چرا جای نیش حشرات می‌سوزد؟

استفاده از کمپرس گرم برای کاهش درد،‌کمپرس سرد برای کاهش خارش، استفاده از کرم و ژل‌های مسکن یا آنتی هیستامین، مالیدن یک قطعه پیاز، استفاده از ویتامین‌های گروه ب و ده‌ها راه …

استفاده از کمپرس گرم برای کاهش درد،‌کمپرس سرد برای کاهش خارش، استفاده از کرم و ژل‌های مسکن یا آنتی هیستامین، مالیدن یک قطعه پیاز، استفاده از ویتامین‌های گروه ب و ده‌ها راه دیگر دستوراتی است که افراد برای کاهش درد و خارش ناشی از نیش حشرات استفاده می‌کنند. اما آیا تاکنون فکر کرده‌اید که چرا جای نیش حشرات می‌خارد یا دچار سوزش، درد و التهاب می‌شود. دکتر فریده مهتی‌پور، متخصص پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه به این سوال پاسخ گفته‌ است...

نیش حشرات با مکانیسم‌های مختلف و متعددی موجب آسیب پوست می‌شوند و گاهی در بعضی از حشرات چند مکانیسم در یک زمان اعمال می‌شود. واضح‌ترین حالت آسیب را می‌توانید به شکل زخم‌ ناشی از نیش حشرات مشاهده کنید که به علت آسیب مکانیکی و سوراخ شدن پوست و یا پارگی مختصر پوست است. در این حالت میزان آسیب بستگی به ساختمان قسمت برنده حشره خواهد داشت ولی در بیشتر موارد این آسیب ناراحتی و درد چندانی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. آنچه که بیشتر موجب ناراحتی بیماران می‌شود مواد فعال شیمیایی و سمی است که توسط بعضی حشرات، آزاد شده و وارد پوست می‌شود. چنانچه مقدار این مواد کم باشد علایم بیمار بسته به منطقه آسیب است ولی در مواردی که مقدار ماده وارد شده زیاد باشد می‌تواند واکنش‌های عمومی و سیستمیک شدیدی به همراه داشته باشد.

محتویات بزاقی بعضی از حشرات حاوی آنزیم‌های متعددی است که هریک از این مواد می‌توانند واکنش‌های ویژه‌ای را در پوست برانگیخته کنند که البته به ماهیت آن ماده و چگونگی پاسخ‌دهی بدن به آن ماده خاص مربوط می‌شود. در واقع بیشترین علایمی که در پوست ایجاد می‌شود ناشی از پاسخ ایمنی ویژه‌ای است که بدن نسبت به این مواد از خود نشان می‌دهد. در بسیاری از موارد اگر فرد قبلا از سوی آن حشره گزیده نشده باشد و مقدار ماده وارد شده کم باشد، واکنش چندانی در محل آسیب مشاهده نمی‌کنیم ولی بعد از چندبار گزش و شکل‌گیری واکنش‌های ایمنی و حساسیتی پوست، این واکنش‌ها قابل‌ملاحظه خواهد بود.

در بیشتر موارد محل گزش برآمده و خارش‌دار و قرمزرنگ است و این حالت اغلب تا چند روز ادامه دارد. گاهی تاول‌های ریزی در اطراف ضایعه نیز مشاهده می‌شود. ممکن است ضایعه حالت گروهی داشته و به فواصل نامنظم تکرار شده باشد. گاهی نیز واکنش‌های تاولی بزرگ‌تری مشاهده می‌شود که به ویژه در اندام تحتانی شایع‌تر است.

در بعضی از موارد (مانند نیش بعضی از زنبورها) واکنش عمومی و سیستمیک نسبت به ماده آلرژن ایجاد می‌شود که در صورت شدید بودن واکنش‌ می‌تواند حتی کشنده باشد. گاهی نیز عفونی شدن محل نیش حشره و یا خارش‌های شدید و مکرر موجب تشدید علایم و یا مخدوش شدن چهره بالینی شده و یا باقی ماندن قطعات کوچکی از نیش حشره در محل آسیب ممکن است بیمار را آزرده کند. باوجود تنوع علایم بالینی، درمان ضایعات نیش حشرات معمولا علامتی و حساسیتی بوده و به غیر از موارد خاص نیاز به درمان‌های گسترده و طولانی وجود ندارد.

فاطمه یزدانی