رابطه شیمی‌درمانی و زخم‌های دهانی

سرطان دهان شامل طیفی از ضایعه‌های بدخیم است که در دهان اتفاق می‌افتد که یا منشا آن خود بافت دهان است یا از بدخیمی‌های سایر نقاط بدن ناشی می‌شود. برای دستیابی به سلامت دهان، …

سرطان دهان شامل طیفی از ضایعه‌های بدخیم است که در دهان اتفاق می‌افتد که یا منشا آن خود بافت دهان است یا از بدخیمی‌های سایر نقاط بدن ناشی می‌شود. برای دستیابی به سلامت دهان، دندان‌پزشک باید به عنوان یک عضو، هماهنگ با تیم مراقبت‌های بهداشتی بیماران سرطانی عمل ‌کند.

بیمارانی که شیمی‌درمانی می‌شوند ممکن است تظاهراتی از قرمزی و زخم در مخاط دهان، عفونت بافت‌های اطراف دهان، خون‌ریزی بیش از حد در پی ضربه‌های خفیف، خشکی دهان و کم‌خونی را داشته باشند. التهاب مخاط دهان (مخاط دهان قرمز، حساس و پوسته‌پوسته می‌شود و کنده شدن لایه سطحی در آن مشابه یک سوختگی شدید دهانی است) در بیش از ۴۰ درصد بیماران تحت معالجه با شیمی‌درمانی رخ می‌دهد و اغلب به عنوان یک فاکتور محدودکننده دوز شیمی‌درمانی و به عنوان عامل قطع دوز با فواصل زمانی در پرتودرمانی مطرح می‌شود. در شیمی‌درمانی، التهاب مخاط دهان اغلب بین روز هفتم و چهاردهم شیمی‌درمانی ظاهر می‌شود و این زمانی است که داروها باعث کاهش شدید تعداد گلبول‌های سفید خون می‌شوند. التهاب مخاط دهان معمولا ۱ تا ۲ هفته بعد از اتمام درمان فروکش می‌کند. بیماران معمولا وجود زخم، درد، اختلال در بلع، عدم درک مزه و مشکل در غذا خوردن را گزارش می‌کنند. مشکل در خوردن غذا، خطرات عفونت دهانی و سیستمیک را افزایش می‌دهد. اگر غدد بزاقی اصلی تحت اشعه قرار گرفته باشند، بعد از شروع اولیه التهاب مخاط دهان ممکن است خشکی دهان رخ دهد.

برای کاهش این مشکل‌ها چه باید کرد؟

استفاده از دهان‌شویه ملایم (آب نمک مخلوط با جوش شیرین) برای تمیز نگه داشتن سطوح زخمی دهان تا حد ممکن.

استفاده از بی‌حس‌کننده‌های موضعی مثل ژل لیدوکائین یا یک محلول آنتی‌هیستامین (بنزیدامین، دیفن هیدرامین، پرومتازون) که می‌تواند درد را کنترل کند. این عوامل را می‌توان با شیر منیزی (Maalox) مخلوط کرد تا به صورت یک پوشاننده عمل کنند (برای محافظت از نواحی زخمی).

استفاده از دهان‌شویه‌های ضدمیکروبی نظیر کلرهگزیدین.

داروهای ضدالتهاب مثل دگزا متازون یا عصاره بابونه

دریافت کافی آب

رژیم غذایی نرم، پروتئین و مکمل ویتامین در مقادیر درمانی.

هوای مرطوب (مرطوب‌کننده یا تبخیرکننده)

اجتناب از الکل، تنباکو و غذاهای محرک (به عنوان مثال میوه‌ها و آبمیوه‌های خانواده مرکبات، غذاهای داغ و تند)

در استفاده‌کنندگان از دندان مصنوعی تا زمان برطرف شدن مرحله حاد التهاب دهان، بیمار نباید از آن استفاده کند. زمانی که بیمار شیمی‌درمانی سرپایی یا بیمارستانی دریافت می‌کند، دندان‌پزشک باید از شمارش گلبول‌های سفید بیمار و وضعیت پلاکتی وی، قبل از انجام مراقبت‌های دندان‌پزشکی آگاهی داشته باشد.

دکتر آرش منصوریان

متخصص بیماری‌های دهان

عضو هیات علمی دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران