در چه مواقعی باید صلوات فرستاد

صلوات ذکری است که بسیاری از ما با آن مأنوسیم و به حق که دل را تازه می کند و دهان را عطرآگین چرا که ابراز ارادتی است به بهترین بندگان خدا در طول دوران خلقت از ازل تا ابد, در مورد آثار و خواص آن بسیار خوانده ایم و شنیده ایم و در اینجا به ذکر دو روایت اکتفا می کنیم

صلوات ذکری است که بسیاری از ما با آن مأنوسیم و به حق که دل را تازه می‌کند و دهان را عطرآگین چرا که ابراز ارادتی است به بهترین بندگان خدا در طول دوران خلقت از ازل تا ابد، در مورد آثار و خواص آن بسیار خوانده‌ایم و شنیده‌ایم و در اینجا به ذکر دو روایت اکتفا می‌کنیم.

● برترین عمل

۱) قال رسول الله(ص): «... وجدنا أفضل الأعمالِ الصّلاة علیک و سقی الماءِ و حُبَّ علیٍ بن أبی طالبٍ».(۱)

راوی می‌گوید: پس از نماز صبح، پیامبر اکرم(ص) رو به جمعیت کرد و فرمود: دیشب عمویم «حمزه» و برادرم جعفر طیّار را بخواب دیدم و از آنان پرسیدم، کدام عمل برتر است؟ آنان پاسخ دادند: ما یافتیم که برترین اعمال، صلوات بر شما، آب دادن، و محبت علی بن أبی طالب(ع) است.

● محبوب‌ترین عمل

قال رسول الله(ص): قلتُ لجبرئیل(ع)، أیّ الأعمال أحبُّ؟ قالَ: الصّلاةُ علیک یا محمّدُ و حبُّعلی بن ابی طالبٌ.(۲)

پیامبر اکرم(ص) فرمود: از جبرئیل پرسیدم – محبوب‌ترین عمل، کدام است؟ پاسخ داد: صلوات و درود بر شما – و محبت علی بن أبی طالب(ع).

● مواردی که باید صلوات فرستاد

خوب حال این عمل برتر و محبوب را در چه مواردی باید انجام داد ؟ این است سؤالی که در صدد پاسخش هستیم .

۱) هنگام یادآوری نام پروردگار:

- عَنِ الرّضا(ع) قال: له رجلٌ ما معنی قولُهُ تعالی و ذَکر اسمَ ربّه فصلّی؟

قال: کلّما ذَکر اسمَ ربّه فصلّی علی محمّدٍ وآله(ص).(۳)

مردی از امام هشتم(ع) از تفسیر آیه «وذکر اسم ربه فصلّی» سؤال کرد، امام فرمود: مراد این است که هرگاه نام پروردگار متعال، بر زبان آمد بر محمّد و آل محمّد درود و صلوات، تقدیم شود.

امام صادق(ع) فرمود: لازم است بر هر یک از شما که هنگام اظهار حاجت در پیشگاه خداوند بزرگ، با ستایش الهی آغاز کند. و به تمجید پیامبر و آل او بپردازد. و سپس به تقصیرها و گناهان خود اعتراف کند و پس از آن «حاجت» خود را میان نهد

۲) هنگام شنیدن نام پیامبر اسلام(ص)

- قال النّبیّ(ص): البخیلُ حقّاً إذا ذُکرتُ عندهُ فَلَم یُصلّ علیّ.(۴)

پیامبر اکرم(ص) فرمود: بخیل واقعی کسی است که نام مرا بشنود و بر من «صلوات» نفرستد.

۳) هنگام شنیدن نام سایر أنبیاء(ع)

- عن معاویةَ بن عمّارٍ قالَ: ذکرتُ عندَ أبی عبداللهِ الصّادق(ع) بعضً الأنبیاء فصلّیتُ علیه، فقال: إذا ذکرتَ أحداً منَ الانبیاء فابدَا بالصّلوة علی محمّدٍ ثمَّ علیه «صلّی اللهُ علی محمّدٍ وآله و علی جمیع الأنبیاء.(۵)

معاویة بن عمّار می‌گوید در محضر امام صادق(ع) نام برخی از انبیاء را به میان آوردم و بر او درود و صلوات فرستادم امام فرمود: وقتی که نام یکی از انبیاء را بر زبان آوردی، اوّل بر «محمّد» صلوات بفرست و سپس بر آن نبی (و سپس امام بر زبان آورد) «صلّی الله علی محمد وآله و علی جمیع الأنبیاء» درود خدا بر محمد و آل او و بر همه انبیاء باد.

۴) در آغاز دعا

- قال الصّادق(ع): إیّاکم أن یَسلَ أحدٌ منکم ربّهُ شیئاً مِن حوائج الدّنیا والآخرة حتّی یبدَأً بِالثّناء علی الله تعالی و المِدحةِ له و الصّلوة علی النِّبیِ وآله ثمّ الاعترافِ بالذّنبِ ثمّ المسئلة.(۶)

امام صادق(ع) فرمود: لازم است بر هر یک از شما که هنگام اظهار حاجت در پیشگاه خداوند بزرگ، با ستایش الهی آغاز کند. و به تمجید پیامبر و آل او بپردازد. و سپس به تقصیرها و گناهان خود اعتراف کند و پس از آن «حاجت» خود را میان نهد.

