روسیه و آمریکا و خطرات تازه هسته ای

مقاله ای از یوشکا فیشر, وزیر امور خارجه سابق آلمان

انسان‌ها از اینکه خطرات غیر قابل لمس را ندیده بگیرند خوششان می‌آید. آنها تنها زمانی به این نوع خطرها عکس‌العمل نشان می‌دهند که تمام انگشتانشان سوخته باشد. حتی در خصوص خطرات هسته‌ای نیز ما به سختی می توانیم از این رفتار کودکانه جلوگیری کنیم.

سیستم قدیمی انباشت سلاح‌های اتمی برای مقابله با حمله احتمالی دشمن که ایالات متحده آمریکا و روسیه را تا پایان جنگ سرد نجات داد همچنان خطرات زیادی را در بردارد. هرچند که جامعه بین‌المللی به طور گسترده‌ای این واقعیت را نادیده می گیرد. برای اطمینان، در دهه ۱۹۹۰، روسیه و ایالات متحده آمریکا، جنگ افزارهای هسته‌ای خود را از ۶۵.۰۰۰ اسلحه به ۲۶.۰۰۰ اسلحه کاهش دادند. اما این تعداد سلاح هسته‌ای همچنان رقمی غیر قابل تصور است و این در حالی است که ۱.۰۰۰ سلاح اتمی دیگر در دست سایر کشورهای هسته‌ای جهان قرار دارد.

دومین دلیل نگرانی ورود جهان به عصر جدید هسته‌ای است که دنیا را با خطرات بیشتری تهدید می کند و به نظر می‌رسد که از جنگ سرد نیز هزینه بیشتری در بردارد. نشانه های عصر جدید هسته‌ای کاملا قابل رویت است:

۱) ارتباط بین تروریسم و سلاح‌های هسته‌ای

۲) دست یابی کره شمالی به انرژی هسته‌ای

۳) احتمال آغاز یک مبارزه تسلیحات هسته‌ای در خاورمیانه

۴) معنای جدیدی از استقلال کشورها تحت عنوان استقلال هسته‌ای که در میان کشورهای کوچک دارای تسلیحات هسته‌ای به سرعت رو به افزایش است

۵) احتمال فروپاشی دولت توسط مردم در پاکستان هسته‌ای

۶) تکثیر غیر قانونی تکنولوژی نظامی هسته‌ای

۷) هسته‌ای شدن فضا که باعث آغاز یک مبارزه تسلیحات هسته‌ای بین قدرت های بزرگ هسته‌ای می شود.

رهبران مهم دنیا، به خصوص رهبران دو قدرت بزرگ هسته‌ای جهان یعنی ایالات متحده آمریکا و روسیه از خطرات موجود و خطراتی که در آینده گریبانگیر جامعه جهانی خواهد شد به خوبی مطلع هستند. اما هنوز هیچ اقدامی برای کنترل، حذف یا مهار خطرات ناشی از گسترش سلاح‌های هسته‌ای در جهان انجام نداده‌اند. در واقع باید گفت که موقعیت روز به روز وخیم تر می شود.

ستون‌های حیاتی برای کنترل تکثیر سلاح‌های هسته‌ای در جهان که یکی از آنها پیمان ضد موشک های بالستیک و دیگری پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای است، دیگر قدرت کافی ندارند. مسوولیت عمده چنین حادثه‌ای برعهده دولت جورج بوش است، چرا که متوقف کردن پیمان ضد موشک‌های بالستیک نه تنها سیستم کنترل بین‌المللی سلاح‌های هسته‌ای را ضعیف کرد بلکه ضعیف شدن پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را نیز سبب شد.

