پنجشنبه, ۲۷ دی, ۱۴۰۳ / 16 January, 2025
انتقال تکنولوژی و آثار اجتماعی آن
برای بیان دقیق مفهوم تکنولوژی باید به جنبه‌های انسانی و اجتماعی آن دقت داشته باشیم. بسیاری از مردم تکنولوژی را با جنبه فنی آن می‌شناسند، زیرا این جنبه است که با ماشین‌ها، فن‌ها، دانش‌ها و فعالیت اساسی به کار انداختن اشیا سروکار دارد. واژه‌ها و کلمات فن یا فنون مناسبات بیشتری برای کاربرد دارد. برخی از تعاریف تکنولوژی بین کاربرد کلمه در مفهوم وسیع و محدود آن در نوسان است. گالبرایت، اقتصاددان امریکایی به معنی «کاربرد سیستماتیک دانش علمی یا دانش منظم دیگر برای امور عملی» تعریف کرده است. تکنولوژی به شکل دیگری نیز بیان شده و آن کاربرد دانش علمی و دانش منظم دیگری برای امور عملی به وسیله سیستم‌های مطمئنی است که شامل مردم، سازمان‌ها و اشیای زنده و ماشین‌ها می‌شود. چنین تعریفی باعث شده است که علم در درون تکنولوژی جای داده شود.
شاید بتوان گفت که تا پیش از قرن هجدهم انقلاب صنعتی تکنولوژی و صنعت اتکای بیشتر بر تجربه داشت و پس از آن هر چه رویدادها به عصر کنونی نزدیک می‌شود پویایی علم در عرصه تکنولوژی گسترده و عمیق‌تر می‌شود تا جایی که صنعت پیشرفته هسته‌یی امروز، صرفا با همت دانشمندان و محاسبات آنان عملی است. به زبانی دیگر تکنولوژی و صنعت کاملا به علم وابسته است. هر تکنولوژی نو بر هم زننده نظم و سنت گذشته است. چنین روندی گسست یا تاخر فرهنگی را در جامعه ایجاد می‌کند که اگر چاره‌اندیشی نشود به عدم تعادل‌ها میدان داده می‌شود. گسست فرهنگی باعث می‌شود که انتقال فکر و تجربه از گذشته به حال و آینده دچار مشکل شود. چنین بریدگی فرهنگی مانع انتقال میراث ملی، سنن و آداب و رسوم نیک گذشتگان به نسل بعد می‌شود. نسل امروز، ممکن است تصور کند که هیچ وقت چیزی برای گفتن نداشته و بایستی که از صفر شروع کند. تکرار این از صفر شروع کردن‌ها خود بحران‌های فردی و اجتماعی را دامن می‌زند و عدم تعادل‌ها را استمرار می‌بخشد. از نظر طبیعی برخورد تکنولوژی کهنه و نو، به جا افتادن یکی و انزوای دیگری تمایل دارد. برای نمونه در جامعه گذشته ایران که گیوه نقش عمده‌یی در پوشش
پا داشت، پوست خرکنی و دباغی آن در شهرهای کشور رایج بود و از این طریق قشر اجتماعی ویژه‌یی منتفع می‌شد، اما با ایجاد کفش و بویژه کفش ماشینی تکنولوژی گیوه دوزی در مقابل کفش ماشینی بتدریج جایگاه خود را از دست داد، بدون آنکه بتواند در جایگاه صنایع دستی یا هنری موقعیتی کسب کند و در ردیف تولیدات ملی در آید. در نتیجه تجربه کار بر روی پوست و دباغی کردن آن و بالاخره ارزش اجتماعی این حرفه اقبالش را برای همیشه از دست داد. هر تکنولوژی نویی با قشر خاصی از جامعه سروکار دارد. هر چه به کارگیری تکنولوژی جنبه وسیع‌تر و عام‌تر و مردمی‌تر به خود بگیرد و شامل اقشار بیشتری از جامعه بگردد، گرایش بیشتر به سوی گسترش طبقه متوسط که از تعادل رفتاری و خصلتی در میان سایر طبقات اجتماعی برخوردار است، دارد. این طبقه به علت دور بودن میان فقیر و غنی تعادل را میان خود دارد و از نظر منطقی و عقلی کمتر در نوسان شدید زندگی قرار دارد. اگر که تکنولوژی در انحصار عده‌یی خاص باقی بماند و جنبه عمومیت خودش را حفظ نکند آن گاه از حالت بی‌طرفی که در تکنولوژی مستتر است خارج شده و جامعه به سوی نظامی توتالیتر یا شبیه آن سوق داده می‌شود.
