چگونه ذهن خود را برای موفقیت شکل دهید

به کودکان خود چگونه مواجه شدن با شکست ها و راه های مقاومت در برابر ناملایمات را بیاموزید

متاسفانه امروزه والدین ناخواسته به جای این‌که فرزندان خود را برای مقابله و کنار آمدن با شکست آموزش بدهند به آنها یاد می‌دهند که چگونه از شکست و موقعیت‌های ریسک‌پذیر که امکان شکست وجود دارد فرار کنند و مسئولیت کارهای خود را بر عهده نگیرند، به همین دلیل است که به طور مثال نسل کنونی تمایل بیشتری برای شرکت در ورزش‌های گروهی دارند چون کودکان از این‌که به صورت انفرادی مسئولیت برد یا باخت خود را بر عهده بگیرند وحشت دارند.

دکتر کارول دویک، استاد دانشگاه استنفورد پیشنهاد می‌کند به جای این‌که خود را از موقعیت‌های ریسک‌پذیر دور کنید سعی کنید یاد بگیرید چگونه با محدودیت‌ها و شکست‌ها رو‌به‌رو شوید و راه‌های مقابله با شکست و مقاومت در برابر ناملایمات را به جای فرار از آن موقعیت‌ها یاد بگیرید و به کودکان خود نیز آموزش دهید. دکتر دویک ۴۰ سال روی افرادی که در زندگی شکست را تجربه کرده‌اند تحقیق کرده است و طی این تحقیق با دو گروه متمایز از افراد با دو طرز فکر کاملا متفاوت مواجه شده است که نوع طرز فکر این دو گروه روی موفقیتشان در زندگی تاثیر زیادی داشته است.

یک گروه افرادی هستند با طرز فکر کاملا محدود که شدیدا معتقد هستند استعداد و موفقیت کاملا ذاتی و ژنتیکی است و افراد هیچ‌گونه اختیاری در عوض کردن سرنوشت خودشان ندارند، آنها معتقدند که مثلا یک فرد ذاتا هنرپیشه، دانشمند و... به دنیا می‌آید و تلاش هیچ سهمی‌ در موفقیتش‌ ندارد اگر شکستی در زندگی‌اش پیش بیاید به عنوان قسمتی از سرنوشت خود می‌پذیرد و هرگونه تلاش برای تغییر شرایط را یک نوع توهین به سرنوشت خود می‌داند. در واقع این افراد کم‌کاری خود را ‌ گردن شانس می‌اندازند و هیچ‌گاه دست به ریسک نمی‌زنند.

برعکس دسته دیگر با ذهنی باز معتقدند استعداد و توانایی وموفقیت امری کاملا ذاتی و ژنتیکی نیست و هرکس مسئول عواقب کارهای خودش است و هر چیزی با تلاش و کوشش امکان دارد و در مواجهه با شکست، آن را به عنوان یک شرایط و موقعیت پیش آمده می‌بینند و سعی می‌کنند تمام شرایط را مورد ارزیابی مجدد قرار دهند و دوباره سعی می‌کنند یک برنامه دیگر را تنظیم و بسرعت از ابتدا شروع کنند.

باید بدانید ‌دسته دوم همان افرادی هستند که ما آنها را افراد موفق می‌دانیم. انسان‌ها کاملا با قدرت انتخاب آفریده شده‌اند و ذهن این قابلیت را دارد که از شکست یک موقعیت برای رسیدن به موفقیت بسازد (اگر خلقت بشر غیر از این بود هیچ‌کس نمی‌توانست در این دنیا زنده بماند).

ولی متاسفانه والدین و معلمان هیچ‌گاه به کودکان راه‌های مواجه شدن با شکست را آموزش نمی‌دهند و تنها سعی می‌کنند با پاداش و تنبیه به کودکان القا کنند که شکست و اشتباه نباید اتفاق بیفتد و هیچ‌گونه اشتباهی را از آنها نمی‌پذیرند به جای این‌که به آنها یاد بدهند ‌پس از شکست و برای بیرون آمدن از موقعیت شکست چه کارهایی انجام بدهند. در اینجا به شما چند راهکار پیشنهاد می‌شود که با به‌کارگیری اینها می‌توانید ذهن فرزندان و حتی خودتان را برای موفقیت و مواجه‌شدن با شکست شکل دهید.

