فیلم هایی در وصف سینما

به بهانه آغاز جشنواره فیلم فجر

سینما رویایی است که ما را با قاب های خیالی خود به یک دنیای دیگر می برد. دنیایی که شاید فضای داستان ها و آدم هایش با زندگی مرسوم در جامعه ایرانی متفاوت باشد اما همین نگاه فانتزی نسبت به جامعه انسانی می تواند به یک خاطره بزرگ بدل شود. به بهانه آغاز جشنواره فیلم فجر بد ندیدیم که خاطرات سینمایی را مرور کنیم و آثاری را که به نوعی سینما و حواشی آن را محور درام خود قرار داده اند نام ببریم.

گراند سینما (حسن هدایت - ۱۳۶۹): داستان فیلم درباره ورود و توسعه سینما و سینماداری در ایران و وصف مشاجره های موسیو روسی خان و موسیو آقایوف است که جیره بگیران سفارت خانه های روسیه تزاری و بریتانیای کبیر هستند. فردی به نام قراچه داغی که از مجاهدان مشروطه است، جوانی به نام معلا را نصیحت می کند که خود را در راه توسعه سینما مانند عوامل اجنبی گرفتار نکند. بعد از هجوم مجاهدان به تهران و تسخیر شهر آقایوف و روسی خان بساط خود را بر می چینند. به توصیه قراچه داغی اداره سینما به دست معلا می افتد.

دو فیلم با یک بلیت (داریوش فرهنگ - ۱۳۶۹): یک کارگردان بعد از سال ها از آمریکا برگشته تا نخستین فیلم خود را بسازد. هنرپیشه اول مرد فیلم بر اثر سانحه ای نمی تواند به کارش ادامه دهد. فیلم باید به موقع به جشنواره برسد و کارگردان بعد از جستجوی بسیار، فروشنده دوره گردی را پیدا می کند که شباهت زیادی به هنرپیشه فیلم دارد. کارگردان تصمیم می گیرد از وجود فروشنده دوره گرد در فیلم استفاده کند. از سوی دیگر هنرپیشه اول زن درگیر مسائل خانوادگی است و قصد سفر به آمریکا را دارد. کارگردان، هنرپیشه بدل و هنرپیشه زن هرکدام با تجربه تازه ای روبرو می شوند... دو فیلم با یک بلیت اثری است درباره سینما و آدم هایش.

شرم (کیومرث پوراحمد-۱۳۷۰): مجید یک فیلم هشت میلی متری می سازد که صحنه هایی از آن تاریک است. مجید برای تکرار آن صحنه ها به نگاتیو با حساسیت زیاد و در نتیجه مقداری پول نیاز دارد. او با کارگری پولی مهیا می کند، اما قبل از خرید نگاتیو یکی از آشنایان او به نام آقای کیوان کاری به او می سپارد، که مجید در رو دربایستی پولش را از دست می دهد. مجید برای باز پس گرفتن پولش از کیوان با شرم و حیا به هر دری می زند، اما بازی ذهنی او راه به جایی نمی برد. پایان این بازی قرینه اول آن است: صحنه ای از فیلم برداری فیلم "شرم" به کارگردانی کیومرث پوراحمد.

خاکستر سبز (ابراهیم حاتمی کیا- ۱۳۷۲): هادی به منظور انجام تحقیقات خود جهت فیلمسازی روانه کرواسی می شود. عزیز دوست هادی در جریان مسافرت او به کرواسی با در اختیار قرار دادن یک نوار کاست، یک قطعه عکس، و یک نیمه پلاک از وی برای یافتن دختری به نام فاطمه کمک می گیرد. هادی به وسیله آشنایی با زنی بنام حنیفه که آشنا به زبان فارسی است به جستجوی فاطمه می پردازند. در این میان هادی پی به رابطه قبلی عزیز و فاطمه برده و متوجه می شود که آنها قصد ازدواج داشته اند که این مطلب توسط اصغر دوست مشترک میان عزیز و هادی پنهان می شود. پلیس کرواسی هادی را به علت نداشتن ویزای آن کشور از کرواسی بیرون کرده و هادی و حنیفه در جستجوی فاطمه به بوسنی و جبهه جنگ منتقل می شوند. هادی در جریان درگیری نیروهای بوسنیایی صرب مجروح شده و به عقب منتقل می شود. فاطمه نیمه پلاک را بدون یافتن هیچ اطلاعاتی از آن پیدا نمی کند.

زیر درختان زیتون (عباس کیارستمی- ۱۳۷۳): کارگر جوانی که در روستایی در اطراف رودبار زندگی می کند به دختری علاقه داشته و از او خواستگاری کرده است. خانواده دختر به این دلیل که کارگر جوان، خانه و کاشانه ای از خود ندارد و خود دختر به این علت که جوان سواد ندارد با این ازدواج مخالفت کرده اند. کارگر جوان، که سال ها به کار ساختن خانه برای روستائیان مشغول بوده دل شکسته کارش را رها کرده است. با وقوع زلزله رودبار کلیه خانه ها ویران می شود و والدین دختر در این حادثه زیر آوار می مانند. این بار استدلال جوان برای دختر این است که با وقوع زلزله بسیاری از مردم چون او، خانه و کاشانه ای ندارند. اما دختر کماکان از ازدواج با او طفره می رود، تا این که یک گروه فیلمبرداری به روستا می آید تا از وقوع زلزله فیلم بگیرد. دختر و پسر جوان به عنوان بازیگران غیرحرفه ای فیلم انتخاب می شوند و کارگردان که شاهد کوشش های جوان کارگر برای جلب رضایت دختر است به تصویر کردن ماجرای آن دو علاقه مند می شود.