●تحول تکنولوژی
هر تکنولوژی در عصری خاص و منطقه‌یی خاص از کارآیی بیشتری برخوردار بوده است. بطور مثال تکنولوژی و صنایع آسیاب‌های آبی و بادی در اوج خود در قرون وسطی و در اروپا محدود بود. تعداد آسیاب‌ها در کشور فرانسه در آستانه انقلاب کبیر به حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار می‌رسید. آسیابان‌ها قشر خاصی را شامل می‌شدند و تعیین کننده نوعی نظم اجتماعی به حساب می‌آمدند. به علاوه در قرون وسطی تا پیش از قرن متحول هجدهم از تکنولوژی باروت، قطب‌نما، ساعت و چاپ استفاده به عمل می‌آمد. این نوع صنعت و تکنولوژی هر کدام در تحول جامعه نقشی بس بزرگ بر عهده داشته‌اند. اگر که ما از تکنولوژی باروت صحبت می‌کنیم جنگ‌های بی‌وقفه دوران قرون وسطی و پیدایش تکنولوژی توپخانه‌یی را به یاد می‌آوریم که تغییرات عمده‌یی در زمینه توفیق جنگ و کوبیدن برج و بارو های دشمن را برای اولین بار مطرح ساخت و استراتژی جنگی را تغییر داد. با پیدایش قطب‌نما در قرن سیزدهم و کامل کردن آن راه برای فتح دریاها باز شد و در پی آن گردش دور قاره آفریقا از راه دریا و کشف امریکا نیز به کمک نقشه‌های دریایی امکان‌پذیر شد. در واقع تمدن دریانوردی، حاصل تلاش افرادی بود که روی خط مستمری از آتلانتیک اروپایی تا اقیانوس هند در رفت و آمد بودند. این تحرکات دریایی با قطب‌نما امکان‌پذیر بود. چنین شرایطی باعث دگرگونی در جهان ارتباطات شد و بازرگانی جهانی را گسترده ساخت.
محققان پیدایش چاپ گوتنبرگ در اواسط قرن پانزدهم را سرآغاز تمدن مکتوب که تغییرات اجتماعی را در پی داشت به حساب می‌آورند، در حالی‌که اساس این تمدن از قرن‌ها پیش با پیدایش خط نوشتار ریخته شده بود و در عصر پس از چاپ آن نوشتار دچار تحولی بزرگ شد و نهادآموزشی را از انحصار گروه و قشری خاص در آورد. عمومی شدن نهاد آموزش و همگانی شدن آن، نظام زندگی اجتماع را متحول ساخت و ساختار آموزشی جامعه تکانی جدی خورد و باعث انقلابی در فرهنگ عامه و علوم شد. کشف ساعت در قرون دوازده و سیزده به عنوان نمونه و مظهری از ماشین بوده است. حتی امروز نیز هیچ ماشینی به اندازه آن، همه جاگیر نشده است. کشفیات هویگنس در زمینه پیدایش آونگ و فنر کوک در سال‌های ۷۵۱ـ۶۵۶ میلادی، انقلابی در کار ساعت سازی به وجود آورد. مراحل مذکور باعث شد که برخی محققان چون «ما مفورد» بیندیشند که ماشین اصلی دوران صنعتی امروز ساعت است و نه بخار. به باور برخی دیگر از پژوهشگران با پیدایش ابزارهای مذکور هنوز انقلاب صنعتی که تحولی عظیم در تکنولوژی به وجود آورده، آغاز نشده و ظهور دوک نخ ریسی و ماشین بخار جیمزوات بود که طلیعه این انقلاب بزرگ را ظاهر ساخت. در سال‌های پیش از دهه ۱۷۶۰ میلادی که تحولات صنعتی انگلستان نقطه عطفی را طی می‌کرد و تغییر کمی تکنولوژیک به کیفی بدل می‌شدند، سالانه بیش از ده اختراع به ثبت نمی‌رسید. از آن پس روند اختراعات در جامعه مذکور سیر صعودی به خود گرفت و نوآوری‌ها در قالب‌ها و در همه زمینه‌های زندگی مادی به وقوع پیوست، نیروی بخار ابتدا در نساجی، بعدها در راه‌آهن و کشتی نفوذ کرد و رقم اختراع را در پایان قرن هجدهم به حدود صد ارتقا داد و جامعه‌یی صنعتی، دینامیک و پرتحرک و متحول را به نمایش گذارد. حتی در کشاورزی زهکشی‌ها و امور دام و صنعت ریخته‌گری‌ها و مسائل فلزی و خدمات مولد و پیدایش شرکت‌ها نیز نوآوری‌هایی به وقوع پیوست.
اثرات اجتماعی انقلاب صنعتی بیش از هر تکنیک و تکنولوژی قابل لمس بود. انقلاب صنعتی به جامعه پراکنده خانخانی و زمینداری خاتمه داد و جامعه صنعتی متمرکز امروزی را جانشین کرد. این تمرکز و تجمع انسانی مرهون این انقلاب بود.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست