تحویل مدرك بی واسطه طرح استفاده از Ebscodoc و Firstsearch

۶۵ هزینه امانت بین كتابخانه ای در كتابخانه های تحقیقاتی صرف كاركنان می شود با توجه به این مقدار هزینه و اصرار استفاده كنندگان برای دسترسی هر چه بهتر و بیشتر به اطلاعات, مدیران كتابخانه ها به استفاده از خدمات تحویل مدرك بی واسطه تمایل بیشتری یافته اند

۶۵./. هزینه امانت بین كتابخانه‌ای در كتابخانه‌های تحقیقاتی صرف كاركنان می‎شود با توجه به این مقدار هزینه و اصرار استفاده‌كنندگان برای دسترسی هر چه بهتر و بیشتر به اطلاعات، مدیران كتابخانه‌ها به استفاده از خدمات تحویل مدرك بی واسطه تمایل بیشتری یافته‎اند. طی یك پروژه كه در دانشگاه A&M تگزاس به اجرا گذاشته شده، دانشجویان و اعضاء هیأت علمی بخش اقتصاد كشاورزی به جای امانت بین كتابخانه‌ای سنتی از Ebscodoc ،Paperfirst و Articlefirst استفاده نمودند. مشاركت كنندگان قادر شدند مواردی را كه در مجموعه خود ندارند از طریق سه دانشگاه سفارش دهند. از چهار كارگزار تحویل مدركISI،Ebscodoc ،BLDSC و UMI نیز استفاده می‎شد. استفاده‌كنندگان همچنین می‎توانستند كارگزار مورد نظر و شیوه دریافت اطلاعات را كه بصورت ارسال از طریق فكس، پست، Ariel و پست پیشتاز بود، خود انتخاب نمایند. داده‌های جمع‌آوری شده شامل الگوهای كاربردی استفاده از روش‎های تحویل مدرك مختلف و كارگزاران تحویل مدرك، هزینهٔ اقلام، مسائل و مشكلات استفاده‌كنندگان در برخورد با خدمات تحویل مدرك و اطلاعات كلی راجع به رضایت استفاده‌كنندگان بود. افزایش قیمت نشریات ادواری كتابخانه‌ها را مجبور به ارزیابی مداوم اشتراك مجلات و جلوگیری از ادامه اشتراك چاپی و دسترسی به آنها به منظور حداكثر استفاده از بودجه محدود خود نموده است و این به معنی حذف اشتراك نشریات می‎باشد. در نتیجه استفاده از امانت بین كتابخانه‌ای بشدت افزایش یافته است.

از سال ۱۹۹۷-۱۹۹۱ تعداد مبادلات امانت‌بین‌كتابخانه‌ای در كتابخانه‌های عضو انجمن كتابخانه‌های تحقیقاتی بیش از ۵۸ درصد رشد داشته است. (كایریلیدو و دیگران، ۱۹۹۸). آمارهای انجمن‎ كتابخانه‌های تحقیقاتی نشان می‎دهد كه از سال ۹۷-۱۹۹۶ كتابخانه‌های عمومی A&M تگزاس بیشترین تعداد امانت گرفتن و امانت دادن را داشته است. (كایریلیدو و دیگران، ۱۹۹۸) درسال ۹۷-۱۹۹۶ دانشگاه A&Mتگزاس رتبه بیست و پنجم را در بین امانت‎دهندگان و رتبه هشتم را در بین امانت گیرندگان به خود اختصاص داده است (كایریلیدو و دیگران، ۱۹۹۸). بهرحال تعداد اقلام امانت گرفته شده توسط دانشگاه A&Mتگزاس ده هزار بیشتر از تعداد اقلام امانت داده شده است.با محاسبه هزینهٔ كاركنان كه هفتاد درصد بودجه امانت بین كتابخانه‌ای این دانشگاه را به خود اختصاص می‎دهد. هزینهٔ فرایند درخواست از طریق امانت بین كتابخانه‌ای بسیار بیشتر از هزینه امانت دادن اقلام می‎باشد. این فاكتورها كتابخانه‌ها را به منظور مطالعه روش‎های بهتر دستیابی از راه دور برای استفاده هر چه بیشتر كاربران و مطالعه گزینه‌های دیگر نسبت به خدمات امانت بین كتابخانه‌ای دچار چالش نموده است.

این طرح آزمایشی به منظور امكان سنجی دسترسی به اطلاعات به صورت پیوسته و بی‎واسطه از طریق كارگزاران تحویل مدرك تجاری طراحی شده است. اهداف این طرح سهولت و سرعت دسترسی به اطلاعات و منابعی بود كه به صورت عادی و از طریق امانت بین كتابخانه‌ای سفارش داده می‎شد. این طرح مدت زمان مورد نیاز برای پاسخگویی توسط كاركنان را كاهش داد و در نتیجه هزینه فرایند دریافت اطلاعات را كم نمود.طرح مذكور به منظور كمك در پاسخگویی به درخواست‎ها بوجود آمد. آیا افراد فرصت آنرا خواهند یافت تا اطلاعات مورد نیاز خود را با هزینه مناسب فراهم نمایند؟ اگر این امر به وقوع بپیوندد، هزینه امانت بین كتابخانه‌ای كاهش می‎یابد و به استفاده بیشتر و دسترسی آسانتر با كاهش هزینه‌ها، افراد را قادر می‎سازد تا بدون از دست دادن مزایای امانت بین كتابخانه‌ای از امتیازات تحویل مدرك پیوسته بهره‎مند گردند. هرچند امانت بین كتابخانه‌ای در دانشگاه تگزاس هزینه دسترسی به برخی منابع را كاهش داد، كاهش هزینه كاركنان، امانت بین كتابخانه‌ای را خوشایندتر ساخت.