آرزوی بزرگ (خسرو شجاعی - ۱۳۷۳): نویسنده ای با نام بهروز بهروزان پس از مدتی تلاش موفق می شود فیلمنامه ای را که نوشته است، به تصویب برساند. حالا گمان می کند درهای موفقیت به رویش باز شده و به همه آرزوهایش خواهد رسید و همسرش رویا را به این امید که به زودی زندگی آن ها تغییر خواهد کرد، شادمان می سازد. او به دفاتر مختلف و تهیه کنندگان متنوعی مراجعه می کند، اما هر کدام از آنها می خواهند عقاید و سلیقه های خود را وارد فیلمنامه کنند که او موافق نیست و این مشکلاتی را برای او پیش می آورد، اما نهایتا پس از ماجراهای بسیار، برد با او است و سرانجام زندگی او و همسرش شکل می گیرد.

سینما سینماست (سیدضیا»الدین دری- ۱۳۷۶): رضا کیانیان کارگردان سینما و دستیارش به همراه منشی کیانیان بعد از جستجوی بسیار، ماندانا را برای ایفای نقش اول فیلم خود در نظر می گیرند. اما خانواده ماندانا با بازی او در فیلم مخالف اند. از طرفی نامزد ماندانا، ایمان که دانشجوی رشته سینما است اعتقاد دارد ماندانا باید در فیلم او ایفای نقش کند. اما ماندانا که دور از چشم خانواده و نامزدش با رضا کیانیان در تماس است و برای آموزش نزد یاسمین ملک نصر بازیگردان فیلم می رود کم کم به کارگردان علاقه مند می شود و به کیانیان پیشنهاد ازدواج می دهد، کیانیان از این پیشنهاد برآشفته می شود و این نوع برخوردها را باعث مخالفت های خانواده های دختران و زنان برای بازیگری آن ها می داند اما با وجود مشکلات زیاد کارگردان بالاخره با تمهیدات بسیار موافقت پدر ماندانا را برای بازی او می گیرد.

بانوی اردیبهشت (رخشان بنی اعتماد- ۱۳۷۷): فروغ کیا فیلمسازی است که از شوهرش جدا شده و با تنها پسرش زندگی می کند. او تصمیم دارد برای دفتر پژوهش های دکتر رهبر فیلمی درباره مادر نمونه بسازد. فروغ با زنان بسیاری روبرو می شود و با آنها مصاحبه می کند و همین او را مبهوت می کند که مادر نمونه واقعا چه کسی است. از سوی دیگر خودش نیز به عنوان یک مادر در خانه موقعیت دشواری را از سر می گذراند. پیشنهاد ازدواج دکتر رهبر، فروغ را سردرگم کرده است، به ویژه که مانی فرزندش تحمل ازدواج مادر را ندارد. در پایان فروغ تصمیم خود را می گیرد و به رغم واکنش های تند مانی، به دکتر رهبر تلفن می کند.

میکس (داریوش مهرجویی -۱۳۷۸): چند روز بیشتر به شروع جشنواره نمانده و فیلمی که خسرو ساخته در مرحله صداگذاری دچار مشکل شده، فرسودگی دستگاه های فنی، قطع و وصل مدام برق، آماده نبودن موسیقی متن و خستگی عوامل فنی که به طور شبانه روزی مشغول به کار هستند باعث ایجاد فضایی پرتنش و عصبی کننده شده است. از سوی دیگر الزام حضور فیلم در جشنواره که شرط لازم برای نمایش عمومی آن در سال آینده است، باعث شده تهیه کننده هم لحظه به لحظه فشار بیشتری برای آماده شدن فیلم به خسرو وارد کند، در حالی که هنوز مونتاژ فیلم کامل نشده و حتی چند صحنه ای را که در مراحل آخر فیلمبرداری کرده اند از لابراتوار به دستشان نرسیده است. خسرو تمام انرژی خود را به کار می گیرد و با خواهش و تمنا عوامل را تشویق به ادامه کار می کند. در حالی که امیدی به آماده شدن فیلم در زمان مقرر نیست. ناصر چشم آذر آهنگساز فیلم هم دچار بحران روحی است و از آماده کردن موسیقی متن طفره می رود و وقتی خسرو با شگردهای مختلفی او را به استودیوی ضبط موسیقی می برد، خستگی نوازندگان مانع از اجرای موسیقی می شود و دست آخر چشمآذر یک تنه با سینتی سایزر موسیقی را اجرا می کند. در میان هجوم این مصائب که باعث افزایش استرس خسرو شده، گروه سازنده فیلم هم چندان دل به کار نمی دهند و بار نگرانی او را با همکاریشان کاهش نمی دهند.

