کره در تب بحران می سوزد

خبر انجام دومین آزمایش هسته ای کره شمالی در روز بیست و پنجم می, بار دیگر توجه قدرت های بزرگ را به سوی شبه جزیره کره جلب کرد

خبر انجام دومین آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی در روز بیست و پنجم می، بار دیگر توجه قدرت‌های بزرگ را به سوی شبه‌جزیره کره جلب کرد.

پس از گذشت ۳ سال از آخرین آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی، پیونگ‌یانگ که بارها سعی کرده بود تا در مذاکرات شش‌جانبه حسن‌نیت خود را در نابودی زرادخانه‌های هسته‌ای نشان دهد، دومین بمب هسته‌ای خود را در یک پایگاه زیرزمینی منفجر کرد. باراک اوبـاما رئیس جمهوری آمریکا، بلافاصله پس از انتشار خبر آزمایش هسته‌ای پیونگ‌یانگ، در بیانیه‌ای نگرانی کشورش را از این اقدام تحریک‌آمیز اعلام کرد. وی در عین حال تصریح کرد که انتظار انجام چنین اقدامی را داشته و از شنیدن این خبر شوکه نشده است. در حالیکه جامعه جهانی درحال بررسی عواقب آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی بود، پیونگ‌یانگ یک موشک برد کوتاه را نیز آزمایش کرد. بسیاری از کارشناسان براین باورند که پیونگ‌یانگ سعی دارد پس از پرتاب ماهواره به خارج از جو کره زمین، بار دیگر قدرت خود را در زمینه تسلیحات موشکی به رخ رئیس جمهوری آمریکا بکشد. اولین گام برای محکومیت و مجازات کره‌شمالی از سوی شورای امنیت سازمان ملل برداشته شد. اعضای این شورا به اتفاق آراء و با فشار مضاعف ژاپن و آمریکا قطعنامه‌ای را صادر کردند که علاوه‌بر محکومیت شدید پیونگ‌یانگ، تحریم‌های جدیدی را هم علیه کره به دنبال داشت. البته واکنش‌ها به آزمایش هسته‌ای کره‌شمالی به شورای امنیت ختم نشد. اتحادیه اروپا هم در اقدامی موازی با شورای امنیت سازمان ملل، اقدام تحریک‌آمیز کره‌شمالی را محکوم کرد. در همین راستا خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، خواستار پاسخ محکم اعضای این اتحادیه به اقدام کره شمالی شد. کره‌جنوبی هم که در آن زمان درگیر پیامدهای خودکشی رئیس جمهوری پیشین خود بود، ضمن محکوم کردن آزمایش هسته‌ای پیونگ‌یانگ اعلام کرد که موسسه ژئوفیزیک ملی سئول، وقوع زمین‌لرزه‌ای خفیف را در مرز این کشور با کره‌شمالی ثبت کرده است. کارشناسان کره جنوبی قبل از انتشار اخبار رسمی مبنی‌بر آزمایش زیرزمینی کره شمالی، علائمی از انجام این آزمایش را دریافت کرده بودند.

«لی میون باک» رئیس جمهوری کره جنوبی در اظهاراتی، اقدام هسته‌ای پیونگ‌یانگ را محکوم کرد و آن را نمونه‌ای از اقدامات ضدبشری کره‌شمالی خواند. به دنبال واکنش‌های جهانی به بحران کره‌شمالی، افکار عمومی جهان به ناگاه به سوی پاسخ‌های روسیه و چین متمرکز شدند. بسیاری براین باور بودند که دو متحد اصلی کره‌شمالی یعنی چین و روسیه از تنها کشور کمونیستی جهان دفاع خواهند کرد. البته برخی از این پیش‌بینی‌ها درست از آب درآمد و مسکو خواستار پاسخ منطقی جامعه جهانی به بحران کره‌شمالی شد. مقامات کرملین از اعضای شورای امنیت خواستند تا از اقدامات جنون‌آمیز علیه پیونگ‌یانگ جلوگیری کنند، اما در حقیقت بحران هسته‌ای کره‌شمالی از بعد منطقه‌ای خود خارج و به یک چالش بین‌المللی بدل شده است و بالطبع مسکو نیز نخواهد توانست برخلاف جریان موافق برای مجازات کره‌شمالی ایستادگی کند. کارشناسان واکنش محتاطانه کرملین به چالش هسته‌ای پیونگ‌یانگ را کاملاً طبیعی ارزیابی می‌کنند. آنها براین باورند که مسکو هم سرانجام مجبور می‌شود هماهنگ با اعضای دائم و غیر دائم شورای امنیت، پاسخی قاطع علیه کره‌شمالی را به تصویب برساند. سه سال پیش و در پی مذاکرات شش جانبه، پس از انهدام برج خنک کننده نیروگاه هسته‌ای «یونگ بیون»، بارقه‌ای از امید در میان رهبران جهان به منظور به ثمر نشستن مذاکرات شش‌جانبه، بوجود آمد. البته در آن زمان هم بسیاری از کارشناسان به این اقدام کره شمالی با دیده شک می‌نگریستند و گذر زمان نشان داد که انهدام این برج خنک‌کننده اقدامی نمادین برای جلب اعتماد کاذب جامعه جهانی به مواضع جدید پیونگ‌یانگ بود. حوادث بعدی باعث شد تا مذاکرات شش‌جانبه بطور کامل شکست بخورد و تمامی پلمب‌‌های مراکز هسته‌ای کره شمالی شکسته و دوربین‌های نظارتی جمع‌آوری شوند. پس از این اقدام پیونگ‌یانگ، اخبار متناقضی از وضعیت جسمانی رهبر کره شمالی، در صدر اخبار جهان قرار گرفت. اخباری که بعضاً از مرگ کیم جونگ ایل خبر می‌دادند. بسیاری از محافل سیاسی از شنیدن خبر مرگ رهبر این کشور خوشنود شدند. حتی در داخل کره شمالی، بودند افرادی که سیاست‌های «ایل» را باعث مشکلات کشورشان می‌دانستند.

