مهاتما گاندی, مرد صلح و آرامش

به مناسبت یکصد و چهلمین سالگرد تولد قهرمان مبارزه با استعمار

اکتبر امسال، مصادف با یکصد و چهلمین سالگرد تولد شخصیتی مثال زدنی و بی نظیر در تاریخ مبارزات ملت هند و ملل استقلال طلب و آزادیخواه جهان یعنی مهاتما گاندی است.

موهنداس کهر مچند گاندی، در تاریخ دوم اکتبر ۱۸۶۹ در پوربندر هند به دنیا آمد. پدرش کارمند دولت و مادرش زنی نجیب و فداکار بود. گاندی تا زمان دانشگاه در هند بود و هنوز ۱۳ سال نداشت که ازدواج کرد. در حالی پا به ۱۹ سالگی گذاشت که با چهار فرزندش راهی انگلستان شد و در رشته حقوق ادامه تحصیل داد. در ۲۴ سالگی مدتی بعد از فوت مادرش به آفریقای جنوبی رفت و بعد از سه سال تجربه روزنامه نگاری و وکالت، با اندیشه مبارزه با ظلم و بی عدالتی به هند بازگشت. او در این دوران مقاله هایی در مورد آنچه استعمار به جهان سوم تحمیل می کند نوشت که باعث شد بارها به زندان برود و خشم استعمارگران اروپایی را برانگیخت.

مهاتما گاندی در سال ۱۹۲۱ رهبری کنگره ملی هند را به دست گرفت و در این دوران توانست اندیشه مبارزه بدون اسلحه خود را به مردمش بیاموزد اسلحه استقلال و خودکفایی در سایه حقیقت را به جامعه اش هدیه دهد. یکسال بعد اولین نشانه های اندیشه مبارزاتی خویش که تحریم کالاهای خارجی بود را بروز داد و در برابر همه اتهاماتی که به او وارد بود، سکوت اختیار کرد و با در پیش گرفتن مقاومت منفی، محکوم به شش سال زندان شد.

هر چند بیماری آپاندیس او باعث آزادی اش در سال ۱۹۲۴ شد ولی این دوره طولانی در زندان باعث شد تا گاندی آثار اندیشمندان بزرگی چون فرانسیس بیکن، کارلایل، راسکین، امرسون، تورو و تولستوی را در یک برنامه منظم مطالعه کند. خلقیاتی همچون دوری از زنان و گیاهخواری در همین ایام شخصیت گاندی را به سمت و سویی برد که رهبری تعیین کننده وی را تثبیت نمود.

به سال ۱۹۵۲ ، اولین روزه سیاسی خود که هفت روز به طول انجامید را در اعتراض به تشدید روشهای خشونت آمیز استعمارگران انگلستان ادامه داد. گاندی با سه روش اصولی، عدم توسل به خشونت، نافرمانی مدنی و عدم مصرف کالاهای خارجی مبارزات خود را عمق و شدت بیشتری بخشید و نقطه عطف مبارزات او در سال ۱۹۳۰ روز اول مارس بود که مردم هند را به اعتراض علیه انحصار نمک توسط استعمار بریتانیا دعوت نمود. او در یک راهپیمایی ۲۴۱ مایلی معروف به «سالت مارچ» یا همان راهپیمایی نمک، میلیونها هندی را با خود همراه کرد تا قدرت مبارزات ملت هند را علیه استعمارگران به نمایش گذارد. گاندی و معترضان بسیاری دستگیر شدند.

الا گاندی دختر دومین پسر مهاتما گاندی، «مانیلال» می گوید: در آفریقای جنوبی که زمانی پدر بزرگمان در راه آهن ژوهانسبورگ توسط سفیدپوستان نژاد پرست از قطار به بیرون پرتاب شد، مهاتما گاندی فعالیتهای خستگی ناپذیرش را برای مبارزه با استعمار ادامه داد.

