یورش به خلأ

رهبران كاخ سفید پا را از خط قرمز فراتر گذاشته اند و سودای ورود به حریم ساكنان كاخ كرملین را در سر می پرورند و این تصمیم عجیب قرار است در دنیای نظامی گری, از طریق پیاده كردن یك سیستم تسلیحاتی در قلب اروپا عملی شود سیستمی به نام «سپر دفاع موشكی »

در روزهایی كه دنیا ورود خود به قرن بیست و یكم را وداع با جهان دو تكه و حركت به سوی صلح قلمداد می كرد، ناگهان نشانه جدیدی از بازگشت فضای جنگ سرد پدیدار شده است: آمریكا می خواهد در حیاط رقیب قدیمی اش گام نهد.

بیان ساده این اتفاق غافلگیر كننده این است كه واشنگتن مسابقه تسلیحاتی خود را با حریفان دیروزش از سر گرفته است. این اتفاق، جهان را به انتظار حادثه های جدید و مناقشه های تازه نشانده است، به گونه ای كه هر روز سخن از منازعه جدیدی به میان می آید كه رؤیای شیرین آینده را به كابوس سال های جنگ سرد مبدل می سازد.

رهبران كاخ سفید پا را از خط قرمز فراتر گذاشته اند و سودای ورود به حریم ساكنان كاخ كرملین را در سر می پرورند و این تصمیم عجیب قرار است در دنیای نظامی گری، از طریق پیاده كردن یك سیستم تسلیحاتی در قلب اروپا عملی شود: سیستمی به نام «سپر دفاع موشكی.»

انعكاس این واژه ها در گوش روس ها یادآور روزهایی است كه دنیا را میان خود و یانكی ها تقسیم كرده بودند.

آمریكا بیم آن را دارد كه احیای شوروی در شكل و شمایل روسیه، آن را از سلطه بر جهان تك قطبی باز دارد و به زیر بكشد. بنابراین، دو جای پا - در لهستان و چك - یافته و پایگاه های خود را تقویت می كند تا از سربرآوردن رقیبی جدید جلوگیری كند. در این سو، روسیه نیز برای پس زدن دشمن سال های پرآشوب و پرتنش قرن گذشته آماده می شود.

گزارش حاضر بر آن است تا موضوع سپر موشكی را به عنوان حلقه ای مهم از تحولات جهان جدید مورد بحث قرار دهد.

آمریكا مدت های مدیدی است كه می كوشد ۱۰ موشك رهگیر را در لهستان ویك رادار را در جمهوری چك مستقر سازد تا موشك های احتمالی را كه به ادعای واشنگتن از ایران یا كره شمالی به سوی آمریكا پرتاب می شوند، رهگیری و منهدم كند.

این سیستم كه درواقع با عنوان «پسر جنگ ستارگان» نامگذاری شده، برای اجرایی شدن در لهستان و جمهوری چك راهی ناهموار و پرپیچ و خم پیش رو دارد اما این مسأله برای پراگ و ورشو حائز اهمیت فراوانی است. در حال حاضر، عملی شدن یا نشدن این سیستم برای لهستانی ها و چك ها در اولویت نخست قرار ندارد بلكه استقرار پایگاه های آمریكا برایشان اهمیت بیشتری دارد. زیرا این امر به آنان احساس امنیت و آرامش می بخشد.

این دو كشور كه به تعبیر دونالد رامسفلد، وزیر دفاع سابق آمریكا در «اروپای جدید» قرار دارند بنا به دلایل تاریخی، با دو همسایه بزرگ خود یعنی آلمان و روسیه روابطی حساس، پرتنش و شكننده داشته اند و همواره زیردست كشورهای غرب اروپا بوده اند. ورشو و پراگ بیم آن را دارند كه روسیه به جایگاه یك قدرت جهانی بازگردد و لزوماً با آنان مهربان و متحد نباشد. آنان از تحولاتی كه در دوره ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین در روسیه می گذرد، نگران اند.

پس از پایان جنگ سرد و از هم پاشیدن پیمان ورشو، كشورهای عضو آن در یك خلأ امنیتی قرار گرفتند و روسیه می خواست یك خط حائل در اروپا میان خود با اتحادیه اروپا و ناتو به وجود آورد. اما عضویت در اتحادیه اروپا و همگرایی با كشورهای غرب اروپایی ترفندی بود كه كشورهای مركز اروپا تلاش كردند از طریق آن روسیه را به انزوا و تنگنا برانند.

اقمار شوروی سابق در سال های دهه ۱۹۹۰ به درون ناتو كشیده شدند و بسیاری از آنها در سال ۲۰۰۴ به عضویت اتحادیه اروپا درآمدند. از میان اعضای جدید و خوشحال اتحادیه، لهستانی ها و چك ها بدبین ترین كشورهای تازه واردند. آنان نسبت به آلمان ها مشكوك هستند، اما مورد تفقد فرانسه قرار دارند. در عین حال، از ترجیحات و پیشنهادهای انگلیس برای اتحادیه (نظیر برقراری روابط قوی دو سوی آتلانتیك و مخالفت با هماهنگ سازی مالی در میان اعضای اتحادیه اروپا )حمایت می كنند.

