كو نوازندگان ما

خبر حضور۹۰ نوازنده روس, در سالروز فتح خرمشهر در خاك ایران, جهت اجرای سمفونی نغمه های صلح, به رهبری لوریس چكناواریان و اجرای شهریار كهن زاد, با همراهی گروه كر۵۰نفره استاد نوری, در تالار ۳هزار نفره وزارت كشور, آن هم به مدت ۱۰ شب, پدیده ای جالب, پرهیاهو و تا حدودی سؤال برانگیز در عرصه موسیقی كشور است

خبر حضور۹۰ نوازنده روس، در سالروز فتح خرمشهر در خاك ایران، جهت اجرای سمفونی نغمه های صلح، به رهبری لوریس چكناواریان و اجرای شهریار كهن زاد، با همراهی گروه كر۵۰نفره استاد نوری، در تالار ۳هزار نفره وزارت كشور، آن هم به مدت ۱۰ شب، پدیده ای جالب، پرهیاهو و تا حدودی سؤال برانگیز در عرصه موسیقی كشور است. كثرت تعداد نوازندگان و تابعیت روس آنها، به همراه تعداد بالای كر و حضور یكی از مطرح ترین چهره های رهبری اركستر سمفونیك، با اقلیت ارامنه، در بزرگترین تالار شهر تهران، با اجراهای پیاپی، در سالروزی حماسی، به همراه سخن گفتن از صلح كه پیام اصلی این ماجراست، همه دست به دست هم داده و در صورت ظاهر، این اجرا را به واقعه ای موسیقایی مبدل نموده است.

پیوند هنر با تحولات اجتماعی، مقوله ای درخور توجه و تعمق است، در این خصوص بیان رویدادهای اجتماعی از طریق هنر به ویژه موسیقی كه زبانی بین المللی دارد، بسیار شایان توجه است، تاكنون به خاطر داشته ایم كه موسیقی یا در مراسم جشن تولد یا در عروسی ها نواخته می شده، اگرچه موسیقی در سوگواری و حماسه ها نیز به كار برده می شده و همراهی مارش های نظامی را نیز برعهده داشته، اما كمتر شنیده یا دیده ایم كه لااقل در ایران از اجرای موسیقایی برای بیان برخی مسائل اجتماعی استفاده كرده باشند. یك مؤسسه خصوصی پشتیبانی مالی این اجرا را با تخصیص بودجه ای بالغ بر۴۰۰ میلیون تومان بر عهده گرفته و در فرصتی بسیار كوتاه و با عجله، نزدیك به یك ماه به كل این ماجرا سر و سامان داده است. البته، دستور وزیر محترم ارشاد مبنی بر تسهیل در روند انجام امور مربوط به اخذ مجوز اجرای اركسترال نوازندگان خارجی نیز، سرعت بخش این ماجرا بوده است. در این رابطه باید گفت، مدیریت پروژه ای با این گستردگی و در این فرصت كم، ضمن داشتن برخی نكات مثبت، خالی از اشكال هم نمی تواند باشد، اگر موشكافانه به این رخداد موسیقایی نگاهی داشته باشیم و پیكان تیزبینی را از سطوح مواج، فریبنده و پر زرق و برق ماجرا تا اعماق آن بگردانیم و از زوایای دیگر نیز این مسئله را مورد بررسی قرار دهیم، ممكن است شاهد پیامدهای دیگری باشیم كه در نگاه اول ممكن است از نظر دور مانده باشد و گفتن آن نیز خالی از فایده نباشد.

