جلوه ماه بنی هاشم در کربلا

حضرت عبّاس علیه السلام, جلوه عشق و ایثار, تبلور رادمردی, صفا و وقار, و تجسّم شجاعت, شهامت و کرامت است

حضرت عبّاس علیه السلام، جلوه عشق و ایثار، تبلور رادمردی، صفا و وقار، و تجسّم شجاعت، شهامت و کرامت است. او در میان حماسه آفرینان کربلا و شهیدان تاریخ، از چنان جایگاه بلند و مکانت والایی برخوردار است که به گفته سیّد الساجدین، زین العابدین علیه السلام:

إنَّ لِلعَبّاسِ عِندَ اللّه ِ تَبارَکَ و تَعالی مَنزِلَةً یَغبِطُهُ بِها جَمیعُ الشُّهَداءِ یَومَ القِیامَةِ.(۱)

برای عبّاس علیه السلام، نزد خداوند تبارک و تعالی، منزلتی است که همه شهدا در روز قیامت، به او رَشک می برند.

او از مادری بزرگوار از قبیله بنی کِلاب که شجاع ترین، رزم آورترین و تیزْتک ترین مردانِ روزگار را در خود داشت، و در دامان پُرمهر او و در کنار برادران بی نظیری همچون امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام، بالید و رشد کرد .

کنیه آن بزرگوار، ابوالفضل و ابو قِربه (صاحب مَشک) و القابش، سقّا(۲) و قمر بنی هاشم(۳) است.

عبّاس علیه السلام، قامتی بلند، سینه ای سِتَبر، بازوانی توانمند و چهره ای بس زیبا داشت، بدان سان که او را «ماه بنی هاشم» می گفتند .

عبّاس علیه السلام، در کلام معصومان علیهم السلام، به ایثار، بصیرت، استواری در ایمان، جهاد عظیم، آزمایش نیکو و داشتن جایگاه رَشک آور در قیامت، ستوده شده است.

او از آغاز قیام ابا عبداللّه الحسین علیه السلام، همراه و همدل ایشان و در هنگامه نبرد کربلا، پرچمدار سپاه او بود.(۴) عبّاس علیه السلام، در روزهای سخت محاصره امام علیه السلام و یارانش، سقایت سپاه و آب رسانی به کودکان را بر عهده داشت .

او در آستانه شب عاشورا، در جمع همراهان حسین علیه السلام، هنگامی که امام علیه السلام از آنها خواسته بود تا بروند و ایشان را تنها بگذارند اوّلین کسی بود که با جملاتی سرشار از عشق و ایمان، و آکَنده از ایثار، هم گامی و جان فشانی اش را اعلام کرد .

شمر بن ذی الجوشن، در کربلا برای عبّاس علیه السلام و سه برادرش، امان نامه آورد. او که در آغاز، حتّی از رویارو شدن با شمر، نفرت داشت، در ردّ پیشنهاد سفاهت آمیز او ، شکوهمند و استوار ، گفت:

لَعَنَکَ اللّه ُ و لَعَنَ أمانَکَ ! أتُؤمِنُنا وَابنُ بِنتِ رَسولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله لا أمانَ لَهُ ؟! (۵)

لعنت خدا بر تو و امان نامه ات باد! آیا به ما امان می دهی، در حالی که پسر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در امان نیست ؟!

عبّاس علیه السلام، در کلام معصومان علیهم السلام، به ایثار، بصیرت، استواری در ایمان، جهاد عظیم، آزمایش نیکو و داشتن جایگاه رَشک آور در قیامت، ستوده شده است.

امام صادق علیه السلام درباره او فرمود:

کانَ عَمُّنَا العَبّاسُ نافِذَ البَصیرَةِ، صَلبَ الإِیمانِ، جاهَدَ مَعَ أبی عَبدِ اللّه ِ الحُسَینِ علیه السلام و أبلی بَلاءً حَسَناً و مَضی شَهیداً.(۶)

عمویمان عبّاس علیه السلام، دارای بصیرتی عمیق بود و ایمانی استوار داشت. همراه ابا عبداللّه الحسین علیه السلام، جهاد کرد و نیکو از آزمایش به در آمد و به شهادت رسید.

او از آغاز قیام ابا عبداللّه الحسین علیه السلام، همراه و همدل ایشان و در هنگامه نبرد کربلا، پرچمدار سپاه او بود.(۴) عبّاس علیه السلام، در روزهای سخت محاصره امام علیه السلام و یارانش، سقایت سپاه و آب رسانی به کودکان را بر عهده داشت.

این قهرمان شکوهمند قیام کربلا و پشتیبان شکست ناپذیر ابا عبداللّه علیه السلام، در هنگامه اوج تنهایی امام علیه السلام و در راه رساندن آب به کام های خشکیده کاروان حسین علیه السلام، شهدِ شهادت نوشید .

غم شهادت او ، جان امام حسین علیه السلام را بسی فِسُرد ، بدان گونه که در کنار قامت خونینش ، از سرِ سوز ، در سوگ آن عزیز از دست رفته فرمود :

الآنَ انکَسَرَ ظَهری، و قَلَّت حیلَتی(۷)؛ اکنون، پشتم شکست و چاره ام، ناچار شد.