چنانچه افراد مقالات خود را از طریق روش‎های بهتر و بی‎واسطه‎ای نسبت به امانت بین كتابخانه‌ای درخواست نمایند، هزینه كاری این فرایند به شدت كاهش می‎یابد و در نتیجه ارائه خدمات به صورت كارآمد میسر می‎گردد.مؤسسات دیگر تحویل مدرك پیوسته را به منظور حل این مسئله مورد مطالعه و بررسی قرار داده‎اند. كوچان و لی(۱۹۹۸) مدل دسترسی به خدمات مقالات مجلات پیوسته را با شركت كتابخانه‌های دانشگاهی یوتا مورد بررسی قرار دادند. افراد درخواست‎های خود را به صورت الكترونیكی به كتابخانه‌های دانشگاهی یوتا ارسال می‎نمودند و درخواست‎ها برای پاسخگویی به صورت خودكار به Ebscodoc می‎رسید. هر چند كوچان و لی قیمت هر مقاله را سی دلار برآورد نمودند، نتایج تحقیق نشان داد كه قیمت‎ها بستگی به میزان خرید و شرایط و رفتار طبیعی خرید داشت. درمطالعه كوچان و لی دسترسی توسط كلید رمز شخصی محدود شده بود. اما در این مطالعه كلید رمز شخصی كنترل بیشتری نسبت به شركت كنندگان داشت و این امر به افراد خاص، اعضاء هیأت علمی و دانشجویان در بخش‎های مختلف این امكان را می‎داد كه اقلام مورد نیاز خود را به راحتی سفارش دهند.

بعلاوه یك سرور فعال كار آموزش دسترسی از راه دور را به دانشجویان انجام می‎داد. در كتابخانه عمومی سین سیناتی و بخش‎ها، میلتون فندر (۱۹۹۵) طرحی ارائه داد كه در آن افراد می‎توانستند اطلاعات خود را از طریق First search جستجو نمایند یا درخواست امانت بین كتابخانه‌ای خود را به oclc PRISM تحویل نمایند. اما هنوز سفارش‎ها بوسیله كاركنان امانت بین كتابخانه‌ای چك می‎شد، با وجود اینكه استفاده‌كنندگان بایستی اطلاعات شخصی خود را وارد می‎نمودند باز هم مدت زمان زیادی صرفه‎جویی در وقت را میسر نمود، این یكی از جنبه‌های پر اهمیت خدمات تحویل مدرك بی‎واسطه به حساب می‌آید، چیزی كه باعث تشویق بیشتر می‎شد این بود كه تعداد خیلی كمی از اقلام سفارش داده شده درخود كتابخانه وجود داشت. در دانشگاه ایالت كلورادو سلرز و بیم (۱۹۹۵) امكان ارائه خدمات تحویل مدرك بی‎واسطه و با هزینه پایین برای تمامی جوامع دانشگاهی را با استفاده از Uncover۲ مورد مطالعه قرار دادند. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند كه ارائه خدمات سریع شده است، اما هنوز به عنوان جانشین خدمات با‎واسطه از طریق امانت بین كتابخانه‌ای مطرح است. مسائل و مشكلات محلی وجود داشت و اكثر كارگزاران و گزینه‌های تحویل نیازمند ارائه خدمات به صورت بهتر و كاراتری بودند.

اور و دنیس (۱۹۹۶) در دانشگاه مركزی كوینزلند، به كاركنان و دانشجویان تحصیلات تكمیلی اجازه دادند، به صورت مستقیم اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق دستیابی بی‎واسطه و پایگه‌های اطلاعاتی پیوسته، جستجو نمایند و درخواست‎های خود را به صورت پیوسته ارائه نمایند. تصمیم‎گیری راجع به انتخاب بهترین تهیه كننده به عهده استفاده كننده بود. در مورد هزینه، مدت زمان مورد نیاز تا دریافت اطلاعات، كیفیت كپی و مدت زمان مكان‎یابی یك سفارش، استفاده‎كننده تصمیم می‎گرفت. بدین صورت مطالعه محققان مشابه به نظر می‎رسید، یكی از نتایج مثبت این بود كه استفاده‌كنندگان روش‎های خوبی برای دسترسی به اطلاعات پیدا كردند و رضایت و شور و شوق استفاده‎كننده نهایی را به همراه داشت (اور و دنیس، ۱۹۹۶). نتایج دیگر مطالعات اور ودنیس میزان استقبال بیشتر از خدمات بی‎واسطه را نشان می‎داد. استفاده‌كنندگان همیشه فهرست‎ها را قبل از سفارش چك نمی‎كردند.

