فنون تجزیه مشکل

مهارت تجزیه مشکل به مسائل محتمل محتاج فنون خاص است. در اینجا به اجمال چهار فن را معرفی می‌کنیم:
فن نخست، تجزیه به علل: گاهی مشکل را می‌توان از طریق رصد کردن عوامل محتمل آن به مسائل، …

مهارت تجزیه مشکل به مسائل محتمل محتاج فنون خاص است. در اینجا به اجمال چهار فن را معرفی می‌کنیم:

فن نخست، تجزیه به علل: گاهی مشکل را می‌توان از طریق رصد کردن عوامل محتمل آن به مسائل، تجزیه کرد. به عنوان مثال، معضله ارتشاء را در اخلاق حرفه‌ای، می‌توان به مسائلی چون امنیت معیشتی و رشوه، حرص ورزی و ارتشاء، تضاد طبقاتی و ارتشاء، فقدان شایسته‌سالاری و ارتشاء، فقدان نظام نظارتی و رشوه و ... تحلیل کرد. هریک از این مسائل برعامل محتمل ارتشاء ناظراست . افت تحصیلی نیز به عنوان مثال دیگر، مسئله نیست؛ بلکه مشکل است و باید بر حسب عوامل احتمالی آن به مسائل گوناگون تحلیل شود. معضلات درد و عرصه نظری و عملی غالبا چند عاملی‌اند و مطالعه نقش وتاثیر هر عامل محتمل، مسئله‌ای از مسائل آن معضل می‌باشد. فن تجزیه به علل در تحلیل مسائل عملی کاربرد بیشتری دارد.

فن دوم، تجزیه مشکل به ابعاد و اضلاع: گاهی پیچیدگی مشکل به ابعاد گوناگون آن بر می‌گردد. به عنوان مثال، معضل نظری کثرت‌گرایی را می‌توان به ابعاد مختلفی چون کثرت‌گرایی روش‌شناختی، معرفتی، دینی، اخلاقی و غیر آن تحلیل کرد.

کثرت‌گرایی دینی را نیز می‌توان برحسب ابعاد آن به کثرت‌گرایی هنجاری، نجات‌شناختی، حقیقت‌شناختی، معرفت‌شناختی و وظیفه‌شناختی تجزیه کرد (لگنهاوزن، ص۳۶- ۳۴.) معضل “ما و دیگر ادیان” بدون تجزیه به ابعاد یاد شده قابل بررسی و مطالعه نیست. همچنین معضل عملی سلامت و فساد در یک سازمان را می‌توان به ابعاد مالی، اداری و رفتاری تجزیه کرد.

غالب پدیدارها و معضلات متعلق به حوزه علوم انسانی، اضلاع فراوانی دارند و درهم تنیدگی اضلاع مختلف، سبب ابهام در مسئله می‌شود. وقتی در زمینه دین‌داری جوانان به مطالعه می‌پردازیم، برحسب اضلاع مختلف دین‌داری با مسائل متنوعی روبرو هستیم. همچنین است دین و اخلاق که ابعاد گوناگون دارد. به نظر شما مسئله دین و اخلاق از حیث ابعاد به چه مسائلی قابل تجزیه است.یکی از مواضع مرکب بودن سوال، خلط مقام تعریف و مقام تحقیق است. وقتی از مسئله ادیان دیگر می‌پرسیم، سوال به ادیان در مقام تحقق مربوط است یا ادیان در مقام تعریف؟ این دو مقام، دو مسئله متمایز دارند.

فن سوم، تجربه به مصادیق: در مواردی که به مطالعه فلسفی می‌پردازیم، غالبا اختلاف مصداقی سبب تنوع مسئله نمی‌شود؛ اما در موارد دیگر مصداق‌های گوناگون تفاوت ساختاری در مسائل را به میان می‌آورند. به عنوان مثال، وقتی در باب سرقت مطالعه می‌کنیم با مصادیق مختلف روبرو می‌شویم، سرقت علمی، کالا، اطلاعات، دانش فنی، حق معنوی، اسم، پول و ... هریک از موارد یاد شده مسئله‌ای خاص است وحل آن منوط به اخذ روش معینی است. در چنین مواضعی باید مشکل مورد بحث را به مصادیق آن تحلیل کرد.

فن چهارم، تجزیه به آثار: وقتی درخصوص اعتیاد مطالعه می‌کنیم، علاوه بر آنکه به تعداد علل محتمل و ابعاد گوناگون آن مسئله داریم، به تعداد آثار اعتیاد نیز می‌توان مسئله داشت؛ مانند اعتیاد و آثار روانی آن و اعتیاد و آثار اجتماعی آن. هریک از دو گونه آثار یاد شده را می‌توان به مصادیق مختلف تجزیه کرد، مانند اعتیاد و خانواده، اعتیاد و اراده فردی،‌ اعتیاد و تضاد طبقاتی و ... همچنین است تجربه دینی که آثار گوناگونی دارد به نظر شما مسئله تجربه دینی از حیث آثار به چه مسائلی قابل تجزیه است؟