اینترنت

حدود چند دهه پیش شرکت آمریکائی RAND با یک مشکل استراتژیک عجیب مواجه شد. اولیاء امور در آمریکا چگونه می‌توانستند بعد از یک جنگ هسته‌ای. ارتباط مخابراتی موفقیت آمیزی برقرار کنند؟ …

حدود چند دهه پیش شرکت آمریکائی RAND با یک مشکل استراتژیک عجیب مواجه شد. اولیاء امور در آمریکا چگونه می‌توانستند بعد از یک جنگ هسته‌ای. ارتباط مخابراتی موفقیت آمیزی برقرار کنند؟ پس از جنگ هسته‌ای، آمریکا به یک شبکه کنترل و فرمان مرتبط از یک شهر به شهر دیگر. ایالت به ایالت دیگر و از یک پایگاه به پایگاه دیگر نیاز داشت. اما روشی برای حفاظت کامل از آن شبکه وجود نداشت. زیرا سویچ‌ها و سیم کشی آن همیشه تحت‌تٲثیر بمب‌های اتمی آسیب می‌دید و یک حمله هسته‌ای دیگر می‌توانست تمام شبکه ارتباطی را مختل کند. در این شرایط چگونه می‌شد شبکه‌ای را تحت فرمان و کنترل نگاه داشت؟ هر سنگر مرکزی شبکه یک هدف واضح و فوری برای حملات دشمن محسوب می‌شد و بدون شک اولین مکانی بود که آسیب دیده و از بین می‌رفت. شرکت RAND روی این معمای مخوف به طور عمیق در بخش محرمانه ارتش تحقیق کرد و به راه حل مناسبی دست یافت. طرح پیشنهادی RAND در سال ۱۹۶۴ در اختیار عموم قرار گرفت. طبق این طرح، شبکه دارای یک مرکز اصلی و معین نبود. ضمن اینکه از ابتدا نیز باید مناسب عملکرد در زمان حمله طراحی شده باشد. اصول این طراحی بسیار ساده بود باید همه ایستگاه‌ها در شبکه وضعیتی مشابه با ایستگاه‌های دیگر داشته و هریک از آن‌ها برای ارسال و دریافت پیام‌ها مجوز و اعتبار خاص خود را داشته باشند. پیام‌ها باید به بسته‌های مختلف تقسیم و هر بسته به طور مجزا آدرس دهی شود. مسیر حرکت هر بسته می‌باید از یک گره خاص شروع شده و به یک گره مقصد معین خاتمه یابد. همچنین هر بسته می‌باید از اصول مستقلی راهش را در شبکه ادامه دهد.

مسیری که بسته از آن استفاده می‌کند. اهمیت ندارد فقط نتایج نهائی مهم است. اساساً بسته نرم افزاری همانند یک سیب زمینی، از یک گره به گره دیگر پرتاب می‌شود تا به مکان مورد نظر برسد و اگر اشکالی در قطعات عظیم شبکه به وجود آید. اهمیتی نخواهد داشت. بسته‌ها هنوز هم به واسطه ویژگی خود قابل انتقال بوده و به هر شکل ممکن به راه خود ادامه می‌دهند اما در برخی حالات، احتمال دارد سیستم تمام کارائی خود را از دست بدهد (مانند سیستم تلفنی) و غیر قابل دسترس شود.

در طول دهه ۶۰ شرکت UCLA, MIT, RAND تصمیم گرفتند که یک شبکه غیر متمرکز و آسیب ناپذیر با ویژگی راه گزینی بسته‌ای (Packetـ Switching) طراحی کنند. در سال ۱۹۶۸ لابراتوار ملی فیزیک در انگلستان اولین شبکه آزمایشی را بر پایه این اصول برپا کرد. پس از مدت کوتاهی، دفتر نمایندگی پروژه‌های تحقیقات پیشرفته پنتاگون، تصمیم به‌سرمایه گذاری روی یک پروژه بزرگتر و جاه طلبانه تر در آمریکا گرفت. در این پروژه گره‌های شبکه قرار بود ابر کامپیوترهای سریع آن زمان باشند. این سیستم‌ها، ماشین‌های کمیاب و باارزشی بودند که یک شبکه قابل اطمینان و شایسته به منظور تحقیق و توسعه پروژه‌های ملی به آن‌ها نیاز داشت.

