نترس تو تنها نیستی

همراهی با فرزندتان در آستانه فصل تحصیل

سال به سال داستان تکرار می‌شود. شما می‌مانید و فرزندی که علاقه‌ای به مدرسه رفتن ندارد. هر سال فکر می‌کنید آنقدر بزرگ شده که از پس خودش برآید. فکر می‌کنید دغدغه‌های سال گذشته‌‌اش را ندارد، اما باور کنید زندگی به اندازه‌ای که فکرش را می‌کنید برای او آسان نیست، پس دغدغه‌هایش را جدی بگیرید و سعی کنید در آستانه این روزهای سخت، بیشتر با او صحبت کنید...

تفاوتی نمی‌کند کودک شما در سال‌های ابتدایی مدرسه باشد یا در سال‌های پایانی آن، همیشه دغدغه‌هایی برای ورود به مدرسه یا دانشگاه دارد. معمولا کودکان در هر سن و سالی برای ورود به فضاهای تازه دچار مشکل می‌شوند و تنها راهی که می‌توان از پس این مشکل‌ها برآمد، صحبت با آنهاست. تنها با همین جمله‌های کوتاه و ساده است که از دغدغه این روزهای کودکتان باخبر می‌شوید و می‌توانید با قاطعیت بگویید از کدام مشکل احتمالی می‌ترسد یا کدام اتفاق است که نمی‌گذارد از این روزهای پایانی تابستان به اندازه کافی لذت ببرد.

● سال‌های ابتدایی

فرزند شما امسال به تازگی به مدرسه می‌رود یا سال‌های ابتدایی مدرسه را می‌گذراند و هنوز رفتار اجتماعی خود را در مدرسه پیدا نکرده است. یکی از مواردی که معمولا او را با ترس روبرو می‌کند، جداشدن از شماست. با جمله‌های کوتاهی که درباره ناهار پس از به خانه رسیدن به زبان می‌آورید یا به زبان آوردن اشتیاقتان برای شنیدن داستان آن روز مدرسه، ترس را از او بگیرید و بگذارید بداند ارتباطش با شما قطع نمی‌شود.

رفتن به دستشویی در مدرسه، یکی از مشکل‌های کودک است. او عادت ندارد در محیط عمومی بدون حضور شما به دستشویی برود به همین دلیل خود را معذب می‌بیند. بهتر است با او صحبت کنید و بگویید چطور می‌تواند شبیه دیگر بچه‌ها از سرویس بهداشتی مدرسه استفاده کند. حواستان باشد پیش از بیرون رفتن از خانه از دستشویی استفاده کند و درباره شستن دست‌ها با او صحبت کنید.

بچه‌هایی که خجالتی هستند یا قدرت بدنی بالایی ندارند، معمولا در طول مدرسه گرسنه می‌مانند و نمی‌توانند از بوفه مدرسه خوراکی تهیه کنند. بهتر است برای زنگ‌های تفریح مدرسه خوراکی در کیفش بگذارید و به این ترتیب، هم تغذیه سالم را برایش توضیح دهید و هم مشکل گرسنگی احتمالی‌اش را برطرف کنید.

اگر فرزندتان صبح‌ها برای رفتن به مدرسه این پا و آن پا می‌کند یا خودش را به مریضی می‌زند، مطمئن باشید مشکلی فراتر از شیطنت‌های همیشگی وجود دارد. ممکن است از قلدری همشاگردی‌اش به فغان آمده باشد یا با معلمش به مشکل برخورده است. تنها راه درک این ماجرا، زمانی است که با او صحبت کنید. بهتر است والدینی باشید که به درددل‌های فرزندتان گوش می‌دهید نه اینکه او را مجبور به انجام کارهای ناخواسته کنید.

اگر این روزهای شهریوری برای کودک شما با ترس همراه است و نمی‌تواند با اشتیاق درباره حضور دوباره در مدرسه صحبت کند و حتی نشانه‌هایی از ترس به شما می‌دهد، یکی از ساده‌ترین کارها این است که یک روز صبح، شال و کلاه کنید و او را به مدرسه ببرید. اجازه دهید فضای خالی کلاس‌ها را ببیند و درباره خاطره‌های خوشایند مدرسه با او صحبت کنید، اما اگر این روش جواب نداد، او را مواخذه نکنید. ممکن است با اجتماعی شدن مشکل داشته باشد.

سعی کنید برایش دوست پیدا کنید. ایرادی ندارد اگر دست به کار شوید و با ارتباط گرفتن با خانواده‌هایی که از نظر فرهنگی به شما شبیه هستند، فرزندانتان را با هم آشنا کنید و برنامه‌هایی برایشان بگذارید. مثلا اگر در همسایگی شما، خانواده‌ای زندگی می‌کنند که فرزندی همسن و سال فرزند شما دارند، می‌توانید پیش از آغاز مدرسه برنامه‌های مشترک بگذارید و اجازه دهید بچه‌ها پیش از ورود به مدرسه با یکدیگر آشنا شوند.

