آیا سرمایه داری نوین پایدار خواهد ماند

معمولا این سوال از من پرسیده می شود که آیا بحران مالی اخیر در سطح دنیا به معنای پایان سرمایه گذاری جدید است

معمولا این سوال از من پرسیده می‌شود که آیا بحران مالی اخیر در سطح دنیا به معنای پایان سرمایه‌گذاری جدید است؟

این سوالی بسیار کنجکاوانه است زیرا فرض بر این است که جایگزینی کاملا عملی در انتظار بحران اخیر وجود دارد.

حقیقت مطلب این است که حداقل در حال حاضر تنها جایگزین جدی برای بحران انگلیسی- آمریکایی حاضر، دیگر اشکال سرمایه‌داری است.

سرمایه‌داری اروپایی که سلامت سخاوتمندانه را با مزایای اجتماعی و ساعات کاری مناسب، دوره مسافرت‌های طولانی، بازنشستگی آسان و توزیع مناسب درآمد تلفیق می‌کند، ظاهرا همه چیز دارد به غیر از پایداری. سرمایه‌داری چینی که به علت رقابت شدید بین شرکت‌های صادراتی، شبکه اجتماعی ضعیف و دخالت بسیار دولت به عنوان جایگزین اجتناب‌ناپذیر سرمایه‌داری غرب تبلیغ می‌شود، فقط یک دلیل دارد و آن هم وسعت زیاد کشور و نرخ رشد مداوم و بیش از اندازه آن است. با این حال نظام اقتصادی چین همچنان در حال شکل‌گیری و رشد می‌باشد. در واقع اصلا مشخص نیست که ساختارهای سیاسی، اقتصادی و مالی چین به تبدیل و دگرگونی ادامه خواهند داد و اینکه آیا چین در نهایت به عنوان نمادی از سرمایه‌داری نوین مطرح خواهد شد یا نه.

شاید، نکته اصلی این است که در طول تاریخ تمام اشکال مختلف سرمایه‌گذاری در نهایت موقتی بوده‌اند.

سرمایه‌گذاری مدرن و به روز از دو قرن پیش و همزمان با وقوع انقلاب صنعتی شتاب خارق‌العاده‌ای داشته است و باعث شده است که میلیون‌ها نفر از مردم در سراسر دنیا از فقر مطلق نجات پیدا کنند.

با این حال، نظام‌های مارکسیستی و سوسیالیستی که بسیار دست و پاگیر هستند آثار فجیعی را به بار آورده‌اند. با این حال، همزمان با رشد فناوری و صنعتی شدن در آسیا (و اخیرا در آفریقا) روزی خواهد رسید که بحث بر سر امرار معاش دیگر امر اصلی و اولیه نخواهد بود و احتمالاجریان‌های بی‌شمار سرمایه‌داری، رشد بیشتری خواهند داشت.

علت آن هم این است که: اولا اقتصادهای سرمایه‌داری پیشرو نتوانسته‌اند کالاهای عمومی را از قبیل آب و هوای پاک ارزش‌گذاری کنند. عدم موفقیت در تلاش برای رسیدن به یک توافق‌نامه جهانی جدید در مورد تغییرات آب و هوایی حاکی از این شکست است.

دوم اینکه همزمان با رشد تولید ثروت، سرمایه‌گذاری باعث به وجود آمدن لایه‌های غیر‌عادی از نابرابری شده است.

رشد شکاف طبقاتی از نتایج فرعی خلاقیت و کارآفرینی است. مردم از موفقیت‌های استیو جابز انتقاد نمی‌کنند؛ کمک‌های او برای همگان روشن است. اما، همیشه مساله‌ این نیست. ثروت فراوان افراد را قادر می‌کند تا به قدرت و نفوذ سیاسی برسند و در نتیجه این افراد دوباره خواهند توانست که با نفوذ سیاسی که دارند، پول‌های کلانی به جیب بزنند.

تنها چند کشور محدود- مثل سوئد- توانسته‌اند بدون متوقف کردن رشد اقتصادی این دور باطل را کنترل کنند.