پائیز ۱۹۶۹، اولین گره شبکه از این نوع در UCLA نصب و راه‌اندازی شد. در دسامبر ۱۹۶۹ چهار گروه روی این شبکه نوپا وجود داشت که ARPANET نام گرفت. این چهار کامپیوتر می‌توانستند اطلاعات را روی خطوط پرسرعت اختصاصی منتقل کرده و حتی از طریق گره‌های دیگر شبکه از راه دور برنامه ریزی شوند. از طریق ARPANET محققان و دانشمندان توانستند امکانات یک کامپیوتر را با کامپیوتر دیگر از راه دور به اشتراک بگذارند. این یک سرویس مفید محسوب می‌شد و برای عصر کامپیوتر در اوایل دهه هفتاد بسیار ارزشمند بود. در سال ۱۹۱۷ تعداد گره‌هائی موجود در ARPANET به ۱۵ عدد و تا سال ۱۹۷۲ به ۳۷ عدد رسید که تعداد مناسب و قابل توجهی بود.

اما اواخر سال دوم، بهره برداری از ARPANET یک واقعیت عجیب آشکار شد. کاربران ARPANET، این شبکه اشتراکی رابه یک اداره پست الکترونیکی اختصاصی، سریع و ائتلافی سوق داده بودند. دیگر ترافیک اصلی ARPANET پردازش از راه دور نبود، بلکه تبادل پیام‌های شخصی بود. محققین ARPANET از این شبکه به منظور تشریک مساعی روی طرح‌های بزرگ، مبادله نوشته‌ها و یادداشت‌ها و سرانجام بررسی شایعات استفاده می‌کردند. کاربران روی کامپیوترهای ARPANET حساب‌های شخصی و آدرس‌های پست الکترونیکی خود را داشتند و نه تنها از این شبکه برای ارتباط فرد به فرد بلکه برای پردازش از راه دور نیز بهره می‌بردند.

با فاصله زمانی اندک، لیست پستی (mailing list) نیز اختراع شد و این دستاورد ARPANET را قادر به ارسال خودکار یک نامه برای تعداد زیادی از مشترکین شبکه کرد. یکی از ولین لیست‌های پستی معروف SFـLovers برای علاقمندان به مسایل علمی و تخیلی بود. بحث درباره مسایل علمی تخیلی روی شبکه هیچ ارتباطی به‌کار نداشت و بسیاری از مدیران ARPANET را نیز عصبانی و خشمگین می‌کرد، اما این هم باعث خاتمه یافتن آن نشد.

در سراسر دهه ۷۰ شبکه ARPANET بطور مرتب ترقی کرد و ساختار غیر متمرکز آن وسعت گرفت. برخلاف شبکه‌های استاندارد کامپیوتری، شبکه ARPA می‌توانست انواع مختلفی از کامپیوترها را با هم تطبیق دهد. از زمانی که کامپیوترهای مستقل قادر به گفتگو با زبان راه گزینی بسته‌ای متعلق به شبکه جدید و بی‌قانون شدند. اسامی خاص، محتویات و حتی مالکیت آن‌ها نامناسب و نامربوط شد.

استاندارد اصلی ARPA برای ارتباط با نام NCP(Network control protocol) شناخته می‌شد، اما پس از گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی یک استاندارد پیچیده تر و سطح بالاتر به نام TCP/IP جایگزین آن شد(Transmission control protocol) TCP پیام‌ها را در مبدأ به جریانی از بسته‌ها تبدیل کرده و سپس در مقصد آن‌ها را مجدداً سرهم بندی کرده و اصل پیام را ایجاد می‌کند.(Internet Protocol)IP وظیفه مدیریت آدرس دهی را به عهده دارد و مسیریابی بسته‌ها در طول گره‌ها و حتی شبکه‌های متعدد با استانداردهای متفاوت را کنترل می‌کند. علاوه بر ARPA شبکه‌های دیگر همچون X۲۵, FDDI, Ethernet نیز در استاندارد NCP پیشرو بوده‌اند.

در اوایل سال ۱۹۷۷، TCP/IP به‌وسیله شبکه‌های دیگر برای اتصال به ARPANET به‌کار رفت. خود ARPANETبطور نسبتاً خوب و مطمئنی حداقل تا سال ۱۹۸۳ یعنی زمانی که شاخه نظامی آن جدا شده و MILNET نام گرفت.

