آکنه در بارداری

هرگز در نوجوانی دچار آکنه یا جوش های پوستی نشده بودم اما در ۳ ماهه سوم بارداری, ناگهان جوش های سرسیاهی روی صورتم ظاهر شد خیلی نگران شدم

«هرگز در نوجوانی دچار آکنه یا جوش‌های پوستی نشده بودم اما در ۳ ماهه سوم بارداری، ناگهان جوش‌های سرسیاهی روی صورتم ظاهر شد. خیلی نگران شدم...

نمی‌دانستم این مساله طبیعی است یا نه... همیشه شنیده بودم پوست و موی خانم‌ها در دوران بارداری زیبا می‌شود اما این موضوع در مورد من صدق نمی‌کرد. به متخصص زنان و بعد پوست مراجعه کردم و گفتند که به آکنه بارداری مبتلا شده‌ام. تجربه تلخی بود. به جای آنکه از دوران بارداری‌ام لذت ببرم، مرتب جلوی آینه مشغول وررفتن جوش‌ها بودم. اطرافیان می‌گویند از بس استرس دارم به این روز افتادم. لطفا راهنمایی‌ام کنید. برای بهبود هرچه سریع‌تر چه کنم؟» این جمله‌ها بخشی از نامه خانم بیتا به دفتر هفته‌نامه بود. امیدواریم نظر کارشناسان «سلامت» برای این خانم و تمام خوانندگان عزیز مفید باشد.

● نگاه متخصص زنان

دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌گوید:

آکـنه بـارداری

به درمـان نـیـاز نـدارد

▪ همیشه شنیده‌ایم که می‌گویند پوست و موی خانم‌ها در دوران بارداری بهتر می‌شود. حتی می‌گویند آکنه خانم‌ها، در دوران بارداری فروکش می‌کند. پس چطور برخی خانم‌ها از مشکلات پوست و مو در این دوران شکایت می‌کنند؟

این مساله عمومیت ندارد. حالت‌های بارداری در هر خانم و حتی از یک بارداری تا بارداری دیگر متفاوت است و نمی‌توان آن را به‌عنوان یک قانون کلی به تمام خانم‌ها در هر شرایطی تعمیم داد.

▪ چرا برخی خانم‌ها در دوران بارداری دچار آکنه می‌شوند؟

چون در دوران بارداری تغییرات عمده هورمونی داریم. در این دوران در بدن جنین، بافت جفت و مادر هورمون‌های بسیاری ساخته می‌شود و میزان پروژسترون، آندروژن و استروژن به شدت بالا می‌رود. غده فوق‌کلیوی مادر نیز تولید آندروژن و کورتیزون را افزایش می‌دهد و همه این مسایل روی هم محیط هورمونی بسیار مناسبی برای تغییرات شدید پوست و مو به وجود می‌آورد.

▪ اما تغییرات هورمونی چه ارتباطی با آکنه دارند؟

در دوران بارداری هورمون‌های مردانه یا همان آندروژن افزایش می‌یابند. گیرنده‌های این هورمون در پوست بالاست. وجود بالای سموم روی پوست به‌خصوص در دوران بارداری و ترکیب این دو با هم باعث ایجاد آکنه می‌شوند.

▪ آیا تمام خانم‌هایی که دچار آکنه می‌شوند، در نوجوانی هم به آکنه مبتلا بوده‌اند؟

نه، برخی خانم‌ها هرگز مبتلا نبوده‌اند و در دوران بارداری به آن مبتلا می‌شوند. معمولا آکنه افرادی که قبل از بارداری به آکنه مبتلا بوده‌اند، در دوران بارداری فروکش می‌کند اما گاهی نه‌تنها این اتفاق نمی‌افتد، بلکه در برخی افراد که هرگز مبتلا به آکنه نبوده‌اند، جوش‌های آکنه بروز می‌کند. نکته قابل‌توجه اینکه گاهی خانم‌ها هرپس بارداری را با آکنه اشتباه می‌گیرند. هرپس بارداری نوعی ضایعه پوستی است که با خارش همراه است و نه‌تنها در صورت بلکه در بدن هم ظاهر می‌شود. عامل آن هم ضعیف شدن سیستم ایمنی مادر در دوران بارداری است و بیماری با ختم بارداری بهبود می‌یابد.

▪ آیا آکنه بارداری هم مثل هرپس موقتی است و با زایمان بهبود می‌یابد؟

بله، آکنه بارداری و بسیاری تغییرات پوستی دیگر در این دوران مثل ریزش مو موقتی هستند و بعد از خروج جفت از بدن مادر و ایجاد تعادل در هورمون‌ها به حالت اول بازمی‌گردد مگر آنکه مادر قبل از بارداری درمانی برای آکنه دریافت می‌کرده که این درمان باید بعد از زایمان هم ادامه ‌یابد.

