آموزش و پرورش در ایران

گروه کتاب و رسانه

آموزش و پرورش در ایران ، ناصر تکمیل همایون ، تهران ، دفتر پژوهش های فرهنگی ، ۱۳۸۵، ۱۲۰ ص
ناصر تکمیل همایون در سال ۱۳۱۵ در قزوین متولد شد. وی در دو رشته ی تاریخ و جامعه شناسی ( به ترتیب در سال های ۱۳۵۱ و ۱۳۵۶) موفق به اخذ درجه ی دکترا از دانشگاه سوربن شد. کتاب حاضر  «نظام آموزش و پرورش در ایران » از مجموعه "از ایران چه می دانم ؟ " است.
سرزمین ایران با پهنه ی  گسترده ومتنوع اش نقطه هم جوشی و یگانگی بسیاری از اقوامی شده است که از روزگار دور در آن سکنی گزیدند. این درهم آمیختگی، هویت کمابیش واحدی را پدید آورده که سرانجام به صورت مجموعه ای متشکل و منطبق با جغرافیا و طبیعت و بر روی هم هدفدار ، خود را متمایز ساخته است. سرزمین تاریخی ایران  به مرور در سیر خود به تمدنی شکوفا و پرغنا تبدیل می گردد. در این میان پدید آمدن نهادهای آموزش و پرورشی ، به صورت عمدی و رسمی و هدفدار از ویژگی های «عصر تمدن» است و لذا ایرانیان در این مرحله از رشد با پایه گذاری چنبن نهادی مستقل توانستند در روند  پیشرفت و ترقی آن  بکوشند با این حال  ، این حرکت سازمان یافته  هرگز ثابت نبوده و گاه نیز دچار زوال نیز می گشته ، که  لطمات جبران ناپذیری بر پیگره اش وارد می ساخته است.  همین امر نشان دهنده میزان تآثیرگذاری و اهمیت این نهاد اجتماعی در هر جامعه مترقی است.
بر همین مبنا ، از آنجایی که امر آموزش و پرورش از کهن ترین روزگاربه صورت عمدی و غیر عمدی  در همه ی جوامع  انسانی  وجو داشته است و  در رابطه ای تنگاتنگ با بنیان های اجتماعات بوده ، بررسی این امر اجتماعی در بستر  پر فراز و نشیب تاریخی اش می تواند راهگشایی  به سوی درک بسیاری از مسائل اجتماعی فرهنگی امروزیمان  باشد.
درکتاب حاضر ، نظام و نهاد آموزش و پرورش در روند تاریخی اش در هشت فصل مورد بررسی قرار گرفته شده ، در فصل اول ریشه های کهن آموزش و پرورش در سرزمین های ایرانی نشین مطالعه شده است و فصل دوم بررسی این امر اجتماعی ـ فرهنگی از تشکیل دولت های ایرانی تا ورود اسلام ؛ زیر عنوان نهاد های آموزشی در ایران باستان استمرار یافته است. فصل سوم مربوط به سازمان های آموزشی کودکان و نوجوانان ( مکتبخانه ) در ایران دوره اسلامی و فصل چهارم درباره مدرسه ها و دارالعلم های بزرگ اندیشمندان ایران اسلامی در امر آموزش و پرورش است. در فصل پنجم سخن از تحولات نهادهای آموزشی سنتی ایران در برخورد با مغرب زمین به بیان آمده و در فصل های ششم تا هشتم ، کلیات نظام آموزشی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی و نهادهای پدید آمده آن  بررسی شده است.

سرفصل های کتاب به شرح زیر می باشد.

فصل یکم : ریشه های کهن آموزش و پرورش در سرزمین های ایران پیشین
۱-نظام یابی نهاد آموزش و پرورش
۲-نهادآموزش و پرورش در پیوند با جامعه
۳-اهداف ، اصول و برنامه ها
۴-نخستین طلیعه سواد آموزی
۵-اسطوره آموزش خط

فصل دوم: نهادهای آموزشی در عصر باستان
۱-هدف های بنیادی
۲-دوره فترت
۳-عصرشکوفایی ساسانیان

فصل سوم: نظام مکتبخانه (نهادآموزش کودکان و نوجوانان در ایران پس از اسلام(
۱-شکل گیری آموزشگاه کودکان (مکتبخانه(
۲- سازمان مکتبخانه
۳-انواع مکتبخانه
۴-چگونگی آموزش
۵- ارزشهای اجتماعی و جایگاه مکتبخانه

فصل چهارم :مدرسه ، نهادعالی آموزشی
۱- ریشه های تاریخی مدرسه در ایران
۲- پای گیری انواع مدرسه ها
۳- عامیت مدرسه ها
۴- آموزش های غیرمذهبی
۵-صبغه شیعی مدرسه ها

فصل پنجم: تداوم حیات فرهنگی در آستانه تحولات جدید
۱-ویژگی های نهادی از عصر صفویه تا دوره قاجاریه
۲- تداوم سنتی و آغاز تحول
۳ـ دولتی شدن نهاد آموزش و پرورش
۴- مدارس جدید در دوره قاجاریه
۵- تآسیس انجمن معارف و کوشش های فرهنگی آن

فصل ششم: نهادهای آموزشی در عصر مشروطیت
۱- مشروطیت و آموزش وپرورش
۲- کوشش ها و تشکیلات اداری
۳- وزیران معارف(مجریان اصلی دولتی کردن نظام آموزش(
۴- تآسیس مدارس و مسئله بودجه

فصل هفتم:آموزش و پرورش در دوره پهلوی اول
۱-قوانین و مقررات جدید
۲-بودجه و آغاز فزونی مدارس
۳-سلطنت پهلوی و نظام آموزشی کهن

فصل هشتم:آموزش و پرورش ایران از جنگ جهانی دوم تا انقلاب اسلامی
۱- سازمان آموزشی کشور
۲- آموزش و پرورش دولتی در سطوح مختلف
۳- مراکز قدیمی آموزش و پرورش
۴- آموزش عالی



تنظیم: مرضیه دافعیان

[e-mail]