برخی سفارشات بوسیله كاركنان بررسی می‎شد و شركت‌كنندگان هزینه‌هایی برای انتخاب فنون جستجوی پایگه‌های اطلاعاتی پرداخت نمی‎كردند.در مطالعه‎ای كه در دانشگاه ایلیونز جنوبی در ادوارد زویل توسط بهم و هانسن (۱۹۹۷) انجام شد. اعضاء هیأت علمی اجازه یافتند مدارك خود را از طریق سه كارگزار SIS, Ebscodoc ,UMI infostore و با استفاده از سه روش از طریق First search، با استفاده از تلفن یا فكس سفارش دهند ، این به استفاده‌كنندگان قدرت انتخاب می‎داد. طوری كه مطالعه حاضر نشان داد افراد ابتدا به چك موجودی و دارایی می‎پرداختند و در ابتدا تعدادی از استفاده‌كنندگان نسبت به سفارش اقلام بی‎میل بودند اما در طول زمانی استفاده‌ها افزایش یافت. این هم یك جنبه از مطالعه حاضر بود. هر چند یافته‌ها برگرفته از جامعه كوچكی بود اما در جهت شناسایی و پیش‎بینی رفتار خریداران، مفید واقع شد.طرح ترنتون و جكس (۱۹۹۷) در دانشگاه A&M تگزاس استفاده از نظام تحویل مدرك پیوسته ProQuest Direct را ممكن ساخت. آنها علاقه‎مند به شناسایی مسائل و مشكلات استفاده‌كنندگان در مواجهه با یك روش جستجوی بدون كمك كاركنان بودند، اكثر مسائل و مشكلات مربوط به موارد فنی می‎شد.

منابع:

Arkin, E. (۱۹۹۸), ``User initiated interlibrary loan Interlending & Document Supply, Vol. ۲۶ No. ۳, pp. ۱۱۹-۲۲.

Behm, K. and Hansen, J. (۱۹۹۷), ``Document delivery assessment at Southern Illinois University at Edwardsville;, Illinois Libraries, Vol. ۷۰ No. ۱, pp. ۳۱-۵.

Fender, K. (۱۹۹۵), ``Patron initiated interlibrary loan through FirstSearch: the experience of the public library of Cincinnati and Hamilton CountyJournal of Interlibrary Loan, Document Delivery and Information Supply, Vol. ۶ No. ۱, pp. ۴۵-۸.

Hunt, J. (۱۹۹۸), ``(Carl) UnCover as a substitute for or supplement to interlibrary loanCollege and Undergraduate Libraries, Vol. ۵ No. ۱, pp. ۴۵-۵۵.

Jackson, M.E. (۱۹۹۸), Measuring the Performance of Interlibrary Loan Operations, Association of Research Libraries, Washington, DC.

Kochan, C.A. and Lee, D.R. (۱۹۹۸), ``Utah article delivery: a new model for consortial resource sharing;,

Computers in Libraries, Vol. ۱۸ No. ۴, pp. ۲۴-۸.

Kyrillidou, M., OConnor, M. and Blixrud, J.C. (۱۹۹۸), ARL Statistics ۱۹۹۶-۱۹۹۷, Association of Research

Libraries, Washington, DC.

Orr, D. and Dennis, C. (۱۹۹۶), ``Unmediated document delivery and academic staff at Central Queensland

UniversityInterlending & Document Supply, Vol. ۲۴ No. ۴, pp. ۲۵-۳۱.

Sellers, M. and Beam, J. (۱۹۹۵), ``Subsidising unmediated document delivery: current models and a case

study", The Journal of Academic Librarianship, Vol. ۲۱ No. ۶, pp. ۴۵۹-۶۶.

Thornton, J.K. and Jackson, K.M. (۱۹۹۷), ``Using ProQuest Direct for do-it-yourself document delivery: a case

studyONLINE, March/April, pp. ۵۶-۶۳.

Walters, S. (۱۹۹۵), ``User behaviour in a non-mediated document delivery environment: the Direct Doc Pilot

project at Arizona StateComputers in Libraries, Vol. ۱۵ No. ۹, pp. ۲۲-۶.

Walters, S. (۱۹۹۶), ``End-user document delivery services: to mediate or not to mediateColorado Libraries,

Vol. ۲۲ No. ۳, pp. ۱-۱۱.

پانویس‎:

۱. Crowley, Gwyneth H. “Unmediated document delivery: a project using FirstSearch and EBSCOdoc” Interlending & Document Supply, Volume ۲۷, Number ۳, ۱۹۹۹, pp. ۱۲۲-۱۲۷.

متن اصلی مقاله

نوشته: جاینس اچ. كراولی(Gwyneth H. Crowley )

ترجمه: غلام حیدری

كارشناس ارشد علوم كتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه رازی

---