در آغاز قرن بیست و یکم تکثیر تکنولوژی سلاح‌های هسته‌ای به یکی از اصلی‌ترین تهدیدات علیه بشریت تبدیل شده است، به خصوص که این تکنولوژی به دست تروریست‌ها افتاده است. استفاده سلاح‌های هسته‌ای توسط تروریست‌ها نه تنها منجر به فاجعه انسانی خواهد شد بلکه جهان را به سمت یک جنگ هسته‌ای سوق می‌دهد که نتایج می تواند کابوس بزرگی باشد.

یکی از نگرانی‌ها، گسترش سلاح‌های هسته‌ای در کشورهایی است که برای استقلال خود می خواهند به سلاح‌های هسته‌ای دست پیدا کنند. چون نه تنها بسیاری از کشورهای کوچک به سلاح‌های هسته‌ای مجهز می شوند؛ بلکه احتمال افزایش تکثیر سلاح‌های هسته‌ای در میان تروریست‌ها نیز افزایش می‌یابد. پاکستان کشوری نیست که از این امر مستثنا باشد.

ابتکار جامعه بین‌المللی برای تازه کردن و گسترش سیستم کنترل بین‌المللی که توسط دو قدرت بزرگ هسته‌ای جهان رهبری می شود باید در آستانه عصر جدید هسته‌ای به سرعت خطرات فوق را در نظر بگیرد.

بنابراین اگر قرار است که سیستم کنترل تکثیر سلاح‌های هسته‌ای موثر واقع شود، نشانه های آن باید هر چه سریع تر توسط روسیه و ایالات متحده آمریکا ارسال شود. در اینجا تمایل قدرت های هسته‌ای برای به نتیجه رساندن تعهدات خود برای خلع سلاح، همان‌طور که در معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای درج شده است، از مسائل مهم اولیه است. معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای که سنگ بستر صلح برای بیش از سه دهه است، روی توافقنامه سیاسی بین کشورهای هسته‌ای و غیر هسته‌ای جهان بسته شده است و در آن، کشورهای غیر هسته‌ای را از رسیدن به سلاح‌های هسته‌ای منع می کند در حالی که کشورهای هسته‌ای سلاح‌های هسته‌ای خود را از بین می برند. متاسفانه، تنها بخش اول این تعهدنامه درک شده است (آن هم به طور ناقص‌) و بخش دوم آن همچنان در انتظار به اجرا درآمدن است.

پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، پیمانی غیر قابل اجتناب و نیازمند مروری دوباره است. این ستون مرکزی کنترل گسترش سلاح‌های هسته‌ای بین‌المللی در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. آخرین کنفرانس مرور این تعهدنامه که در ماه مه سال ۲۰۰۵ در شهر نیویورک برگزار شد بدون هیچ‌گونه نتیجه اساسی پایان گرفت. موضوع بحث‌انگیز دیگری که این روزها در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران به وجود آمده است دسترسی بدون تبعیض به تکنولوژی هسته‌ای است. برای حل این مشکل تمامی ملت های جهان باید به تکنولوژی هسته‌ای غیر نظامی دست پیدا کنند و فاصله بین امنیت در زیر پیمان ان پی تی و نظارت بر عملکرد تمامی کشورهایی که می خواهند بخشی از این سیستم باشند پر شود. رهبران تمامی کشورهای جهان از خطرات عصر جدید هسته‌ای آگاه هستند. آنها حتی می دانند که چگونه این خطرات را به حداقل برسانند. اما اراده سیاسی لازم برای چنین اقدامی وجود ندارد؛ چرا که جامعه خلع سلاح و کنترل نظامی را بخشی از اولویت سیاسی نمی داند. این دیدگاه باید تغییر کند. خلع سلاح‌های شیمیایی و عدم تکثیر این سلاح‌ها مشکل گذشته نیست. اگر نمی‌خواهیم که این مساله به بزرگترین تهدید فردا تبدیل شود همین امروز باید برای آن چاره‌ای بیاندیشیم.

مترجم: آرزو دیلمقانی

این مقاله در آوریل ۲۰۰۸ در روزنامه زمان‌تودی چاپ ترکیه منتشر شده است.