▪ پس نیازی به درمان آکنه بارداری نیست؟

نه، درمان‌های معمول آکنه به‌خصوص داروهای آنتی‌آندروژن در دوران بارداری نباید مصرف شوند زیرا روی جنین اثر منفی می‌گذارد. برخی متخصصان پوست از پمادهای موضعی استفاده می‌کنند که البته موثر نیست و توصیه می‌شود خانم‌های باردار این درمان‌ها را انجام ندهند. بهترین توصیه، کاهش مصرف موادغذایی پرچرب است.

● نگاه متخصص پوست

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده رییس مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی می‌گوید:

لـیـزر درمـانی در بـارداری مـمـنـوع اسـت

▪ آیا به وجود آمدن جوش‌های صورت در یک خانم باردار شایع است؟

بله، در اوایل بارداری در بعضی خانم‌ها آکنه یا جوش صورت بسیار آزاردهنده است به‌خصوص خانم‌هایی که در زمان عادت ماهیانه جوش‌های صورتشان افزایش می‌یابد اما جالب اینکه آکنه خانم‌هایی که همیشه آکنه دارند، در اوایل بارداری بهتر می‌شود. البته این موضوع عمومیت ندارد. به هر حال با اینکه آکنه یک مشکل شایع در دوران بارداری است، بهتر است بدون درمان رها نشود تا از بروز عوارض آن پیشگیری شود. برخی درمان‌های آکنه در بارداری ممنوع است. مصرف داروهای موضعی مثل آزلاییک اسید و بنزوییل پروکسید می‌تواند مفید باشد ولی بهتر است از مصرف داروهای خوراکی اجتناب شود. مصرف رتینوییدهای موضعی در اوایل بارداری ممنوع است. ترکیب‌های سالیسیلیک اسید اغلب توصیه نمی‌شود و آکوتان داروی موثر در درمان آکنه‌های شدید هم به دلیل آثار سوء و شدید روی جنین طی بارداری اصلا نباید مصرف شود.

▪ بعضی از خانم‌ها می‌پرسند در دوران بارداری می‌توان برای درمان جوش از لیزر استفاده کرد؟لیزر‌های مختلفی از جمله لیزر فراکشنال برای بهبود پوست مبتلایان به آکنه انجام می‌شود اما لیزر با اینکه به نظر جوش‌ها را بهتر می‌کند، درمان اصلی آکنه نیست و کاربرد آن برای رفع جای جوش‌ها و التهاب ناشی از آنهاست. برای آکنه‌های شدید درمان‌های خوراکی و موضعی مختلفی وجود دارد ولی خیلی از آنها بهتر است در بارداری انجام نشود. کلا انجام لیزردرمانی برای افراد باردار، کسانی که حساسیت زیادی به نور دارند و مبتلایان به بدخیمی‌ها و عفونت‌ها به‌هیچ‌وجه‌ ‌توصیه نمی‌شود.: پس خانم‌های بارداری مانند این خواننده ما چه باید بکنند؟توصیه ما به خانم‌های باردار این است که برای بهتر شدن جوش‌هایشان رژیم غذایی درستی داشته باشند که در آن ترکیب‌های روی و ویتامین A، B، کروم و اسیدهای چرب و فیبرها باشد. از مصرف الکل، کافئین، شکر و غذاهای چرب باید اجتناب کنند. مراقبت‌های معمول پوستی و شستشوی منظم نیز کمک‌کننده است. استفاده از یک صابون ملایم و پاک کردن چربی اضافی پوست اغلب به بهبود کمک می‌کند. از محلول‌های موضعی که پزشک توصیه کرده، استفاده کنند و مهم‌تر از همه اینکه جوش‌ها را دستکاری نکنند. تغییرات هورمونی و این دوره تمام می‌شود اما دستکاری شما می‌تواند پوستتان را برای همیشه خراب کند. به جای اینکه مدام به جوش‌ها فکر کنید، از این زمان باقی‌مانده تا تولد کودک استفاده کنید و لذت ببرید زیرا شاید روزها و هفته‌های نخستین تولد او آنقدر وقتگیر باشد که مجال تماشای خود در آینه را هم نداشته باشید.

