کنکور جدیدی در راه است

منتقدان طرح کنکور می گویند که با هیچ طرحی, کنکور کاملا حذف نخواهد شد به هر حال همیشه میزان تقاضا برای ورود به رشته های پرمتقاضی ای چون مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف, پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران یا حقوق دانشگاه تهران, بسیار بیشتر از گنجایش این رشته ها است اصلا بعید نیست که چند صد دانش آموز با معدل های بسیار بالا و یکسان, حتی با معدل ۲۰ بخواهند در این رشته ها درس بخوانند بنابراین دانشگاه ها باز هم ناچار خواهند بود آزمون دیگری برای گزینش علمی این متقاضیان پرشمار برگزار کنند

یکشنبه هفته گذشته، فردای روزی که سخنگوی شورای نگهبان اعلام کرد طرح جدید پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها، همان طرح مشهور به «حذف کنکور»، در شورای نگهبان تصویب شده، عبدالله جاسبی، رییس دانشگاه آزاد اسلامی به نمایشگاه مطبوعات آمد. در همان روز، تیتر اول یکی از روزنامه‌ها چنین بود: «حذف کنکور قطعی شد.» جاسبی در نمایشگاه مطبوعات، در غرفه یکی از خبرگزاری‌ها نشست و چند دقیقه‌ای به سوال خبرنگاران پاسخ گفت. همان جا با خونسردی و خرسندی اعلام کرد «از حذف کنکور استقبال می‌کنیم». پشت سرش، چند متری دورتر، بعضی خبرنگاران در گوش هم زمزمه می‌کردند که «باید هم استقبال کند»؛ دانشگاه آزاد، بزرگ‌ترین برنده طرح مشهور به «حذف کنکور» بود.

ماجرای «حذف کنکور» بعد از استقرار دولت نهم و گذشتن متولدان پرشمار اوایل دهه ۶۰ از کنکور، در آبان‌ماه سال ۱۳۸۴ نقل محافل شد. در آن زمان، طرحی به نام «نحوه پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور» به مجلس ارایه شد. همزمان، وزارت علوم هم خبر داده بود که در حال تهیه لایحه‌ای برای حذف کنکور است. از لایحه وزارت علوم که یکی از شعارهای محوری‌اش «حذف کنکور» بود، دیگر سخنی به میان نیامد اما طرح مجلس باقی ماند تا به قدری تراش بخورد که حالا، مشابه با آن چه قبلا بود به نظر نرسد؛ در طرح سال ۸۴، تاثیر معدل دوره دبیرستان در قبولی دانش‌آموزان، در عرض پنج سال، نهایتا به ۵۰ درصد می‌رسید و بقیه سرنوشت آنها را در ورود به دانشگاه، آزمون‌ اختصاصی‌ای که سالانه برگزار می‌شد، مشخص می‌کرد. اما حالا، مطابق آنچه مجلس نوشته و شورای نگهبان هم تایید کرده، بنا شده است که تنها معدل دروس مختلف دانش‌آموزان، در ورود به دانشگاه‌ تاثیرگذار باشد. در طرح جدید، برای این که معدل‌ها با هم قابل مقایسه باشند، قرار شده وزارت آموزش و پرورش در پایان هر سال دوره دبیرستان، آزمون‌های استانداردی را برگزار کند و کارگروهی (کمیته‌ای) که بعدا ترکیبش مشخص خواهد شد، میزان تاثیر نمره‌های این آزمون‌ها را برای هر رشته دانشگاهی تعیین کند.

از نیمه دوم سال ۸۴، نمایندگان مجلس هر از چندی اعلام می‌کردند که طرح «حذف کنکور» به صحن علنی مجلس خواهد رفت اما سر موعد، از طرح در صحن علنی خبری نمی‌شد و نمایندگان، تاریخ جدیدی را برای بررسی طرح نشان می‌کردند. سرانجام در خرداد ماه امسال، طرح در صحن علنی به رای گذاشته شد و نمایندگان هم آن را تصویب کردند. طرح «حذف کنکور» شش ماده داشت و در آن گفته شده بود که به تدریج تا سال ۱۳۹۰، با غلبه تاثیر نمرات دوره دبیرستان بر تاثیر آزمون‌های سراسری در پذیرش دانشجو، کنکور دانشگاه‌ها برچیده شود. در این طرح، کارگروهی هم وظیفه داشت دروس دوره دبیرستان و میزان تاثیر نمره‌های آن دروس را در پذیرش دانشجو، برای هر رشته دانشگاهی تعیین کند. در این کارگروه، دانشگاه آزاد هم در کنار سه وزارتخانه علوم، بهداشت و آموزش و پرورش، یک نماینده داشت. ریاست این کارگروه نیز بر عهده وزارت علوم بود. این ریاست به همین سادگی نصیب وزارت علوم نشده بود.