تحت کنترل باقی ماند. اماTCP/IP همچنان تمام آن‌ها را به هم متصل می‌کرد.ARPANET اگرچه به تنهائی در حال رشد بود. ولی به منظور بهبود و ترقی دنیای ماشین‌های پیوند یافته بتدریج کوچک و کوچکتر می‌شد. در دهه‌های پیشرفت و توسعه ۷۰ و ۸۰ بسیاری از گروه‌های مختلف اجتماعی، صاحب کامپیوترهای قدرتمند شدند. پیوند این کامپیوترها به منظور رشد شبکه‌ای شامل تمام شبکه‌ها، کار نسبتاً ساده‌ای بود. هرچه کاربرد TCP/IP متداولتر شد، شبکه‌های بیشتری خود را در آغوش دیجیتالی اینترنت انداختند اساس تکنولوژِی آن غیر متمرکز و ماهیت آن تقریباً بدون نظم و قانون بود. به همین دلیل بازداشتن مردم از پیوستن به آن ممکن نبود. در حقیقت هیچ کس هم نمی‌خواست آن‌ها را از ملحق شدن به این شاخه‌های پیچیده شبکه‌ای که بعدها اینترنت نامن گرفت، منع کند.

از آنجا که هر ایستگاه کاری مستقل و ملزم به اداره مسایل مالی و نیازهای فنی خود بود. اتصال به اینترنت مجانی یا با پرداخت مالیات اندکی امکان پذیر می‌شد. شبکه کامپیوتری همانند شبکه تلفن هرچه گسترده وسیعتری از اشخاص و منابع را دربرمیگرفت، ارزش آن نیز بالاتر می‌رفت. یک دستگاه فکس تنها در صورتی ارزش دارد که شخص دیگری نیز این دستگاه را داشته باشد. در غیر اینصورت دستگاه فسک فقط یک کنجکاوی خواهد بود و بس. همانطور که ARPANET نیز برای مدتی یک کنجکاوی بود و سپس به یک نیاز مبرم و حیاتی تغییر ماهیت داد.

در سال ۱۹۸۴ سازمان ملی علوم، از طریق دفتر محاسبات علمی پیشرفته خود، وارد عمل شد شبکه جدید NSFNET گام دیگری در جهت پیشرفت تکنولوژی و اتصال ابر کامپیوترهای جدیدتر و سریعتر از طریق پیوندهای ضخیمتر و سریعتر بود و بارها و بارها در سال‌های ۱۹۸۶، ۱۹۸۸ و ۱۹۹۰ توسعه و ارتقاء یافت. آژانس‌های دولتی نیز مانند سازمان ناسا، انستیتو ملی بهداشت و درمان و وزارت انرژی نیز به آن ملحق شدند و هرکدام به نوبه خود یک قلمرو دیجیتالی در اتحادیه اینترنت اختیار کردند.

گره‌های موجود در این شبکه در حال رشد به گونه‌های مختلف و اساسی تقسیم بندی شدند. کامپیوترهای خارجی و تعدادی از آمریکائی‌ها تصمیم گرفتند تا براساس مکان‌های جغرافیائی خود تقسیم شوند و بقیه بر پایه شش حوزه اساسی اینترنت گروه بندی شدند. Net, org, com. Edu, mil, gov (این اختصارات از ویژگی‌های استاندارد پروتکل‌هایا TCP/IP هستند)

Edu mil, gov مخفف مؤسسات دولتی، نظامی و آموزشی هستند. این مؤسسات از آغاز پروژه ARPANET به‌عنوان یک آزمایش تحقیقی فوق تخصصی در امنیت ملی، جزو پیشگامان این طرح محسوب می‌شوند. پسوند Com برای مؤسسات تجاری و پسوند Org نیز برای سازمان‌ها در نظر گرفته شد (و کامپیوترهای Net نیز به‌عنوان دروازه‌هائی بین شبکه‌ها سرویس می‌دادند)

Edu, mil, gov مخفف مؤسسات دولتی، نظامی و آموزشی هستند این مؤسسات از آغاز پروژه ARPANET به‌عنوان یک آزمایش تحقیقی فوق تخصصی در امنیت ملی، جزو پیشگامان این طرح محسوب می‌شوند. پسوند Com برای مؤسسات تجاری و پسوند Org نیز برای سازمان‌ها در نظر گرفته شد ( و کامپیوتر Net نیز به‌عنوان دروازه‌های بین شبکه‌ها سرویس می‌دادند)

