سرشار از نویدهای بهروزی ‌می‌یابیم.

در عهدین، امید بستن به جهانی روشن و نورانی كه در آن آدمی بر همه خواست‌های خود كامیاب و از گناهان پاك شود و از همه دلبستگی‌های مادی و جلوه‌های زشت آن رهایی یابد و به وجود منجی كه برآورنده آرزوها و نیازهاست ایمان بیاورد، آشكارا دیده ‌می‌شود.

فرقه‌های یهود و نصارا در انتظار ظهور موعود و منجی جهان، كه عدالت واقعی را در آخرالزمان در سراسر جهان برقرار نماید، به سر ‌می‌برند. البته نجات دهنده واقعی، خداوند قادر و عالِم بر همه چیز است.در اشعیاء نبی ‌می‌گوید: زیرا من یهوَه خدای تو و قدوس اسرائیل نجات دهنده تو هستم.۵

در مزامیر ‌می‌گوید: تنها اوست كه ‌می‌تواند امید آدمیان را برآورده سازد و آنان را از گناه برهاند و در سختی ها یاری كند.۶در اشعیاء نبی ‌می‌گوید: زیرا كه شریعت من از من صادر ‌می‌شود و داوری خود را بر قرار ‌می‌كنم تا قوم ها را روشنایی بشود. عدالت من نزدیك است و نجات من ظاهر شده، بازوی من قوم ها را داوری خواهد نمود. جزیره ها منتظر من شده، به بازوی من اعتماد خواهندكرد.۷

نتایج:

۱. خیر را فقط به خداوند نسبت ‌می‌دهد، نجات دهنده واقعی خداست;

۲. او تنها امید و ملجأ انسان ها و یاری كننده بندگان است;

۳. خداست كه ‌می‌تواند انسان ها را مورد مغفرت قرار دهد و دین باید از سوی خداوند باشد.

این نوشتار به بررسی و مقایسه مقوله «مهدویت و انتظار موعود» از منظر كتاب مقدّس (عهدین) و اسلام ‌می‌پردازد.

---