مسلمانها; پیشگامان علم شیمی

علم شیمی از علوم بسیار قدیمی نزد مسلمانان است که بیش از آن همراه خرافه میان مصریها وجود داشت . با اهتمام مسلمانان به علم شیمی نه تنها توانستند این علم را از ابعاد مختلف خرافات …

علم شیمی از علوم بسیار قدیمی نزد مسلمانان است که بیش از آن همراه خرافه میان مصریها وجود داشت . با اهتمام مسلمانان به علم شیمی نه تنها توانستند این علم را از ابعاد مختلف خرافات رها سازند بلکه با ارائه فرآیندهای مختلف زمینه ای برای پیشرفت شیمیدانهای معاصر نیز فراهم کردند. کیمیا که واژه شیمی از آن گرفته شده صورت خاصی از دانش شیمی بود که حدود سال ۵۰ میلادی در شهر اسکندریه در مصر وجود داشت . برخی معتقدند که کیمیا در مصر دانشی مقدس و هنری الهی محسوب می شد که در انحصار کاهنان بود که با سوگندهای مکرر از انتقال آن به دیگران و انتشار آن به نقاط دیگر مانع می شدند.

برخی دیگر کیمیاگری را هنر سیاه گری می دانستند زیرا معتقد بودند که عمل سیاه کردن سطح فلزات اولین مرحله کیمیاگری است . شهر اسکندریه که در دهانه رود نیل قرار دارد توسط اسکندر مقدونی پس از فتح مصر در سال ۳۳۱ قبل از میلاد بنا نهاده شد و علاوه بر اقوام بومی مهاجرینی از یونان به آنجا آورده شدند . برخورد دو فرهنگ مصری و یونانی منجر شد تا این شهر به صورت مرکز فعالیتهای علمی تجاری و محل داد و ستد تبدیل و در پی آن ارزش طلا و نقره در تجارتهای داخلی و خارجی افزایش یافت . این امر باعث شد عده ای در فکر تبدیل فلزات پست به طلا برآیند که چهره تازه ای از دانش شیمی به نام کیمیاگری ایجاد و رواج یافت . اگرچه مصریها هرگز نتوانستند فلزاتی چون سرب را به طلا یا نقره تبدیل کنند اما توانستند راه را برای پژوهشگران مسلمان باز کنند. پس از اینکه مصر توسط مسلمانان در سال ۶۴۱ میلادی فتح شد با تسلط و آشنایی آنها با زبانهای فارسی عربی و یونانی بر منابع و مراکز علمی اسکندریه سیطره یافتند و از آثار و کتب دانشمندان بهره گرفتند. این در حالی است که شهر بغداد در سال ۷۶۲ میلادی توسط خلیفه عباسی تاسیس شد محلی برای تجمع و تحقیقات دانشمندان گردید که از همه جا به این منطقه آمدند. بنابراین با انتقال علم شیمی به جهان اسلام توسط اندیشمندان مسلمان به حد کمال رسید. آنها معتقد بودند با استفاده از عناصر چهارگانه آب آتش هوا و خاک و با تحقیقات دقیق می توان به مواد شیمیایی بسیاری دست یافت و از تاثیر و تاثر آنها بر یکدیگر بهره بردند. پژوهشگران و دانشمندان مسلمان با تحقیقات علمی خود توانستند افکار خرافی تبدیل فلزات پست به طلا را که در میان مصریها رواج داشت از بین ببرند و در واقع علم شیمی را از خرافات آزاد کنند.

بنابراین فرایندهای مختلف تقطیر تصعید و خالص کردن طلا و نقره را ارائه کردند که حتی امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرند. جابربن حیان که وی را پدر علم شیمی می نامند مدتی در مرکز علمی بغداد فعالیت کرد و اولین کسی است که اکسیدها و نمکها را کشف کرد و در شیمی معاصر نیز همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. از شیمیدانهای برجسته مسلمان می توان به محمدبن زکریای رازی ابن سینا ابونصر فارابی ابوریحان بیرونی و کندی که سهم به سزایی در پیشرفت علم شیمی داشتند اشاره کرد.

ماهنامه مسجد