پس از گذشت مدتی، تلویزیون ملی کره شمالی با پخش تصاویری از رهبر این کشور، اعلام کرد که وضع جسمانی کیم جونگ ایل رو به بهبود است. پس از انتشار تصاویر «ایل» از تلویزیون ملی کـره، جهان دوباره در انتظار تصمیمات و اقدامات افـراطــی کره شمالی نشست. از سوی دیگر، کره جنوبی هم که به شدت از اقدامات تحریک‌آمیز کشور همسـایه یعنی کره شمالی خشمگین شده بود به طرح امنیتی آمریکا پیوست. این طرح با واکنش تند کره‌شمالی روبرو شد، پس از پیوستن سئول به طرح امنیتی آمریکا، پیونگ‌یانگ اعلام کرد که دیگر امنیت کشتی‌های عبورکننده از مرزهای دریایی کره‌شمالی را تضمین نخواهد کرد. به دنبال این کنش‌ها و واکنش‌ها ترس از درگیری در دریای زرد بالا گرفت، اما تاکنون آتش درگیری در این منطقه شعله‌ور نشده است. حس جنگ‌طلبی موجود در میان سیاستمداران کره‌شمالی با تبلیغات گسترده از سوی رسانه‌های این کشور به یک ارزش در میان لایه‌های جامعه تبدیل شده است. شبکه‌های تلویزیونی و نشریات کره‌شمالی رهبر این کشور را به صورت یک میهن‌پرست واقعی به مردم نشان می‌دهند و این موضوع توانسته پایگاه مردمی «ایل» را در کره‌شمالی تقویت کند. این موضوع هم به نوعی اقدام علیه این کشور را با مشکل مواجه می‌کند. در همین راستا، رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا هم در مجمع وزرای دفاع ۲۶ کشور جهان در سنگاپور، چالش کره‌شمالی را پیچیده ارزیابی کرد.

اگرچه جامعه جهانی سعی دارد با اقدامات بازدارنده، مانع از انجام آزمایش‌های جدید موشکی و هسته‌ای از سوی پیونگ‌یانگ شود، اما گویا این اقدامات تاکنون نتیجه‌بخش نبوده است. ارتش کره‌شمالی اعلام کرده است که طی هفته‌‌های آینده یک موشک دوربرد پیشرفته دیگر را آزمایش خواهد کرد. به هرحال بحران کره‌شمالی، بحرانی فراگیر و فرامنطقه‌ای است، ترس از بوجود آمدن رقابت تسلیحاتی در منطقه و خاطره جنگ تلخ دو کره در دهه ۱۹۵۰، اقدامات واحد و موثر جامعه جهانی را برای برون رفت از این چالش چند مجهولی، می‌طلبد.

● آزمایشی برای اوباما

باید اذعان داشت که آزمایش‌های اخیر هسته‌ای کره‌شمالی برای باراک اوباما رئیس جمهوری تازه‌کار ایالات متحده، بسیار زودهنگام بود؛ اوبامایی که از همان آغاز کار متعهد به درپیش گرفتن راه‌حل دیپلماتیک در قبال آنچه کشورهای «شر» (به ادعای بوش) خوانده می‌شدند، از جمله کره‌شمالی شده بود. در حقیقت «کیم جونگ ایل» رهبر کره‌شمالی با این کار، اوباما را که معتقد است با دیپلماسی می‌توان به راحتی جهان را علیه کشورهای شر، بسیج کرد، مورد آزمایش قرار داد. بدیهی است کره‌شمالی زمان مناسبی را برای آزمایش اوباما انتخاب کرد تا رئیس جمهوری آمریکا با این اقدام پیونگ‌یانگ، تعهد خود را ثابت کند.