در «زیارت ناحیه مقدّسه»، در باره او آمده است:

السَّلامُ عَلَی أبی الفَضلِ العَبّاسِ بنِ أمیرِ المُؤمِنینَ، المُواسی أخاهُ بِنَفسِهِ، الآخِذِ لِغَدِهِ مِن أمسِهِ، الفادی لَهُ الواقی، السّاعی إلَیهِ بِمائِهِ، المَقطوعَةِ یَداهُ

سلام بر ابوالفضل عبّاس، فرزند امیر مؤمنان؛ از خود در گذرنده با جان برای برادر، برگیرنده از دیروزش برای فردایش، فداییِ او ، نگهدارنده، کوشنده برای رساندن آب به او، و کسی که دست هایش بُریده .

لازم به ذکر است که هیچ سخنی از امیر مؤمنان علیه السلام خطاب به عبّاس علیه السلام یا در باره وی در منابع معتبر، ثبت نشده است. (۸)

چگونگی شهادت عباس قمر بنی هاشم علیه السلام

شیخ مفید (ره) می نویسد:

دشمنان، بر حسین علیه السلام حمله بردند و بر لشکرش، غلبه کردند. تشنگی بر او شدّت گرفت. بر سیل بند فرات، بالا رفت تا خود را به آب برساند و برادرش عبّاس علیه السلام، پیشِ رویش بود . سواران ابن سعد ، راه بر او گرفتند . در میان آنان ، مردی از بنی دارِم بود که به آن سواران گفت : وای بر شما ! میان او و فرات ، حائل شوید و آب را در اختیارش نگذارید.

در ادامه می نویسد: دشمنان ، گِرد عبّاس علیه السلام را گرفتند و او را از حسین علیه السلام ، جدا کردند . عبّاس علیه السلام نیز به تنهایی با آنها جنگید تا به شهادت رسید.(۹)

عمویمان عبّاس علیه السلام، دارای بصیرتی عمیق بود و ایمانی استوار داشت. همراه ابا عبداللّه الحسین علیه السلام، جهاد کرد و نیکو از آزمایش به در آمد و به شهادت رسید

ابن شهرآشوب می نویسد: عبّاس، سقا، ماه بنی هاشم و پرچمدار حسین علیه السلام بود. او از دیگر برادرانش بزرگ تر بود و در طلب آب می رفت که بر او حمله بُردند. او هم به آنها حمله بُرد. پس آنان را متفرّق کرد. زید بن وَرقای جُهَنی، در پشت درخت خرمایی به کمین او نشست و حَکیم بن طُفَیل سِنبِسی نیز او را یاری داد و بر دست راست عبّاس علیه السلام ضربه ای زد [و آن را قطع کرد]. عبّاس علیه السلام، شمشیر را به دست چپ گرفت و به آنها حمله بُرد و چنین رَجَز می خواند:

وَاللّه ِ إن قَطَعتُمُ یَمینی / إنّی اُحامی أبَداً عَن دینی

و عَن إمامٍ صادِقِ الیَقینِ / نَجلِ النَّبِیِّ الطّاهِرِ الأَمینِ

به خدا سوگند، اگر دست راستم را قطع کنید / من، همیشه از دینم حمایت می کنم

و نیز از امام راستگو و استوارباوری / که نواده پیامبرِ پاک و امین است

آن گاه ، جنگید تا ناتوان شد . حَکیم بن طُفَیل طایی ، از پشت درخت خرما به او کمین زد و بر دست چپش ضربه ای زد [ و آن را قطع کرد ] . عبّاس علیه السلام نیز خواند:

یا نَفسُ لا تَخشَی مِنَ الکُفّارِ / وأبشِری بِرَحمَةِ الجَبّارِ

مَعَ النَّبِیِّ السَّیِّدِ المُختارِ / قَد قَطَعوا بِبَغیِهِم یَساری

ای جان ! از کافران مترس / و به رحمت خدای جبران کننده، بشارتت باد !

همراه با پیامبر صلی الله علیه و آله ، سَرور برگزیده ! / با سرکشی شان، دست چپم را قطع کردند

پس آن ملعون، با عمود آهنین [به او زد و] عبّاس علیه السلام را به شهادت رساند.(۱۰)

پی نوشت ها:

۱. الأمالی للصدوق: ص ۵۴۷ ح ۷۳۱

۲. إعلام الوری: ج ۱ ص ۳۹۵

۳. مقاتل الطالبیّین: ص ۸۹

۴. الإرشاد : ج ۲ ص ۹۵

۵. أنساب الأشراف : ج ۳ ص ۳۹۱

۶. سرّ السلسلة العلویّة: ص ۸۹

۷. مقتل الحسین علیه السلام، خوارزمی: ج ۲ ص ۲۹

۸. دانش نامه امام حسین علیه السلام ج۷ ص۷۶

۹. الإرشاد: ج ۲ ص ۱ظ ۹

۱۰. المناقب: ج ۴ ص ۱ظ ۸

امید پیشگر