با این همه، ورشو و پراگ برای تأمین امنیت خود هرگز به سمت آلمان و فرانسه نمی روند و تنها آمریكا را ضامن امنیت خود می دانند. پایگاه های واشنگتن در این دو كشور جایگاه آمریكایی ها را در مركز اروپا بیش از پیش تقویت می كند و افكار عمومی این كشورها از این مسأله آگاهی دارند و در پاره ای موارد مخالفت های گسترده ای با آن داشته اند.

به نظر نمی رسد كه برگزاری همه پرسی شیوه ای كارساز برای پذیرش یا رد سیستم دفاع موشكی باشد. واسلاو هاول، رئیس جمهور سابق جمهوری چك براین باور است كه نیازی به برگزاری همه پرسی برای گرفتن پاسخ مثبت افكار عمومی نسبت به استقرار رادار آمریكا در كشورش نیست. وی حتی به حمایت قاطعانه از این رادار پرداخت و درروزنامه «پراوو» چاپ چك نوشت: این سیستم نه تنها آمریكا بلكه غرب و مركز اروپا را زیر پوشش حمایتی خود قرار می دهد. همزمان با این اظهار نظر ولاستا پاركانوفا، وزیردفاع چك گفت كه استقرار این رادار در خاك چك باید در سال ۲۰۰۸ در پارلمان به رأی گذاشته شود.

در لهستان، رادك سیكورسكی، وزیر دفاع كه گرایش قوی به آمریكا دارد، در برابر مخالفان استقرار سیستم آمریكایی تاب نیاورد و استعفا كرد. اما این استعفا مشاركت ورشو در سپر موشكی آمریكا را در مخاطره قرار نداد و این كشور با استقرار آن موافقت ضمنی كرد.

● دو رفتار متفاوت از اروپا

آلمان، به عنوان رئیس دوره ای اتحادیه اروپا، در مقابل استقرار این سیستم واكنش نشان داده است. فرانك والتراشتاین مایر، وزیر خارجه آلمان، با انتقاد از این سیستم گفت: «ایران موشك قاره پیمایی كه بتواند به آمریكا برسد در اختیار ندارد و واشنگتن باید درباره طرح خود با مسكو گفت وگو می كرد. هرگاه كه سیستم راهبردی جدیدی اجرا می شود، باید در مورد آن روشنگری و شفاف سازی شود.»

اشتاین مایر گام را فراتر گذاشت و خبر از سیستم دفاعی مشابهی به موازات سپر دفاعی آمریكا داد. وی افزود: «در اروپا، سرگرم بررسی ایجاد چنین سیستم هایی هستیم اما در حال حاضر فناوری پیشرفته ای برای آغاز آن نداریم. هم اكنون بسیاری از كشورها به ایجاد چنین سیستمی علاقه دارند.»

درهمین حال دولت انگلیس در واكنشی متفاوت اعلام كرده كه هیأت حاكمه كاخ سفید برای استقرار یكی از پایانه های سیستم دفاعی در خاك انگلیس با لندن مذاكره كرده است.

تونی بلر، نخست وزیر انگلیس گفت: «هدف از این مذاكرات كسب اطمینان از این بابت است كه بریتانیا به عنوان یكی از محل های استقرار این سیستم خواهد بود.» منتقدان انگلیسی این سیستم می گویند كه ساخت چنین پایگاهی، كشور آنان را به هدفی احتمالی برای كشورهای متخاصم تبدیل خواهد كرد. اما مقام های آمریكایی با رد احتمال استقرار این سیستم در انگلیس گفته اند كه واشنگتن در حال حاضر طرحی برای این منظور ندارد.

این درحالی است كه هفته نامه دفاعی «جینز دیفنس» چاپ لندن گزارش داده است كه مقام های آمریكا سرگرم بررسی منطقه قفقاز به عنوان یكی از مناطق بالقوه تأسیس پایگاه رهگیری و ضدموشكی آمریكا هستند.

اكنون قفقاز جنوبی نیز محل احتمالی دیگر برای استقرار بخشی از سیستم دفاعی آمریكا به شمار می آید. براساس گزارش رسانه ها، سیاستگذاران آمریكایی به استقرار یك رادار در این منطقه می اندیشند. اما هنوز گفت وگو با اقدام مؤثری در این زمینه صورت نگرفته است. تاكنون مقام های كشورهای قفقاز جنوبی احتمال استقرار این رادار در كشور خود را رد كرده اند و به نظر نمی رسد كه راهیابی سیستم آمریكایی به این منطقه بزودی یا به سهولت صورت گیرد اما سیستم دفاعی آمریكا در قفقاز جنوبی می تواند قلب روسیه را نشانه رفته، شدیدترین واكنش ها را از سوی روسیه برانگیزد و مجادله پرتنشی را به دنبال داشته باشد.با توجه به غربگرایی دولت های این منطقه و تلاش آنان برای خروج از زیر سایه مسكو، واشنگتن به حضور سیستم خود در این منطقه امیدوار است.