نوه مهاتما گاندی می گوید: سالها بعد تا قبل از پیروزی سیاهان به رهبری نلسون ماندلا، نه تنها از فروش کتابهای مهاتما و تدریس فلسفه های وی در مبارزات ضد استعماری جلوگیری می کردند، بلکه حتی اجازه نمی دادند در خصوص تاریخ زندگی او اطلاعی کسب کنند.

اما اکنون نه تنها چنین برخوردهایی منسوخ شد، بلکه اماکن تاریخی چون خانه مسکونی گاندی در ژوهانسبورگ و ایستگاه راه آهن پیتر مارتیزبورگ که در سال ۱۸۹۳ ، مهاتما گاندی را از قطار به بیرون انداختند امروز بر روی نقشه های جهانگردی میسر شده است.

مهاتما یا «روح بزرگ» یکی از بزرگترین رهبران تاریخ جهان به شمار می رود که مردم هند از او با عنوان پدر ملت یا «باپو» یاد می کنند.وی همیشه می گفت که اصول او ساده هستند و از باورهای سنتی هندو با نامهای سایتا (حقیقت) و آهیمسا (ضد خشونت) گرفته شده اند.

او فلسفه مبارزه و زندگی را در مخالفت کامل با این مسایل می داند: ثروت اندوزی بدون کار و تلاش، لذت جویی بدون وجدان، دانش بدون شخصیت، تجارت بدون اخلاق، علم بدون انسانیت، پرستش فاقد از خودگذشتگی، سیاست بدون قانون و قاعده مهاتما گاندی پایبندی به حقیقت خویشتن را ساتیاگراها (واژه ای هندی متشکل از ساتیا «حقیقت» و اگراها، به معنای دنبال چیزی بودن) می نامید. او نیز مبارزه نفسگیری با ماکیاولیسم و ابزارهای ناپاک سیاسی برای رسیدن به قدرت به کار بست و درصدد بود تا عنصر صداقت و پاکی را به سیاست و مبارزه بیامیزد. او رساله معروف «هند سواراج» را به انتقاد از غرب و مصرف گرایی نوشت و نگاهش به غرب این گونه بود که تمدن جدید اروپایی تمدنی صرفاً مبتنی بر مادیگری محض است که بر تولید صنعتی در کارخانه ها و تراکم ثروت می باشد تاجایی که چنین تمدنی طبیعت حقیقی بشر را نابود می کند، اما از دیگر سو، جوهر و ماهیت پیشرفت غرب را بخوبی می شناخت. ماشین ساده نخ ریسی نماد صنایع کوچک و غیر متمرکزی بود که همیشه و در همه جا حتی در زندان و سفر به همراه داشت. او حتی نظم حاکم بر غرب را بدرستی درک کرد و آن را قبول داشت.

گاندی در عین حال به استقلال اقتصادی همان قدر اهمیت می داد که به استقلال سیاسی و هر دو را مکمل یکدیگر می دانست. سرانجام پس از موافقت مهاتما گاندی با استقلال و جدایی پاکستان از هند، مهاتما گاندی به دست تروریستی افراطی و متعصب به نام ناتورام گذاره وابسته به حزب هندوی تندروی آر. اس. اس S . R.S ، در بعدازظهر روز سی ام ژانویه ۱۹۴۸ در معبد بیرلا ترور شد. مورخین، ۹ ساعت آخر زندگی گاندی را با عنوان « ۹ ساعت به راما» یعنی ۹ ساعت به دیدار خدای خود «رام» نامیده اند و کتابها و فیلمهای بسیاری بر این اساس تألیف و تهیه شده است. در دهه ۸۰ یک کارگردان معروف انگلیسی به نام ریچارد آتن بارو، با حمایت دولت ایندیرا گاندی نخست وزیر فقید هند، فیلم سینمایی بزرگی از زندگی تا مرگ گاندی را به تصویر کشید که بازیگر نقش گاندی جایزه اسکار همان سالها را از آن خود کرد.

مترجم: قاسم بابایی-هندوستان تایمز