آزمایش‌های هسته‌ای کره شمالی بیانگر یک موضوع دیگر نیز بود و آن اینکه تاریخ مصرف جهان تک‌قطبی به پایان رسیده و قدرت‌های بزرگی چون آمریکا با تمامی ادعاهایی که دارند، نشان دادند که از آنچه در کره شمالی می‌گذرد ناآگاهند و از پیش‌گویی درباره اقدامات آینده این کشور نیز ناتوان.

از سویی پرتاب موشک کره شمالی، فصل دوم از واکنش این کشور علیه سخنان اخیر اوباما در پراگ بود که خواهان جهان عاری از تسلیحات هسته‌ای شد. به نظر می‌رسد رئیس جمهوری آمریکا ساده‌لوحانه سخن گفت. به خصوص آنجا که از تلاش برای انزوای بیشتر کره شمالی سخن به میان آورد؛چرا که کلید واقعی انزوای پیونگ‌یانگ در دست چین است و این کشور هم هنوز به صراحت برای انزوای بیشتر کره‌شمالی اعلام آمادگی نکرده است. موضوع دیگر که در اذهان بسیاری از رهبران جهان و در رأس آنها آمریکا دور می‌زند، امکان رشوه‌دادن به کره شمالی برای دست کشیدن از برنامه هسته‌ای نظامی است، اما کارشناسان براین باورند که پیونگ‌یانگ ممکن است به دلیل نداشتن اقتصاد پیشرفته در بخش‌های دیگر رشوه قبول کند، اما در مسئله هسته‌ای خیر. درست است که گزینه‌های پیش روی اوباما در رویایی با چالش کره شمالی نامحدود است، اما همه چیز در این مسئله، به اراده و خواست چین در وهله نخست و روسیه در مرحله بعدی بستگی دارد که البته قانع کردن این دو برای منزوی کردن بیشتر کره‌شمالی و یا هر اقدام سخت دیگر علیه این کشور، دشوار به نظر می‌رسد. تحلیلگران در آمادگی چین برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه کره شمالی تردید دارند، زیرا معتقدند که پکن، تسلیحات هسته‌ای کره‌شمالی را به بی‌ثبات شدن مرزهایش با این کشور ترجیح می‌دهد. بحث دیگری که مطرح است این که ممکن است آزمایش‌های اخیر هسته‌ای کره شمالی صرفاً پیام داخلی داشته باشد و هدف از آن ایجاد چالش در برابر جامعه بین‌الملل نباشد. به معنای دیگر قصد پیونگ‌یانگ از این کار، اظهار همبستگی با ارتش بسیار منظم این کشور است تا بدین‌وسیله جایگاه پسر کوچک کیم‌جونگ‌ایل که قرار است جانشین او و زمامدار آینده کره شمالی باشد، مستحکم شود. کارشناسان آمریکایی اگرچه تأکید می‌کنند که باید تحریم‌های سخت‌تری علیه کره شمالی اعمال کرد و هیچ‌گونه مشوق سیاسی و اقتصادی در اختیار آن قرار نداد، در عین حال بر این نکته نیز اصرار دارند که منزوی کردن و استفاده از راهکار نظامی علیه پیونگ‌یانگ که در گذشته اتفاق افتاده، شکست خورده است. آنها اتخاذ تدابیر لازم در قبال کره‌شمالی را در جلوگیری از دستیابی این کشور به نظام مالی بین‌المللی و تشویق چین به ممانعت از اقدام پیونگ‌یانگ در صدور موشک‌ها و زرادخانه هسته‌ای‌اش می‌دانند. اما برای این کارشناسان آنچه جالب و در عین حال باورنکردنی است، اینکه سازمان سیا با دقت تأسیسات هسته‌ای و موشکی کره شمالی را زیر نظر دارد و حتی تا لحظه آزمایش و انفجار اخیر هسته‌ای این کشور، این نظارت سیا برای یک‌ثانیه هم قطع نشد، اما در کمال ناباوری به دور از چشمان جاسوسان سیا، پیونگ‌یانگ آنچه را می‌خواست، عملی کرد. موضوع دیگری که کارشناسان آمریکایی را به واکنش واداشته، این است که سازمان اطلاعات نظامی آمریکا از آزمایش قریب‌الوقوع کره شمالی آگاهی داشت، اما نیروهای مسلح آمریکا به حال آماده‌باش درنیامدند. آنها می‌گویند وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) هم تاکنون هیچ رغبتی برای واکنش نظامی به تحرکات کره‌شمالی نشان نداده است.

منابع: شبکه الجزیره – اکونومیست

ترجمه: نادر مازوجی – آرش میری‌خانی