مورد بالا، مخصوصا زمانی که به تازگی اسباب‌کشی کرده‌اید و محیط مدرسه یا زندگی فرزندتان تغییر کرده است، به شدت توصیه می‌شود. نمی‌توانید انتظار داشته باشید فرزندتان در مدتی کمتر از یک ماه، بتواند با محیط تازه آشنا شود و خودش دوستان تازه‌ای پیدا کند. گاهی اوقات لازم است شما وارد عمل شوید.

● سال‌های دبیرستان

زمانی که فرزندتان به دوران دبیرستان قدم می‌گذارد، نیاز دارد دورادور مراقبش باشید. هرچقدر حضور شما در مدرسه دوران ابتدایی فرزندتان به او کمک می‌کند آرامش بیشتری در مدرسه داشته باشد، در دوران دبیرستان حضور شما در مدرسه او را شرمنده می‌کند، چرا که به صورت ناخودآگاه این پیام را به او می‌دهد که هنوز نمی‌تواند از پس کارهایش برآید.

بهتر است با او صحبت کنید و رابطه خوشایندی بسازید، آنقدر که داستان‌های مهمی که در مدرسه‌اش اتفاق می‌افتد برایتان به زبان آورد. راه درستی نیست که بلافاصله پس از به زبان آوردن خاطره‌ها شروع به عکس‌العمل تند و تیز کنید. بهتر است آرامش خود را حفظ و سعی کنید با صحبت با او، راهی برای برطرف شدن مشکلش نشان دهید.

فرزند شما در دوران نوجوانی، نیاز دارد زمانی را به استقلال بگذراند پس بهتر است اوقاتی منطقی برایش در نظر بگیرید تا با دوستانش زمان بگذراند. کلاس‌های فوق برنامه یا کلاس‌های ورزشی یکی از بهترین گزینه‌ها هستند.

یکی از دغدغه‌های دوران دبیرستان برای نوجوانان، تغییرات جنسی است. اگر فرزندتان با تاخیر به دوران بلوغ رسیده یا زودتر از همسن?و سال‌هایش این تغییرات را تجربه می‌کند، با او صحبت و خاطرنشان کنید این تفاوت‌ها طبیعی است و نباید در این زمینه خجالت بکشد. بهتر است در سال‌های دبیرستان، دراین باره با او صحبت کنید و اجازه ندهید سوژه داغ دبیرستان، او را از درس خواندن دور کند. هرچقدر اطلاعات او با سن و سالش مطابقت داشته باشد، احتمال اینکه در این زمینه کمتر آسیب ببیند بیشتر است.

اگر او را به مدرسه‌ای پایین‌تر از سطح درآمد خانواده یا مدرسه‌ای بالاتر از سطح درآمد خانواده فرستاده‌اید، مهم است درباره تفاوت‌هایی که به چشمش می‌آید با او صحبت کنید. نگذارید این تفاوت‌ها معذبش کند، اما صحبت‌هایتان نباید به گونه‌ای باشد که سرفصل تازه‌ای در ذهنش باز کند. بهتر است پیش از آغاز مدارس، او را با فضایی که با آن مواجه می‌شود آشنا کنید، اما در این میان، احساس برتری‌جویی یا احساس خودکم‌بینی را در او تشدید نکنید.

فرزندتان در سال‌های پایانی دبیرستان، به دلیل نزدیک شدن به کنکور استرس بیشتری را تجربه می‌کند. بهتر است بدون اینکه ترسش را در این زمینه دوچندان کنید، درباره گذر از این دوران با او صحبت کنید. توصیه می‌شود کلاس‌های فوق‌برنامه‌اش را تعطیل نکنید. برای نمونه اگر به کلاس ورزش یا موسیقی هفتگی‌اش دلبستگی دارد، مجبورش نکنید به دلیل کنکور یا درس‌های فراوان این کلاس را تعطیل کند. می‌توانید با کم کردن روز کلاس‌ها به او نشان دهید هم مهم است بخش تحصیل زندگی‌اش را جدی بگیرد و هم بقیه بخش‌های زندگی‌اش را فراموش نکند.

در دوران دبیرستان، ممکن است خستگی بیش از اندازه بابت درس‌ها یا کلاس‌ها به فرزندتان اجازه ندهد خودش را با فضا تطبیق دهد. وظیفه شماست با توجه به شناختی که از فرزندتان دارید، برنامه‌ای روزمره برایش در نظر بگیرید که خواب کافی و غذای مناسب در برنامه روزانه‌اش گنجانده شود.