▪ کسانی که برای رفع جای جوش لیزر می‌شوند باید ویژگی خاصی داشته باشند یا همه می‌توانند این کار را انجام دهند؟لیزر فراکشنال و انواع دیگر به شرطی برای شخص مفید هستند که پزشک آنها را کاندید مناسبی دانسته باشد. در این صورت بهبود واضح قوام و ترکیب پوست پس از جلسه لیزر درمانی حاصل می‌شود. ریسک کمتر عوارض این روش در مقایسه با روش‌های مختلف دیگر و هزینه مناسب، نباید باعث شود افراد بدون نیاز و صلاحدید پزشک آن را انجام دهند. کاربرد لیزر در درمان اسکار (آکنه، جراحی، سوختگی)، لک پوستی، منافذ باز پوست و خطوط کشش پوستی است و محدودیت سنی هم ندارد. تمام افراد بالای ۲۰ سال می‌توانند زیر نظر پزشک در صورت نیاز از لیزردرمانی استفاده کنند.

▪ تعداد جلسه‌ها برای رفع جای جوش چقدر باید باشد؟معمولا طول دوره لیزر درمانی ۵-۳ جلسه است که البته این دوره بنا به تشخیص پزشک و نوع مشکل فرد متفاوت خواهد بود.

▪ آمادگی هم می‌خواهد؟قبل از شروع لیزردرمانی و در فواصل دوره‌های درمان بیمار موظف است از داروهای خاصی که پزشک تجویز می‌کند، استفاده کند تا پوست او برای انجام لیزردرمانی آماده باشد. از جمله نکته‌های مهم بعد از لیزردرمانی مواجه نشدن با نور مستقیم خورشید در زمانی است که پوست ملتهب است. در این دوره بیمار باید از کرم‌های ضدآفتاب مناسب استفاده کند. قبل از لیزر درمانی بیمار باید پزشک را از وضعیت بیماری و جسمانی خود کاملا آگاه و ۲ هفته قبل از لیزر درمانی، از مصرف کرم‌ها و داروهایی که باعث التهاب پوست می‌شود و برنزه شدن، خودداری کند.

▪ بعد از لیزر چه توصیه‌هایی به افراد می‌شود؟محل لیزر شده را باید بلافاصله با استفاده از کیسه یخ خنک کرد و از کرم زینک‌اکساید روی محل استفاده کرد. این کرم بعد از لیزر روزی ۵-۴ بار تا زمان برطرف شدن التهاب و قرمزی استفاده می‌شود. ضدآفتاب باید مرتب هر ۳ ساعت یک بار تکرار و در بین دو جلسه درمان از داروهای تجویز شده پزشک استفاده شود.

● نگاه روان‌شناس

تاثیر استرس بر آکنه

دکتر پروین ناظمی

عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

آکنه بارداری مساله‌ای نیست که تمام خانم‌ها درگیر آن باشند بنابراین نمی‌توان گفت این بیماری فقط تحت‌تاثیر تغییرات هورمونی طبیعی دوران بارداری قرار دارد. به نظر می‌رسد متهم اصلی، استرس مادر و واکنش بدن او به تحریکات بیرونی عصبی و اثری باشد که بر هورمون‌های بدن می‌گذارد.

برای خانم‌های بارداری که استرس بالایی دارند و شاید این استرس باعث بروز مشکلاتی نظیر آکنه در آنها شده باشد چند توصیه دارم:

۱. از سیستم‌های حمایتی عاطفی و عملی استفاده کنید. همسر خانم باردار باید از نظر عاطفی و اقتصادی او را حمایت کند. اگر خانم باردار دچار مشغولیت‌های ذهنی در مورد آینده فرزند شده است، باید آن را با همسر خود در میان بگذارد و همسر و نزدیکان او را حمایت کنند.

۲. روابط مناسب را ادامه دهید. برقراری ارتباط تلفنی یا نزدیک با افرادی که احساس‌های خوشایندی منتقل می‌کنند، در کنترل استرس موثر است.

۳. بخندید. خنده فرد را از فضای استرس‌زا دور می‌کند. گفتن نکات طنز یا حتی دیدن یک فیلم کمدی می‌تواند تا حد زیادی سبب خوشحالی خانم باردار شود. خنده سبب ریلکس شدن عضلات صورت شده و در کنترل استرس موثر است.

۴. ورزش کنید. یک خانم باردار قرار است فرزندی را به دنیا آورد و او را تربیت کند. پس باید سالم و اعتماد‌به‌نفس بالایی داشته باشد.