در سال ۱۹۸۹، تاریخ انقضای ARPANETکه یک قربانی سرشار از موقیت جهانی بود، بطور رسمی سررسید شاید کاربران آن بندرت متوجه این موضوع شدند که عملکرد ARPANET نه تنها ادامه یافت بلکه بطور چشمگیری نیز بهبود پیدا کرد. که استانداردهای TCP/IP در شبکه‌های کامپیوتری، کاربرد جهانی دارد. در سال ۱۹۷۱، فقط ۴ گره در شبکه ARPANET وجود داشت. ولی امروزه ده‌ها هزار گره در اینترنت موجود است که در ۴۲ کشور جهان پراکنده است و هر روز نیز بر سرویس‌های Online و تعداد مشترکین سه تا چهار میلیونی آن افزوده می‌شود. اینترنت، به ویژه در میان دانشمندان محبوبیت ویژه‌ای یافته و احتمالاً مهمترین ابزار علمی اواخر قرن بیستم محسوب می‌شود. امکانات قوی و همه جانبانه‌ای که اینترنت در دسترسی به داده‌های تخصصی و ارتباطات شخصی فراهم می‌کند، سرعت تحقیقات علمی را بسیار افزایش داده است. رشد و ترقی اینترنت در اوایل سال ۱۹۹۰ بسیار چشمگیر و باورنکردنی بود و حتی سریعتر از تلفن‌های سیار و دستگاه‌های فکس فراگیر شد. رشد اینترنت در سال ۲۰۰۰ به میزان بیست درصد در ماه بود از سال ۱۹۸۸ همه ساله تعداد کامپیوترهای میزبان با اتصال مستقیم به TCP/IP دوبرابر افزایش داشته است. اینترنت از جایگاه اصلی خود به داخل ارتش، انستیتوهای تحقیقاتی، مدارس ابتدائی و دبیرستان‌ها، کتابخانه‌های عمومی و بخش بازرگانی، کشیده شده است.

چرا مردم مایلند که روی اینترنت باشند؟

یکی از دلایل آزادی آن است. اینترنت، یک مثال نادر از بی‌نظمی عملیاتی، مدرن و واقعی است. هیچ رئیس و صاحب رسمی، برای اینترنت وجود ندارد در اصل، هر ایستگاه می‌تواند ضمن پیروی از قوانین پروتکل‌های TCP/IP سیاسی، اجتماعی نبوده بلکه صرفاً فنی هستند. به‌عنوان یک Peer با ایستگاه دیگری گفتگو کند (کشمکش‌هائی بر سر کاربرد تجاری اینترنت وجود داشت. اما این وضعیت با تهیه پیوندهای خاص بازرگان تغییر کرد)

اینترنت یک داد و ستد و معامله است. اینترنت به‌عنوان یک شبکه سراسری، بر خلاف سیستم تلفن،هزینه‌ای برای سرویس‌های راه دور مطالبه نمی‌کند و همچنین برخلاف اغلب شبکه‌های تجاری و اداری، برای زمان دسترسی هزینه‌ای دربرندارد. در حقیقت می‌توان گفت که خود اینترنت بطور رسمی به‌عنوان یک نهاد، وجود نداشته و برای هیچ چیز نیز پول پرداخت نمی‌کند. هر گروه از افرادی که به اینترنت دسترسی دارد، مسوول و عهده دار کامپیوتر و خط تلفن خود هستند. بی‌قانونی اینترنت ممکن است عجیب و یا حتی غیر طبیعی به نظر آید، اما یک حس عمیق واساسی را به وجود می‌آورد.

این بی‌قانونی، شبیه به بی‌نظمی مربوط به زبان انگلیسی است هیچ کس زبان انگلیسی را اجازه نکرده و مالک آن نیست به‌عنوان یک فرد انگلیسی زبان، روش صحبت کردن درست انگلیسی و به‌کار بردن مواردی که شما را خشنود می‌کند، بستگی به نحوه یادگیری شما دارد. در غیر این صورت، هرکس برداشت خود را از موضوع کرده و در نتیجه استنتاج‌ها تا حدی تفاوت می‌شد، بطوری که جهت اعمال، جالب و حتی جذاب نیز نخواهند بود. سرمایه امرار معاش می‌کنند، انگلیسی به‌عنوان یک مؤسسه، سرمایه و متاع همگانی محسوب می‌شود. همین موارد برای اینترنت نیز صدق می‌کند. آیا در صورتیکه شرکتی تحت نام زبان انگلیسی با هیأت مدیره یک رئیس اجرائی یا یک مدیر عامل و یک کنگره وجود داشت. زبان انگلیسی پیشرفت نمی‌کرد؟ در این صورت احتمالاً لغات و ایده‌های جدید در زبان انگلیسی به وجود نمی‌آمد.

