لبنان و خاورمیانه جدید

نیروی حزب الله لبنان با دوراندیشی استراتژیک, در تمامی دوره ۱۸ ماهه بحران و مقابله با دولت سنیوره و جریان سعد حریری, توانست که درگیری را در سطح سیاسی مهار کرده و به رغم تحریکات متعدد, برای استقرار موقعیت خود متوسل به اقدام نظامی نشود

طبق قطعنامه دوحه، مجلس لبنان طی مراسمی ژنرال میشل سلیمان رئیس ستاد ارتش را برای سمت رئیس‌جمهوری انتخاب کرد. قطعنامه شامل به‌وجود آمدن یک دولت ائتلافی وحدت، و اصلاح قانون انتخابات نیز است. اپوزیسیون نیز از تظاهرکنندگان خواست که به اعتصاب گسترده و چند ماهه خود در مرکز بیروت خاتمه دهند و آنها نیز تمام چادرها را به سرعت برداشتند. تقریبا مقاومت و اپوزیسیون به اکثر اهداف خود رسیدند. بنا به مفاد این موافقتنامه، ۱۱ عضو کابینه دولت ائتلافی به اپوزیسیون تعلق خواهد گرفت و ۱۶ کرسی به جناح دولت. سه کرسی باقیمانده را رئیس‌جمهور انتخاب خواهد کرد. در گذشته اپوزیسیون فقط شش عضو از کابینه را داشت، ولی اکنون حق وتو علیه تصمیمات حساس دولت ائتلافی را نیز به‌دست آورده است.

پیش‌فرض جلسه قطر این بود که سلاح مقاومت اصلا جزء دستورالعمل مذاکرات نباشد. این از اهمیت خاصی برخوردار بود، چرا که در دو سال اخیر آمریکا و فرانسه با فشار و تصویب قطعنامه شورای امنیت به دنبال آن بودند که مقاومت لبنان را خلع سلاح کنند. مهم‌تر از همه آنکه درخواست اپوزیسیون مبنی بر اصلاح قانون انتخابات نیز به وسیله قطعنامه دوحه تصویب شد. این اصلاح قانون، حوزه‌های انتخاباتی را کوچک‌تر می‌سازد که فرآیند انتخابات بیشتر منعکس‌کننده جمعیت‌ها باشد. سوال اینجاست که چگونه دول هم‌پیمان آمریکا به این توازن جدید در لبنان تمکین کردند؟ به‌رغم کمک‌های مالی، اطلاعاتی و سیاسی دولت بوش، این‌طور که پیداست، بعد از ۱۸ ماه بحران جریان حریری توان ایستادگی به میزان سابق را تا حدودی از دست داده است. دول منطقه تشدید بحران در لبنان را نگران‌کننده می‌دانند و طرح ثبات لبنان به هر حال به نفع همه است.

تئوری وسوسه‌انگیز «تخریب کنترل‌شده» نومحافظه‌کاران در نقاط مختلف منطقه با شکست روبه‌رو شده است. در ضمن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مواضع نومحافظه‌کاران مورد نقد قرار خواهد گرفت و شرایط عینی در صحنه این شبکه را در حالت دفاعی قرار می‌دهد. در تحلیل نهایی می‌شود اذعان داشت که شرایط منطقه و جهانی تا حدودی تغییر کرده است.

برای تاثیرگذاری، بازیگران نیازمندند که درک دقیق‌تری از جهت تحولات و تغییرات منطقه داشته باشند. تحمیل دید تک‌محوری آمریکا- فرانسه به صحنه سیاسی لبنان کارساز نبود.

قطعنامه دوحه قطر موفقیت دید «چندجانبه‌نگری» را می‌رساند. رمز موفقیت عامل حزب‌الله در تحولات چند سال اخیر لبنان را چگونه می‌شود ارزیابی کرد؟ نوع عملکرد حساب‌شده و نقش مردمی و تاثیرگذار حزب‌الله در درازمدت، قطعا در این تحولات تعیین‌کننده بود. نیروی حزب‌الله لبنان با دوراندیشی استراتژیک، در تمامی دوره ۱۸ ماهه بحران و مقابله با دولت سنیوره و جریان سعد حریری، توانست که درگیری را در سطح سیاسی مهار کرده و به‌رغم تحریکات متعدد، برای استقرار موقعیت خود متوسل به اقدام نظامی نشود. یعنی اپوزیسیون توانست که خواست‌های بحق خود را در چارچوب نافرمانی مدنی نگاه داشته و به کرسی بنشاند. ( فاز آخر فتح موقت بیروت غربی به‌کلی تدافعی، سنجیده، محدود و در پاسخ به تحریکات میلیشای نیمه مخفی و جدیدالتاسیس جریان ۱۴ مارس بود.) به‌عبارت دیگر، مقاومت پیروزی خود را در اتکا به جایگاه مدنی و معنوی خود قائل است و نه در توانایی نظامی خود در لبنان. در طول مدت بحران اخیر، عملکرد حزب‌الله در حوزه‌های دیگر مدنی نیز حساب‌شده و فرهیخته بود.

به این ترتیب که جامعه لبنان از نظر سیاسی متنوع و از نظر قومی و مذهبی متکثر می‌باشد. دقیقا با یک دید و عملکرد «کثرت‌گرا» و دموکرات بود که حزب‌الله موفق شد ائتلاف اپوزیسیون را با قسمت عمده‌ای از جوامع شیعه، سنی، مسیحی، مارونی، و بلوردا «دروز» لبنان هماهنگ کند. پیامی که برای منطقه دارد این است که حرکت حزب‌الله برخلاف بعضی جریان‌های جزم‌اندیش منطقه همچون القاعده دید مذهبی و احکام شریعت خود را بر دیگران تحمیل نمی‌کند.

از این جهت به‌عنوان یک جنبش فراگیر، می‌شود گفت که حزب‌الله در جامعه متکثر لبنان سکولار عمل کرده است. همه اینها باعث شده است که حزب‌الله و مقاومت از پایگاه محکمی در میان ملت لبنان برخوردار باشند. رامی خوری، سردبیر روزنامه انگلیسی زبان لبنانی «دیلی استار» دیروز نوشت: این پیروزی است برای دول عربی که خود توانستند در اقدامی موثر، خصومت‌ها را با مذاکره به آشتی و توافق برسانند. رامی خوری افزود: کاندولیزا رایس در تابستان ۲۰۰۶ به درستی اظهار داشت که «ما شاهد درد زایمان خاورمیانه جدید هستیم.» ولی اکنون توازن نیروها حاکی از آن است که این مناسبات آنی نیست که وی در نظر داشت و امیدوار بود که با جنگ‌های مختلف آن را به‌وجود آورد.

دکتر فرید مرجایی