قدسی شدن یا عرفی شدن؟

● قدسی شدن امر عرفی و عرفی شدن امر قدسی
در جامعه ما به سرعت امر عرفی، قدسی می شود روند فزایندهٔ قدسی شدن امور موجب شد که برخی از شکست سکولاریسم و زوال آن سخن بگویند. پیتر برگر که …

قدسی شدن امر عرفی و عرفی شدن امر قدسی

در جامعه ما به سرعت امر عرفی، قدسی می شود روند فزایندهٔ قدسی شدن امور موجب شد که برخی از شکست سکولاریسم و زوال آن سخن بگویند. پیتر برگر که در ابتدا طرفدار گسترش روزافزون فرایند عرفی شدن در همه جهان بود امروزه طرفدار تز زوال عرفی شدن است و برخی از شواهد خود را نیز از رخدادهائی چون انقلاب اسلامی در ایران اخذ کرده‏است. اما آیا ایران نمونهٔ قدسی کردن امر عرفی است و شاهدی بر شکست تز عرفی شدن است؟ به نظر من دلایل زیادی در دست است که روند قدسی شدن امور در ایران را تائید می‏کند. نمونه‏ای از آن را در لحظهٔ تحویل سال جدید می توان دید. نوروز امر عرفی و ملی است و هیچ ربطی به امر دینی و قدسی ندارد. نوروز تماما رخدادی ملی است اما در دههٔ‏های اخیر خصوصا در ده سال اخیر نوروز توسط گروهها و نهادهای مذهبی تبدیل به لحظهٔ مقدس و لحظهٔ استجابت دعا تبدیل شده‏است؛ لحظه‏ای که باید در اماکن مقدس و متبرکه گذرانده شود. رادیو و تلویزیون شدیدا به این امر دامن می زنند و گروهای مذهبی نیز از این روند دفاع می‏کند و در عین حال قشرهایی از طبقات پائین و طبقات سنتی و برخی از قشرهای نیمه سنتی و نیمه مدرن این اعتقاد را گسترش داده‏اند. کافی است به سفرهای مذهبی در ایام نوروز توجه کنیم. در هر صورت ما در زمانه‏ای بسر می بریم که گویا همه چیز روند معکوس را طی می‏کند.

قدسی شدن امر عرفی را می‏پذیرم اما در عین حال نباید یکطرفه قضاوت کرد. در ایران عرفی شدن امر قدسی هم روند رو به رشدی دارد. نمونه آن سنت عزاداری در دهه محرم است. کارناوالهای مذهبی و دسته‏‏های عزاداری قشرهای مدرن( نمونه میدان محسنی) خود گواه بر این است که امر مذهبی نیز روندی معکوس را طی می‏کند. همواره امور عرفی وجود دارند که قدسی می شوند و امور قدسی که تمایل به عرفی شدن پیدا می‏کنند. بنابراین دلایل طرفین دعوای تز عرفی شدن ( سکولار شدن) ناکافی است. روند عرفی شدن و عرفی زدائی هم زمان در جامعه جدید در حال جریان است.

عباس کاظمی

http://kazemia.persianblog.ir