بوی کافور عطر یاس (بهمن فرمان آرا- ۱۳۷۸): بهمن فرجامی کارگردان قدیمی سینما بیست سال است که فیلم نساخته است. تعدادی از دوستان کارگردان او همچون سهراب شهیدثالث، علی حاتمی و بهرام ری پور در مدت کوتاهی فوت کرده اند و او نیز که بیماری قلبی دارد گمان می کند در چند قدمی مرگ قرار دارد. بنابراین تصمیم می گیرد به سفارش تلویزیون ژاپن فیلمی درباره مراسم تدفین خودش بسازد. بهمن فرجامی بسیاری از همکاران سابق خود را خبر می کند تا در شرایطی هذیانی فیلم خود را بسازد.

مزاحم (سیروس الوند -۱۳۸۰): نیما دادگر و همسر جوانش غزل در حال بازی در یک فیلم هستند. تلفن های مشکوک زیادی باعث ناراحتی نیما و غزل می شود. مزاحم به نیما می گوید که او قاتل همسر سابق نیما است و حالا قصد دارد غزل را بکشد. مزاحمت ها با صدای یک زن است و به همین خاطر شک و ظن غزل تحریک می شود و نیما و غزل با هم درگیر می شوند. بالاخره نیما دختر مزاحم را پیدا می کند و اتاق او را پر از عکس های خود می بیند و در حضور غزل با مزاحم روبه رو می شود، ولی...

ستاره ها" جلد ۱"، ستاره می شود (فریدون جیرانی- ۱۳۸۴): رفیع گلکار بازیگر قدیمی تئاتر است که دوران پیری را روی ویلچر و با دختر جوانش پونه سپری می کند. پونه سیاهی لشکری است که رویای ستاره شدن در سینما دارد. مسعود مسوول جمعآوری سیاهی لشکرها به پونه علاقه مند است و قصد دارد با او ازدواج کند. پونه به سختی نقش کوتاهی در فیلم تازه برای پدرش پیدا کرده و پدر در خانه مشغول تمرین کردن است تا جلوی دوربین برود و...

ستاره ها" جلد۲ "، ستاره است (فریدون جیرانی- ۱۳۸۴): فرزانه مشرقی ستاره مشهور سینماست که قرار است نقش یک زن معتاد و توزیع کننده مواد مخدر را در فیلمی بازی کند. او با لباس معتادان در پارکی واقع در جنوب شهر مستقر می شود. یک زن جوان جنوب شهری در پارک به مشرقی نزدیک می شود و وی به گمان اینکه او نیز هنرپیشه است به دنبالش رفته و از گروه فیلمبرداری جدا می شود. مشرقی در خانه زن جوان درگیر حقایقی تلخ می شود که...

ستاره ها"جلد۳" ، ستاره بود (فریدون جیرانی -۱۳۸۴): شخصی بارها با خبرنگار روزنامه تماس می گیرد و می گوید یکی از ستاره های قدیمی سینمای ایران به نام روح انگیز مرده و جنازه اش در اتاقی متروک به جا مانده است. رها به هوای اینکه ستاره مرده همان روح انگیز سامی نژاد هنرپیشه دختر لر است با عجله خود را به آن مکان یعنی تئاتر پارس می رساند. در آنجا به سرایدار ساختمان بر می خورد که درخواست اختصاص قبری برای روح انگیز در قطعه هنرمندان را دارد اما...

وقتی همه خوابیم (بهرام بیضایی - ۱۳۸۷): قصه ای درباره ستاره های سینما و فشار تهیه کنندگان ایرانی بر روند تولید فیلم ها. چکامه چمانی که همسر و فرزندش را در تصادف اتومبیل از دست داده و وکیل خانواده راننده خاطی به او برای دادن رضایت فشار و مزاحمت وارد می کند، با مرد تازه از زندان آزاد شده ای به نام نجات شکوندی آشنا می شود. نجات برای چکامه تعریف می کند که زمانی به دلیل مسائل مالی برادران همسرش ترنج (برادران چاوشی) در حبس بوده و با پولی که ترنج با مایه گذاشتن از شرافت خود فراهم می کند آزاد می شود و... در فیلم، قصه فیلم در فیلم به نوعی با قصه فیلمی درباره پشت صحنه تولید گره می خورد.

سوپراستار (تهمینه میلانی- ۱۳۸۷): کوروش زند یک سوپراستار جوان سینما است که موفقیت و شهرت، او را به آدمی مغرور و خوش گذران و غرق در فساد تبدیل کرده است. سر صحنه فیلمبرداری یکی از فیلم هایش دختر نوجوانی سعی می کند خودش را به او نزدیک کند و کوروش، دخترک را که خودش را رها عظیمی معرفی می کند، به خانه اش می برد. رها ادعا می کند که دختر کوروش از نخستین زن زندگی او مهناز است; زمانی که او در شانزده سالگی با مهناز آشنا شده بود.

نویسنده : مرجان آشفته