● برای فرزندان در مدرسه

هیچ‌گاه برای تعریف از دانش‌آموزان مدام به آنها نگویید «شما به طور خارق‌العاده با هوش و بی‌اشتباه هستی یا شما بسیار سریع و بی‌نقص و شکست‌ناپذیری» اگر این جملات به یک دانش‌آموز گفته شود اگر این فرد در یک کاری اشتباه کرد بشدت سرخورده و ناامید می‌شود و هیچ‌گونه شکستی را نمی‌تواند برای خودش متصور شود به جای این‌گونه جملات بگویید «کار امروز شما بسیار هوشمندانه و عالی بود یا من در مقابل این کار شما متحیر شدم.»

● در ورزش

به جای این‌که بگویید «طبیعی است» بگویید «با تمرین بیشتر بهتر خواهی شد» در این صورت به دانش‌آموزان یاد می‌دهید که در برابر یک شکست و اشتباه تمرین و ممارست باعث موفقیت وی می‌شود یا اگر فرزندتان از یک مسابقه ورزشی برگشت به جای این‌که بگویید «آیا برنده شدی» بپرسید «آیا تمام تلاش خود را به کار گرفتی؟» یادتان باشد استعداد ذاتی نیست، بلکه ذهنی است.

● در برنامه روزانه

به جای این‌که بپرسید «امروز چه کار کردی؟» بپرسید «امروز چه چیزی یاد گرفتی؟» یا این‌که «از اشتباهاتی که امروز مرتکب شدی چه درس‌هایی گرفتی؟» با این سوال شاید نتوانید تصورش را بکنید که چه اشتیاقی در کودک خود ایجاد می‌کنید با این سوالات کودک شما کم‌کم یاد می‌گیرد از اشتباهات خود درس بگیرد. در برنامه‌ریزی برای آینده به جای این ‌که فقط بپرسید «چه هدفی داری» بپرسید «برای رسیدن به هدفت چه برنامه‌ای داری؟»

● در ناامیدی

به او افرادی را معرفی کنید که پس از شکست‌های بزرگ به چه موفقیت‌هایی دست یافته‌اند یا شرایطی از خود وی را به او یادآور شوید که درست زمانی که امید به انجام کاری را نداشت به موفقیتی دست پیدا کرده در این صورت او یاد می‌گیرد شکست پایان راه نیست.

● برای خودتان در احساس یاس

مردم همیشه در هنگام یاس فکر می‌کنند ‌ مشکلی که برایشان پیش آمده فقط برای خودشان است و هیچ‌کس دیگری این مشکل را نداشته است.

در این مورد سعی کنید فردی را پیدا کنید که در شرایط شما قرار داشته و توانسته مشکل خود را حل کند یا از کمک یک مشاور استفاده کنید و این را بدانید که اگر مشکلی برایتان پیش آمد به خود بگویید شرایط هیچ‌گاه کاملا پایدار نیست و من موقتا از برنامه کاری خودم خارج شده‌ام و به جای این‌که روی یک روش اصرار و پافشاری کنید سعی کنید شرایط دیگر را هم امتحان و از فکر افراد دیگر هم استفاده کنید. داوطلبان عزیز کنکور با توجه به نکات فوق باید توجه کنید که میزان تلاش شما در یکسال گذشته و در یک ماه آینده یک نتیجه مشخص خواهد داشت که نشان‌دهنده مقدار انرژی‌ای است که شما گذاشته‌اید. در نتیجه باید با حفظ روحیه قوی نتایج فعالیت‌های خودرا بپذیرید و خود را برای موفقیت‌های بیشتر در آینده آماده کنید و بدانید که هیچ موفقیتی تصادفی نیست.

اولیای محترم شما نیز در این زمان باقی‌مانده تا کنکور بهتر است به جای متمرکز شدن روی نتیجه کنکور فرزندانتان روی میزان تلاش آنها متمرکز شوید و از آنها انتظار داشته باشید در این زمان باقی‌مانده از حداکثر پتانسیل خود استفاده کنند و مسئولیت میزان تلاش خود را بپذیرند و همچنین باید بدانید که کنکور نقطه آخر نیست و فرزند شما قطعاًً در فرصت‌های دیگر و در آینده‌ای نزدیک می‌تواند ضعف‌های خود را پوشش دهد و در راستای یک زندگی موفقیت‌آمیز گام‌های مؤثرتری بردارد.

رامین نیک‌خو

مشاورتحصیلی