۵) هنگام بوییدن گل

- عن مالکٍ قالَ: ناوَلتُ الصّادق(ع) شیئاً مِنَ الرّیاحینَ فاخذه فشمَّه و وضعهُ علی عینیهِ ثمّ قال: مَن تناولَ ریحانةً فشمّها و وضع‌ها علی عینیهِ، ثم قالَ: اللهمّ صلّ علی محمّدٍ وآل محمّدٍ لم یقَع علی الأرض حتّی یُغفر له.(۷)

مالک جهنی می‌گوید: دسته گلی را به امام صادق(ع) داد، آن را بر گرفت و بویید و بر دیدگان نهاد و گفت کسی که گلی را ببوید و بر دیده نهد و سپس بگوید: اللهم صلّ علی محمّد وآل محمّد آن گل بر زمین نمی‌افتد، جز آن که خداوند، وی را بیامرزد.

۶) شب جمعه

- عن النّبیّ(ص) قال: الصّدقة لیلةَ الجمعةِ و یوم‌ها بألفٍ والصّلاةُ علی محمّدٍ وآله لیلة الجمعةِ بألفٍ منَ الحسنات.(۸)

پیامبر اکرم(ص) فرمود: صدقه دادن در روز جمعه و شب آن هزار برابر پاداش دارد و نیز پاداش صلوات بر محمّد وآل محمّد در شب جمعه هزار حسنه است.

۷) هنگام فراموشی

- عن أبی عبدالله(ع) قال: انّ الشّیطانَ و کلَ به اختلاس الحدیثِ فیُنسیهِ مِن اعوانهِ یقالُ لهُ خلاسٌ فاذا أرادَ أحدکم أن یحدثَ بالحدیثِ فَنَسیهُ فلیدعُ الله تبارک و تعالی و لیُصلّ علی النّبیّ و لیعلنَ الخنّاس فانّه سیاتیهِ الحدیثُ إن شاء اللهُ و إن لم یذکرهُ کانَ ذکراللهِ تبارک و تعالی و الصّلاة علی النّیّ عوضاً من الحدیثِ.(۹)

امام صادق(ع) فرمود: شیطان یکی از یاران خود را بر آدمی می‌گمارد تا آنچه را که در خاطر دارد از وی بگیرد او را به فراموشی و نسیان وا دارد و همکار شیطان که «خناّس» نام دارد به مسئولیت مربوطه، همت می‌گمارد پس هرگاه کسی خواست مطلبی را به نظر آورد و احساس کرد که آن را فراموش کرده است، دست به دعا بردارد و حضور آن را از خدا بخواهد و بر «محمّد وآل» او درود بفرستد و «خنّاس» (شیطان) را لعنت کند این عمل موجب ذکر و به یاد آمدن آن مسأله می‌گردد و اگر به یادش نیامد ذکر و یاد خدا و صلواتی را که بر زبان آورده است به جای همان مطلب فراموش شده پاداش الهی دارد.

ابن عباس مفسر معروف در تفسیر آیه «یا أیّها الذین آمنوا...» فرمود: در نماز، در مسجد و در هر جا که هستید و در خطبه‌ی عقد ازدواج، صلوات بر او را فراموش نکنید

۸) هنگام طنین (صدای) گوش

- قال رسول الله (ص): إذا ظنت اُذنُ أحدکم فلیصلّ علیّ ولیقل ذِکرالله خیر مِن ذکری.(۱۰)

پیامبر اکرم (ص) فرمود: هنگامی که گوش کسی به صدا درآید، بر من صلوات فرستد و بگوید که یاد خدا از یاد من بهتر است.

۹) خطبه ازدواج و در همه‌ی احوال

- عن ابنِ عبّاسٍ عندَ قوله تعالی: «یایی‌ها الّذینَ آمنوا صلّوا علیه و سلموا تسلیماً» قالَ اُثنوا علیه فی صلاتِکم و مساجدکم و فی کلّ وفی خِطبةِ النّساءِ فلا تنسَوه.(۱۱)

ابن عباس مفسر معروف در تفسیر آیه «یا أیّها الذین آمنوا...» فرمود: در نماز، در مسجد و در هر جا که هستید و در خطبه‌ی عقد ازدواج، صلوات بر او را فراموش نکنید.

۱۰) هنگام از دست رفتن و یا نابودی چیزی

- قال رسول الله(ص): اذ هالک امر فقُل اللّهم صل علی محمّد وآل محمّد.(۱۲)

پیامبر اکرم فرمود: هنگامی که چیزی از بین رفت بگو اللّهم صل علی محمّد وآل محمّد.

البته ذکر صلوات در هر حالی امری است نیکو و پسندیده و بهتر است به آن اهتمام ورزیم و از برکات بی شمارش بهره بریم.

پی نوشت ها :

۱- احقاق الحق، شهید علامه نورالله ششتری، ج ۷، ص ۲۶۸.

۳- تفسیر الصّافی، فیض کاشانی ص ... ذیل تفسیر سوره ی أعلی.

۴- سفینة البحار، ماده صدا – کنزالعمال، ج ۱، خبر ۲۱۴۲.

۵- أمالی صدوق، جلسه ی ۶۰.

۱۶- سفینة البحار، ماده دعا.

۷- لئالی الأخبار، ج ۲، ص ۱۵۷- نوشته تویسرکانی.

۸- وسائل الشیعه، ج ۵، ص ۹۱ – حدیث چهارم.

۹- مشکاة الأنوار، ص ۱۰۸.

۱۰- جلاء الإفهام، ابن قیم، ص ۲۴۰، و ۲۳، ۲۳۷.

۱۱- همان.

۱۲- نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۸۹.

فرآوری: محمدی

منبع :کتاب پرورش روح در پرتو چهل حدیث