در آغاز برنامه، مسئول مؤسسه مجری برنامه، با توجه به بحران موجود در روابط ایران و آمریكا، هدف اصلی از برگزاری این كنسرت را رساندن فریاد صلح طلبی ایرانیان به تمام جهان به ویژه آمریكا می داند و در این زمینه از همه دعوت می كند تا با تبلیغ شركت در این كنسرت، از طریق خرید بلیت های بسیار گران برنامه و دیدن كنسرت، بدین گونه پیام صلح را به سایر شهروندان ایرانی انتقال دهند. پخش این برنامه از طریق كانال جام جم به سراسر جهان را راه دیگری برای ابلاغ پیام صلح ایرانیان می داند و چنان از اجرایی چنین گسترده، مشعوف شده كه مایل است این برنامه را در تخت جمشید هم دوباره اجرا كند... . پس از سخنان وی، نوازندگان اوكراینی در جایگاه خود قرار می گیرند، چینش سازهای روی سن به خوبی صورت گرفته و سازهای اصلی و فرعی نظم مكانی خود را در حلقه اركستر حفظ كرده اند. با رهبری رهبر اركستر، گروه نوازندگان شروع به نواختن می كنند و در قسمت هایی هم كر ۵۰ نفره اجرا را همراهی می كند. ساعت اول برنامه، به اجرای قطعاتی كلاسیك از آهنگسازان معروف جهان، از جمله اشتراوس، موتزارت، برامس، چایكوفسكی و غیره و قطعات دیگری از اپرای رستم و سهراب و بوكت عاشقانه ها، كه مجموعه ای است از قطعات عاشقانه، و سایر سروده های كلاسیك، چكناواریان، این موسیقیدان ارمنی، می گذرد. در ساعت دوم، برنامه با اجرای سمفونی راك، نغمه های صلح، با اجرا، شعر و آهنگ از شهریار كهن زاد، ادامه می یابد. این سمفونی روایت جنگ و آثار مخرب آن از زبان سربازی است كه در زمان جنگ در جبهه حضور داشته و به نوعی شاهد عینی جنگ بوده، مخالفت با نظامی گری در جهان و دعوت مردمان برای دوستی، عشق و صلحی مانا از نكات برجسته این اثر است، اما نواخته شدن ناقوس كلیسا در برخی از قطعات این سمفونی، به عنوان یك فاكتور شاخص زادگاه سرایش قطعه موسیقی، ذهن شنونده را به سوی غیر بومی بودن این اثر سوق می دهد؛ گویی فضا، فضای جبهه های جنگ ایران نیست و ممكن است خالق اثر با تأثیر از سروده های دیگر جهانی، چنین مجموعه ای را گردآوری كرده باشد! در هر حال در دقایق آخر برنامه قطعه بسیار كوتاه ایران توسط اركستر اوكراینی نواخته می شود و برنامه به پایان می رسد.

با نگاه به ساختار این اركستر و محتوای قطعات اجرا شده و سبك موسیقی به كار رفته باید گفت، این اجرا اصلاً اجرایی ملی نبوده و نمی تواند رساننده پیام ایرانیان برای صلح باشد، چرا كه قریب به ۹۰ نفر از اعضای اصلی این كنسرت را نوازندگان اركستر سمفونیك رادیو اوكراین(اوكراین از جمهوری های شوروی سابق بود) تشكیل داده اند كه ملیتی ایرانی ندارند، خون ایرانی در رگهای آنها جریان ندارد و دركی از بحران رابطه مخدوش فعلی ایران و آمریكا ندارند، خاطره ای از جنگ تحمیلی ۸ ساله ایران نداشته اند، صدای ناله بازماندگان شهدا را نشنیده اند، آوای سوگ مادران داغدیده و كودكان بی پناه و دیدن مخروبه های آبادان و خرمشهر، تأثیری بر قلب های آنان نگذاشته. می نوازند چون پیشه و شغل آنها نوازندگی است و از این راه درآمدی حاصل می كنند. در دیدن چهره ها و شنیدن آوای سازهایشان، عشقی در دل راه نمی یابد و خون در قلب تپنده ایرانی، از طراوت و پویایی وا می ماند، چرا كه اگر چه نوازندگان با پنجه های خود ساز می نوازند، اما آنچه مایه تأثیر یك قطعه موسیقی، در سالروزی ملی و حماسی است، جوشش درونی، عرق ملی و تأثیر قلبی است كه یك نوازنده را در دفاع از كیش و آیین كشور خود قبراق تر می سازد كه متأسفانه چنین حسی در نوازندگان روسی دیده نشد و باید پرسید، صدای ساز آدمهایی كه فكر و قلبی ایرانی ندارند، چگونه می تواند رساننده فریاد صلح برای كشور و ملت ایران باشد؟ و اینجا جای بسی تأسف است كه چرا باید بخش اعظم اركستر از كشوری بیگانه انتخاب شده باشد؟ باید پرسید برتری نوازندگان روس بر نوازندگان ایرانی در چه بوده كه این انتخاب صورت گرفته؟ به اضافه اینكه برای ورود هر نوازنده خارجی به كشور هزینه های مختلفی اعم از بلیت رفت وبرگشت به اوكراین، هزینه ویزا، هزینه اقامت در هتل، حق الزحمه به ازای هر شب نوازندگی و مخارج دیگر كه همه به دلار ۱۰۰۰ تومانی محاسبه می گردد و برای۹۰ نوازنده رقمی در خور توجه است. شاید اگر نوازندگان ایرانی می دانستند كه پیام صلح ایرانیان از طریق موسیقی قرار است به سراسر دنیا مخابره گردد، با شوقی ملی و میهنی، بدون درخواست هزینه های گزاف، عاشقانه برای میهن خویش می سرودند و جانانه برای موطن خویش می نواختند.

هما ناصری

---