● دوران دانشگاه

اگر خودتان دانشجو هستید و درس خواندن و کار کردن را به صورت همزمان تجربه می‌کنید، ممکن است احساس کنید برای زندگی خانوادگی‌تان وقت کم می‌گذارید و به این ترتیب احساس نارضایتی از خودتان داشته باشید، اما بهتر است با برنامه‌ریزی دقیق، برای فرزندانتان نیز موقعیتی مناسب درنظر بگیرید. برای مثال می‌توانید پس از ساعت خواب بچه‌ها به درس‌های خودتان بپردازید یا زمانی که فرزندتان شروع به درس خواندن می‌کند، شما نیز دفتر و کتاب‌هایتان را پهن کنید و اجازه دهید با شما احساس همذات‌پنداری کند.

اگر فرزندتان به تازگی به محیط دانشگاه وارد شده است، به او پیشنهاد بدهید از دخترخاله و پسرخاله یا کسی همسن و سال خودش است دعوت کند تا روز اول دانشگاه او را همراهی کند. اگر در همین روزهای شهریورماه و حین ثبت‌نام او را همراهی کنید، اوضاع بهتر می‌شود. هر انسانی نیاز دارد پیش از ورود به محیط تازه، اندکی با فضا آشنایی پیدا کند. انتخاب لباس مناسب برای دانشگاه، یکی از وظایف شماست.. مخصوصا برای دخترها که تا پیش از این با لباس فرم به مدرسه می‌رفتند و حالا باید لباس‌هایی مناسب با فضای دانشگاه بپوشند.

در دوران دانشگاه، فرزندتان دغدغه‌های بیشتری نسبت به زندگی پیدا می‌کند. کسب درآمد، ارتباط با جنس مخالف و ارتباط با استادان دانشگاه از جمله مواردی است که ذهن او را درگیر خواهد کرد پس بهتر است در این زمینه با موضعی شفاف وارد عمل شوید. او را از برخورد با محیط تازه نترسانید و خاطره‌هایی برایش تعریف کنید که در این مسیر به کمکش بیاید. برای مثال ممکن است برای گرفتن درسی دو واحدی از یک استاد خاص به مشکل بربخورد یا برای گرفتن واحدهایش به مشاوره نیاز داشته باشد. به احتمال فراوان خجالت می‌کشید چنین مشکل‌هایی که به او احساس عقب‌افتادگی می‌دهد با شما مطرح کند. خاطره‌گویی کنید یا او را به دستان توانمند فرزند بزرگ‌تر یا یکی از همسن و سال‌هایش در فامیل و آشنا بسپارید.

اگر برای رفتن به سینما یا تئاتر پیشقدم شوید، زمانی برای کافه‌نشینی و صرف یک فنجان قهوه اختصاص دهید و فهرست کتاب‌های مهم و تازه منتشرشده را بدانید، فرصت خوبی برای ارتباط گرفتن با فرزندتان خواهید داشت. او در حال تجربه دنیای تازه‌ای است و نیاز دارد والدینش نسبت به اتفاق‌های فرهنگی، برخوردی مثبت و زاویه نگاهی متفاوت داشته باشند. اگر زمان‌هایی از این دست، در دوران دبستان و دبیرستان تنها به روحیه فرزندتان کمک می‌کرد، در دوران دانشگاه رابطه شما و فرزندتان را تضمین می‌کند. پس قرارهای منظم ماهیانه یا هفتگی برای چنین برنامه‌هایی در نظر بگیرید.

اگر نمی‌توانید محیط خانه را برای حضور دوستانش فراهم کنید، نسبت به قرارهای او و دوستانش در مجامع عمومی حساسیت نشان ندهید، اما می‌توانید کاری در همان نزدیکی‌ها برای خودتان دست و پا کنید و مثلا او را برسانید و به او بگویید کارش که تمام شد با شما تماس بگیرد تا اگر کارتان تمام شده او را تا خانه برسانید. به این ترتیب هم خطر حضور در محیط خصوصی ایجاد نمی‌شود و هم او و دوستانش را دیده‌اید.

او را نترسانید. جمله‌های کوبنده‌ای درباره معاشرت نکردن با افراد به زبان نیاورید. اجازه دهید راهش را خودش انتخاب کند و در دوران دانشگاه تجربه‌ای از معاشرت‌های گوناگون به دست آورد. حضور در محیط غریبه به اندازه کافی احساس ناامنی به او می‌دهد و دورترین چیزی که می‌خواهد موضع‌گیری شما نسبت به او و دوستانش است. پس در حال حاضر به زمانی رسیده‌اید که دیگر می‌توانید دوست او باشید نه پدر یا مادرش.

اگر فرزندتان برای تحصیل به شهر دیگری رفته است، می‌توانید در روزهای ابتدایی حضور در آن شهر و دانشگاه همراهی‌اش کنید و به او اطمینان خاطر دهید که مراقب‌اش خواهید بود. احساس رهاشدگی به او ندهید و آنقدر محدودش نکنید که حالا که از شما دور است، نسبت به خط‌قرمزهایتان بی‌تفاوت شود.