بنابراین، برخی كشورهای قفقاز جنوبی با توجه به حساسیت موضوع واكنش هایی نشان دادند. در نخستین مرحله، وزارت خارجه جمهوری آذربایجان اعلام كرد: «این كشور در زمینه به كارگیری سیستم دفاعی موشكی آمریكا و یا ساخت یك پایگاه نظامی كه با قانون اساسی این كشور مغایرت دارد، با آمریكا مذاكره نكرده و نخواهد كرد.»

در همان حال، مقام های كنگره گرجستان نیز دریافت پیشنهاد مشابهی از سوی آمریكا را تكذیب و اعلام كردند: گرجستان در صورتی كه چنین پیشنهادی را دریافت كند، به عنوان عضو «ائتلاف بین المللی مبارزه با ترور» توجه مناسبی به آن خواهد كرد.این اظهارات اگرچه محتاطانه بیان شده، اما به نوعی نشان از تمایل گرجی ها به برقراری روابط نظامی با آمریكا دارد و بالاخره برخی ناظران با اشاره به پیوندهای عمیق سیاسی میان تاشكند و واشنگتن اعلام كردند كه این ازبكستان خواهد بود كه پس از لهستان و چك میزبان ایستگاه رادار موشكی آمریكا درقفقاز خواهد بود.

● ساختار سیستم دفاع موشكی آمریكا

آژانس دفاع موشكی (MDA) آمریكا بخشی از وزارت دفاع این كشور (پنتاگون) است كه مسئولیت توسعه یك سیستم دفاعی در مقابل موشك های احتمالی را برعهده دارد. در وب سایت این آژانس در تشریح مأموریت آن آمده است:

«مأموریت آژانس دفاعی عبارت است از توسعه، آزمایش و آمادگی برای استقرار یك سیستم دفاع موشكی. این سیستم با بهره گیری از رهگیر های مكمل، حسگرهای مستقر در زمین، هوا، دریا و فضا و سیستم های كنترل و فرماندهی مدیریت جنگ قادر است با تهدید موشك های بالستیك ـ از هر نوع و با هر بردی ـ مقابله كند.»

سیستم یادشده به سه مقوله تقسیم می شود: مرحله پرتاب (Boost Phase)، مرحله میانی (crouse phase-Mid) و مرحله نهایی (Terminal Phase) كه هر یك به مرحله ای متفاوت از تهدید رژیم پروازی موشك بالستیك اطلاق می شود و هر كدام دارای مزیت ها و نواقصی هستند.

▪ دفاع مرحله پرتاب (Boost Phase Defence) :

الف) رهگیر انرژی جنبشی (KEI) -:در دسامبر ،۲۰۰۳ شركت هواپیماسازی «نورث روپ گرومن» قراردادی باMDA برای توسعه و آزمایش این رهگیر امضا كرد. این گونه رهگیر باید از فاصله تقریباً نزدیكی به سوی موشك دشمن شلیك شود. بنابراین، برای مقابله با موشك های پیشرفته كشورهای بزرگ مناسب نیست و باید به محض پرتاب هدف شلیك شود. سرعت این رهگیر ۶ كیلومتر بر ثانیه است.

ب) لیزر هوایی ـ شركت Team ABL درسال ۱۹۹۶ پیشنهاد تهیه این سیستم را داد.

در این مرحله احتمال این خطر وجود دارد كه به كشورهای میان محل پرتاب و مكان هدف خساراتی وارد آید و موشك هدف در آنجا سقوط كند. از لحاظ جغرافیایی، استقرار رهگیرها به منظور شلیك به سوی موشك دشمن دارای ضعف است و دوره زمانی محدودی برای رهگیری دارند.

▪ دفاع مرحله میانی (Midcourse Phase Defense):

ساختار دفاعی این مرحله به شرح زیر است:

الف) دفاع میانی پایگاه های زمینی (GMB)

ب) موشك های آئگیس

ج) ابزار كشنده (MKV)

این مرحله به موشك های ضدبالستیك سنگین و رادارهای قدرتمند و پیچیده كه باید توسط حسگرهای مستقر در فضا پشتیبانی شوند، نیاز دارد.اما در این مرحله زمان بیشتری برای رهگیری وجود دارد و دامنه جغرافیایی برای این منظور وسیع تر است.

▪ دفاع مرحله نهایی (Terminal Phase Defense):

الف) موشك های تاد (THAAD)

ب) موشك های پیشرفته پاتریوت ۳ ( ۳-PAC)

ج) موشك های ارو (Arrow) این موشك محصول مشترك آمریكا و اسرائیل است.

د) سیستم دفاع هوایی (MEADS)- این برنامه حاصل توسعه مشترك آمریكا، آلمان و ایتالیاست.

در این مرحله، رهگیری زمانی صورت می گیرد كه موشك هدف به اتمسفر بازمی گردد. موشك های ضدبالستیك سبك تر و رادارهایی كه پیچیدگی كمتری دارند، می توانند مؤثر باشند. اما محدودیت این مرحله در آن است كه باید ظرف كمتر از ۳۰ ثانیه وارد عمل شود و از لحاظ جغرافیایی منطقه محدودی را پوشش دهد.

هرمز برادران

---