مشترکین اینترنت نسبت به آن احساس مشابه مؤسسه خود دارند. اینترنت، بنیادی است که روی رسمی بودن خود پافشاری می‌کند. اینترنت به هیچ فرد یا گروه خاصی تعلق ندارد. با این وجود، گروه‌های مختلف در مورد اینترنت همگی یک ادعا دارند. تجار و بازرگانان مایلند که اینترنت در مسایل مالی به ایشان کمک کند دولتمردان، اینترنت را قانونمند و منظم می‌خواهند. اشخاص تحصیلکرده و دانشگاهیان مایلند که اینترنت بطور اختصاصی و انحصاری برای تحقیقات علمی و پژوهشی به‌کار رود. نظامیان آن را به‌صورت ضد جاسوس و مطمئن می‌خواهند و غیره و غیره.

امروزه تمامی این منابع متضاد در یک حالت نیمه متعادلی قرار داشته و در یک وضعیت نامنظم و بی‌قانون نیز به جلو پیش می‌رود. زمانی خطوط سریع و پرظرفیت، NSFNET به‌عنوان ستون فقرات (Backbone) اینترنت شناخته می‌شدند و صاحبانشان می‌توانستند آن‌ها را روی بقیه اینترنت مدیریت کنند. اما امروزه این ستون‌های فقرات را می‌توان در کانادا، ژاپن، اروپا و حیت در ستون‌های فقرات اختصاصی برای تجرت در اینترنت، جهت انتقال ترافیک کاری و تجاری مشاهده کرد امروزه حتی کامپیوترهای رومیزی نیز می‌توانند گره‌های اینترنت را تشکیل دهند. شما می‌توانید یکی از آن‌ها را در زیر بازوان خود و در آینده نزدیک روی مچ دست خود حمل کنید.

اما انسان چه کارهائی با اینترنت انجام می‌دهد؟ اساساً از اینترنت برای چهار منظور استفاده نامه نگاری ، گروه‌های گفتگو پردازش از راه دور و انتقال فایل پست اینترنت، پست الکترونیکی یا Eـmail نام دارد که به مراتب از بر طبق مقررات اینترنت Snailmail نام گرفته، سریعتر است. پست اینترنتی تا حدی شبیه فکس است و در واقع متن الکترونیکی محسوب می‌گردد. اما شما برای آن وجهی نمی‌پردازید (حداقل نه بطور مستقیم) و از لحاظ عملکرد نیز جهانی است پست الکترونیکی می‌تواند نرم افزار و فرم‌های جدید پستی نیز در دست تهیه هستند.

گروه‌های گفتگو یا گروه‌های خبری، دنیائی مربوط به خود دارند. دنیای اخبار، مناظره و گفتگو بطور کلی به‌عنوان USENET شناخته شده و در واقع کاملاً متفاوت از اینترنت است. USENET را می‌توان به امواج متلاطمی از شایعات تشبیه کرد که اشخاص تشنه خبر یا روش خود در اینترنت سیر و سیاحت می‌کنند.

USENET شباهتی به شبکه فیزیکی، مانند مجموعه‌ای از انجمن‌های اجتماعی ندارد. و شاید بیش از ۲۵۰۰ گروه خبری مجزا روی USENET موجود است که بحث‌های آن‌ها هر روز چیزی حدود هفت میلیون کلمه برای گزارش‌ها و رویدادها تولید می‌کند. طبیعتاً گفتگوهای زیادی درباره کامپیوترها روی USENET وجود دارد، اما تنوع موضوعات مورد بحث بی‌شمار بوده و مرتب نیز رو به افزایش است USENET مجلات و نشریه‌های الکترونیکی رایگان هم توزیع می‌کند.