نگاه متخصص پوست

تاثیر آرایش بر آکنه

دکتر منصور نصیری‌کاشانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

عوامل ایجاد آکنه، مختلف هستند. گاهی تاثیر برخی عوامل در برخی افراد پررنگ‌تر از سایر علل است. آکنه به طور کلی ۴ عامل اصلی دارد:

باکتری آکنه‌ای: جمعیت این باکتری در دوره‌های مختلف کم و زیاد می‌شود. در دوران بارداری به دلیل اینکه سیستم ایمنی ضعیف می‌شود، جمعیت برخی باکتری‌ها از جمله باکتری آکنه‌ای افزایش می‌یابد.

هورمون‌ها: نوسان های هورمونی با نفع هورمون‌های مردانه باعث شعله‌ور شدن آکنه‌های قبلی یا بروز آکنه جدید می‌شود.

ترشح چربی یا سبوم: در دوران بارداری، به دلیل تغییرات هورمونی ممکن است ترشح سبوم یا چربی زمینه‌ای پوست دچار تغییر شود و آکنه را شعله‌ور کند.

کرم‌های آرایشی: آکنه‌ای که در اثر مصرف کرم‌های آرایشی بروز می‌کند به آکنه زیبایی معروف است. با توجه به اینکه این خانم ابتدا کومدون زده‌اند، به طور حتم آکنه زیبایی دارند. برخی کرم‌ها به‌خصوص کرم‌های چرب، کومدوژن هستند.

برای درمان آکنه، معمولا توصیه می‌شود خانم‌ باردار از محلول‌های موضعی‌ای استفاده کند که جذب بالایی ندارد و برای جنین مشکل‌‌ساز نخواهد بود. محلول اریترومایسین مناسب است. مصرف داروهای خوراکی و استفاده از برخی ژل‌ها و کرم‌ها توصیه نمی‌شود. اگر خانمی در دوران بارداری دچار آکنه ‌شود، باید از ضدآفتاب‌های فاقد چربی و غیرکومدوژن استفاده کند. این خصوصیات روی ضدآفتاب‌ها درج شده است. شستن صورت با ژل‌های پاک‌کننده که pH نزدیک به پوست دارند (۵/۵) و استفاده روزانه از کرم مرطوب‌کننده غیرکومدوژن هم می‌تواند به بهداشت بهتر پوست کمک کند.

● نگاه کارشناس تغذیه

تاثیر تغذیه بر آکنه

خدیجه رحمانی

عضو هیات علمی انستیتو تحقیقات تغذیه کشور

در مورد ارتباط تغذیه با آکنه و آکنه بارداری تحقیقات ضد و نقیضی وجود دارد. برخی مطالعه‌ها این ارتباط را تایید کرده‌اند و برخی دیگر نه. البته این موضوع تا حد زیادی به نوع تحقیق و نوع موادغذایی به کار رفته نیز بستگی دارد. مثلا برخی مطالعه‌ها نشان داده که شکلات در بروز یا تشدید آکنه موثر است و برخی دیگر این موضوع را رد کرده‌اند، اما در مجموع مرور تحقیقات ۴۰ ساله نشان داده در جوامعی که رژیم‌ غذایی گیاهی دارند، افراد کمتر به آکنه دچار می‌شوند و اینکه ۸۰ درصد خانم‌های مبتلا به آکنه متابولیسم گلوکز غیرطبیعی دارند یعنی رژیم‌غذایی‌شان پرکربوهیدرات است.

تغییرات هورمونی دوران بارداری و وراثت، قطع مصرف قرص‌های ضدبارداری، استفاده از لوازم آرایشی و مصرف برخی داروها در کنار نوع تغذیه سرشار از قند و چربی در بروز آکنه موثرند.

به تمام افرادی که دچار آکنه هستند، توصیه می‌شود در برنامه‌غذایی‌شان روزانه ۲۰ تا ۳۰ گرم فیبر بگنجانند. این فیبر در سبزی و میوه‌ها و غلات سبوس‌دار موجود است. داشتن رژیم‌غذایی کم‌چرب و مصرف‌نکردن غذاهای سرخ‌شده، ایجاد محدودیت در دریافت نمک و حذف غذاهای کنسروی که بعضا چرب هستند، نوشابه، آبنبات و شیرینی و شکلات می‌تواند در پیشگیری یا بهبود آکنه موثر باشد. افراد مبتلا لازم است زیر نظر پزشک مکمل کروم، امگا۳، کلسیم، ویتامین A و ۶ B دریافت کنند.

سمیه مقصودعلی

ملیحه قهیازی

«میزگردزیبایی» درباره آکنه بارداری خانم بیتا با حضور دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده متخصص زنان و زایمان

دکتر محمدعلی نیلفروش‌زاده و دکتر نصیری‌کاشانی متخصصان پوست

دکتر پروین ناظمی روان‌شناس

خدیجه رحمانی‌ کارشناس ارشد تغذیه