در چند ماهی پیش از نوروز سال ۸۶، وزرات علوم با طرحی که کمیسیون آموزش مجلس درباره «حذف کنکور» نوشته بود، سخت مخالف بود؛ در دی ماه سال قبل، پورعباس رییس سازمان سنجش آموزش کشور، نشست خبری‌ای ترتیب داد و در آن به خبرنگاران گفت که آموزش و پرورش نمی‌تواند از پس برگزاری آزمون‌های گسترده کشوری برآید؛ او می‌گفت که در حال حاضر تعداد دانش‌آموزان سال‌های دوم و سوم دبیرستان و دوره پیش‌دانشگاهی ایران بیش از دو و نیم میلیون نفر است، هر یک از آنها هم در هر سال به طور متوسط در ده درس امتحان می‌دهند، بنابراین اگر قرار باشد آموزش و پرورش از آنها امتحانی سراسری و استاندارد بگیرد، با احتساب اینکه هر برگه را باید دو نفر تصحیح کنند، آموزش و پرورش باید بیش از ۵۰ میلیون برگه امتحانی را در فرصت کوتاهی با رعایت دقت و عدالت کامل تصحیح کند و این از توان آموزش و پرورش خارج است. حفظ امنیت سئوال‌ها، طولانی بودن دوره دوهفته‌ای برگزاری امتحانات، تعداد بسیار زیاد مراقبان مورد نیاز از نگرانی‌هایی بود که رییس سازمان سنجش عنوان می‌کرد. اما عید نوروز که آمد و سال جدید شروع شد، با این که هیچ یک از این مشکلات حل نشده بود، وزارت علوم ۱۸۰ درجه چرخید و با طرح موافق شد. برخی از نمایندگان مجلس می‌گفتند که چون در کارگروه پیش‌بینی شده در طرح، ریاست با وزارت آموزش و پرورش بود، وزارت علوم مخالفت می‌کرده و حالا که پس از اصلاحات و چانه‌زنی‌هایی، ریاست کارگروه بر عهده وزارت علوم قرار گرفته، با طرح موافق شده است. این نمایندگان می‌گفتند که در میانه این دعوا، کمیسیون بهداشت مجلس با طرح مخالف بوده اما مخالفتش به جایی نرسیده است.

جایگاه دانشگاه آزاد اسلامی، در کارگروه طرح مجلس بسیار رفیع بود. طرح طوری نوشته شده بود که کارگروه پیش‌بینی شده در آن، هر تصمیمی را برای پذیرش دانشجویان می‌گرفت و رییس یا نماینده دانشگاه آزاد، در کنار سه وزیر دیگر، یکی از پنج عضو این کارگروه بود. در تبصره ماده ۲ طرح آمده بود که دانشگاه‌ها مجازند در مقطع کاردانی، بدون کنکور و بر اساس نمره‌های دبیرستان دانشجو بپذیرند؛ تا آن موقع، این اتفاق تنها در دانشگاه آزاد افتاده بود و زحمتی برای آن دانشگاه نداشت. در طرح، پیش‌بینی شده بود که تا سال ۱۳۹۰ که آزمون‌های سراسری برچیده می‌شود، آزمون‌ها همچون گذشته برگزار شود و بنابراین تا آن سال کسی کاری به کار آزمون دانشگاه آزاد نداشت. اما در اواخر خرداد ماه، شورای نگهبان اعلام کرد که کارگروه پیش‌بینی شده در طرح، وظیفه قانون‌گذاری را انجام می‌دهد و آن را مخالف با قانون اساسی شناخت. طرح دوباره به مجلس بازگشت. نمایندگان مجلس، ماده ۴ طرح را که به کارگروه مربوط بود اصلاح کردند یا به عبارتی آن را گنگ‌تر کردند. در اصلاح طرح، معلوم نیست که چه کسانی عضو این کارگروه مهم و تعیین‌کننده خواهد بود. در ماده ۴ جدید چنین آمده است: «برای پذیرش دانشجو در هر رشته تحصیلی دروس مرتبط با آن رشته ملحوظ می‌شود. این دروس و میزان تاثیر هر یک از آنها و همچنین پایه‌های تحصیلی که در سوابق تحصیلی مؤثر است توسط کارگروهی تعیین خواهد شد.» طرح اصلاح شده در ۹ آبان ماه، در صحن علنی مجلس تصویب شد و چند روز بعد هم، شورای نگهبان آن را تایید کرد؛ طرحی که برخی نمایندگان مجلس اصرار دارند آن را طرح «حذف کنکور» بنامند.