خبرهای اینترنتی و پست الکترونیکی بطور گسترده، حتی خارج از مرکز پرسرعت اینترنت در دسترس هستند. اخبار و پست الکترونیکی به سادگی از طریق خطوط همگانی تلفن و نواحی در معرض دید، مانند UUCPBITnet و Fidonet در دسترس قرار می‌گیرند. این دو سرویس اخیر، پردازش از راه دور و انتقال فایل نیاز به‌دسترسی مستقیم به اینترنت با استفاده از TCP/IP دارند. هدف اصلی از Arpanet پردازش از راه دور بوده که حداقل هنوز برای بعضی‌ها یک سرویس بسیار مفید به حساب می‌آید. برای مثال برنامه نویسان می‌توانند حساب‌هائی را در آنجا اجرا کرده یا اینکه روی آن‌ها برنامه‌های خودشان را بنویسند، دانشمندان می‌توانند از ابر کامپیوترهای قدرتمند یک قاره دیگر، بهره گیرند و کتابخانه‌ها، کاتالوگ‌ها کارت‌های الکترونیکی خود را برای جستجوی رایگان عرضه کنند. کاتالوگ، CDـROMها و نرم افزارهای رایگان از طریق این سرویس در دسترس قرار می‌گیرند.

سرویس انتقال فایل (FTP) به‌کاربران اینترنت، اجازه دسترسی به کامپیوترهای راه دور و بازیابی برنامه‌ها یا متن‌ها را می‌دهد. بسیاری از کامپیوترهای اینترنت (حدود دو هزار عدد) به‌کاربران امکان می‌دهند تا به طور گمنام به آن‌ها دسترسی پیدا کنند و براحتی فایل‌های عمومی آن‌ها را بدون پرداخت هزینه، کپی کنند. از آنجا که می‌توان محتوای یک کتاب را در چند دقیقه با دسترسی مستقیم به اینترنت انتقال داد، اینترنت یک شبکه بزرگ خارق العاده محسوب می‌شود. در سال ۱۹۹۲ بالغ بر یک میلیون فایل از چنین فایل‌های همگانی، در دسترس درخواست کنندگان قرار گرفت. (چندین میلیون قابل نیز در دسترس اشخاص بود که روی اینترنت حساب داشتند) انتقال فایل از طریق اینترنت شکل جدیدی از انتشار است، که خواننده در آن می‌تواند براحتی و بطور الکترونیکی، متون و فایل‌های مورد نیاز خود را در هر کمیتی که بخواهد به‌صورت رایگان کپی کند برنامه‌های جدید اینترنتی مثل wais, gopher,archie به منظور قالب بندی و کاوش در این آرشیوهای مملو از مطلب ایجاد شده‌اند.

اینترنت بدون رئیس، فراگیر و دارای میلیون‌ها عضو، مانند قارچ در حال گسترش است. هر کامپیوتری که از قدرت کافی برخوردار باشد. یک نقطه بالقوه برای اینترنت محسوب می‌شود شبکه ARPA بدین منظور طراحی شد که بتواند اجتماع ویران شده بعد از جنگ هسته‌ای را تحت کنترل بگیرد که نهایتاً با فرزند تغییر پذیر خود، اینترنت، که کاملاً خارج از کنترل بود و بطور عمده از طریق دهکده جهانی گسترش یافت. گسترش اینترنت در دهه ۱۹۹۰ همانند گسترش کامپیوترهای شخصی در دهه ۱۹۷۰ بود (هرچند سریعتر و مهمتر به حساب می‌آید) اینترنت از این رو دارای اهمیت است که به کامپیوترهای شخصی، ویژگی‌های ارزانی، قدرت ذخیره سازی و دستیابی آسان در مقیاس جهانی داده است که به کامپیوترهای شخصی، ویژگی‌های ارزانی، قدرت ذخیره سازی و دستیابی آسان در مقیاس جهانی داده است.

بدون شک در آینده اینترنت عظیم تر و سریعتر خواهد بود. تجاری شدن اینترنت با وعده روش‌ها و سرویس‌های جدید اطلاعات تجاری موضوع داغ روز شده است.

اینترنت NREN حدود پنجاه بار سریعتر از شبکه‌های امروزی است و امکان انتقال الکترونیکی دایره المعارف بریتانیکا را در یک ثانیه می‌دهد. بدین ترتیب، شبکه‌های کامپیوتری در سراسر جهان ویژگی انیمیشن سه بعدی امکان اتصال رادیوئی و تلفن سلوکی با کامپیوترهای قابل حمل به علاوه فکس صوت و تلویزیون را خواهند یافت. یعنی یک سیرک چند رسانه‌ای جهانی!