سوم، مشکل تدارک و توزیع خدمات پزشکی است. این خدمات نوعی بازار است که نمی‌تواند نیازهای ضروری برای مکانیزم قیمت را فراهم کند. در واقع، مکانیزم قیمت برای به وجود آوردن اثر بخشی اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مشکل زمانی آغاز می‌شود که مشتریان نمی‌توانند سنجش رفتار بازار را ارزیابی کنند. این مشکل حادتر هم می‌شود: سهم هزینه‌های سلامت از درآمد با ثروتمند‌تر و پیرتر شدن جمعیت افزایش پیدا خواهد کرد. این هزینه در چند دهه گذشته به اندازه ۳۰ درصد از تولید نا‌خالص داخلی بوده است. در مورد مراقبت‌های پزشکی، شاید بیش از هر بازار دیگری، کشورها تلاش می‌کنند تا با مسائل اخلاقی کنار بیایند. این دسته از کشورها تلاش می‌کنند تا بدون به وجود آوردن نابرابری‌های شدید در دستیابی به مراقبت‌های پزشکی، مشوق‌های مصرف و تولید بهینه را حفظ کنند.

نکته جالب این است که بسیاری از جوامع سرمایه‌داری با برگزاری کارزارهای عمومی از افراد جامعه می‌‌خواهند که نسبت به سلامتی خود مراقب‌تر باشند، در حالی که همین کشورها در حال تربیت نظام اقتصادی هستند که بسیاری از مصرف‌کنندگان را به رژیم‌های غذایی بسیار ناسالم تشویق می‌کند. طبق آمار مرکز کنترل بیماری آمریکا، ۳۴ درصد آمریکایی‌ها اضافه وزن دارند. روشن است که رشد اقتصادی حساب شده متعادل که به معنای مصرف بیشتر است نمی‌تواند خود به خود به پایان برسد.

چهارم اینکه، نظام‌های سرمایه‌داری امروزی، رفاه نسل‌های متولد نشده را تا حدود زیادی کمتر از حد واقعی ارزش‌گذاری می‌کنند. از زمان انقلاب صنعتی توجه به نسل‌های آینده مورد بی‌توجهی قرار گرفته. علت آن هم این است که تداوم موهبت‌های پیشرفت فناوری باعث به وجود آمدن سیاست‌های کوتاه‌مدت شده است. روی هم رفته، هر نسلی از نسل گذشته حال و روز بهتری پیدا کرده است. با این حال، همزمان با رشد سریع جمعیت به مرز هفت میلیارد نفر و به وجود آمدن محدودیت‌های منابع، هیچ تضمینی وجود ندارد که این شیوه همچنان حفظ بشود یا نه.

پنجم هم بحران‌های اقتصادی است. شاید این دلیل بیشترین تفکر و تامل را به وجود آورده است. در دنیای پول و سرمایه، نوآوری‌های دائمی فناوری نه تنها نتوانسته است به طور روشن ریسک‌ها را کاهش دهد، بلکه شاید آنها را افزایش هم داده است. در عمل هیچ کدام از این مشکل‌ها غیرقابل حل نیست و اقتصاد‌دان‌ها شیوه‌های گوناگون بازار محوری را ارائه داده‌اند.

قیمت بالای کربن در سطح جهان، شرکت‌ها و اشخاص را تشویق خواهد کرد که هزینه‌های مربوط به فعالیت‌های آلوده‌کننده هوا را کم کنند. می‌توان تهیه استانداردهای بهتر در مورد بازتوزیع درآمد را به وسیله طراحی نظام‌های مالیاتی فراهم کرد. قیمت‌گذاری مناسب مراقبت‌های پزشکی از جمله هزینه طول درمان می‌تواند بین مساوات و کارآیی تعادل بهتری ایجاد کند. با دقت بیشتر به انباشت بدهی‌ها، می‌توان نظام‌های اقتصادی بهتری را تدوین کرد.

آیا سرمایه‌داری در تولید ثروت هنگفت، قربانی موفقیت خود شده است؟ در حال حاضر همانطور که مشخص است، چنین اتفاقی بعید به نظر می‌رسد.

با این حال، همان طور که آلودگی هوا، ناپایداری مالی، مشکلات بخش سلامت و نابرابری ادامه دارد و نظام‌های سیاسی در حال نابودی هستند، نظام سرمایه‌داری نخواهد توانست که خود را از این بحران‌ها نجات دهد.

مترجم: مهرداد واشقانی فراهانی

منبع:پروجکت سیندیکیت