منتقدان طرح کنکور می‌گویند که با هیچ طرحی، کنکور کاملا حذف نخواهد شد؛ به هر حال همیشه میزان تقاضا برای ورود به رشته‌های پرمتقاضی‌ای چون مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف، پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران یا حقوق دانشگاه تهران، بسیار بیشتر از گنجایش این رشته‌ها است. اصلا بعید نیست که چند صد دانش‌آموز با معدل‌های بسیار بالا و یکسان، حتی با معدل ۲۰ بخواهند در این رشته‌ها درس بخوانند. بنابراین دانشگاه‌ها باز هم ناچار خواهند بود آزمون دیگری برای گزینش علمی این متقاضیان پرشمار برگزار کنند. از سویی دیگر، منتقدان می‌گویند نه تنها با این طرح، کنکور حذف نمی‌شود که به جای یک سال به سه سال دبیرستان تسری داده می‌شود؛ به جای این که دانش‌آموزان از سال سوم دبیرستان به فکر کنکور باشند، از سال اول دبیرستان به فکر آن خواهند بود و به جای این که یک امتحان کنکور داشته باشند، هر امتحانی در امتحانات سراسری هر سال، یک کنکور خواهد بود. منتقدان طرح می‌گویند با اجرای آن، نه تنها تجارت با کلاس‌های کنکور و کتاب‌های مختلف کمک‌درسی منقرض نخواهد شد، که تنها کلاس‌ها و کتاب‌های تست‌ زدن به کلاس‌ها و کتاب‌های امتحان دادن تبدیل می‌شوند. منتقدان می‌گویند وقتی معدل و نمره‌ها مهم می‌شود، پدر و مادرها بیش از پیش به آب و آتش می‌زنند تا دانش‌آموزان را به مدارس ابتدایی‌ و راهنمایی‌ای بفرستند که زمینه خوبی برای پذیرش در دبیرستان‌های باکیفیت باشد و آن دبیرستان‌ها بتوانند نمره‌ها و معدل‌های خوبی را برای فرزندانشان رقم بزنند. منتقدان می‌گویند با برابر شدن ظرفیت دانشگاه‌ها با تقاضای ورود به دانشگاه، به تدریج کنکور برای بسیاری از رشته‌ها رنگ می‌باخت و احتیاجی به چنین طرحی نبود؛ شاهد آن را هم برگزاری انتخاب رشته‌های تکمیل ظرفیت در چند سال اخیر، حتی برای آنهایی که در کنکور مجاز به انتخاب رشته نشده بوده‌اند، می‌دانند. برخی از منتقدان نیز بر این اعتقادند که طرح مشهور به «حذف کنکور» طرحی است تبلیغاتی تا مردم را برای انتخاب مجدد نمایندگان موافق آن، در انتخابات دور هشتم مجلس تشویق کند.

سازمان سنجش آموزش کشور اعلام کرده است که کنکور سال ۸۷ مثل سال‌های گذشته برگزار خواهد شد. پس با تصویب طرح جدید پذیرش دانشجو در شورای نگهبان، مجریان طرح، تنها دو سال فرصت دارند که نمره‌های دانش‌آموزان را جایگزین آزمون سراسری کنند. باید دید دانشجویانی که در مهرماه سال ۱۳۹۰ بر صندلی کلاس‌های دانشگاه‌ها می‌نشینند، عادلانه‌تر از دانشجویان فعلی و با دردسر کمتری انتخاب می‌شوند یا نه.

سعید ارکان‌زاده یزدی