دامنه بلایای طبیعی هر روز گسترده تر می شود

افزایش تعداد و شدت بلایای طبیعی در چند سال گذشته باعث شده تا مسئولان و دانشمندان با چالش های جدیدی مواجه شوند اینكه چه عواملی می توانند بر این روند افزایشی موثر باشند, می تواند كلید حل بسیاری از پرسش هایی باشد كه در این زمینه مطرح است, امامسئله مهمتر نحوه برخورد و مقابله با این بلایاست

افزایش تعداد و شدت بلایای طبیعی در چند سال گذشته باعث شده تا مسئولان و دانشمندان با چالش های جدیدی مواجه شوند. اینكه چه عواملی می توانند بر این روند افزایشی موثر باشند، می تواند كلید حل بسیاری از پرسش هایی باشد كه در این زمینه مطرح است، اما مسئله مهمتر نحوه برخورد و مقابله با این بلایاست. برخی از دانشمندان در برخی موارد (به جز زلزله كه هنوز ماورای دانش بشر سیر می كند)پیشنهاد می كنند، این بلایا را باید در نطفه خفه كرد، اما این راهكار چندان عملی به نظر نمی رسد. راهكار دیگر آمادگی در برابر اثرات مخرب این بلایاست كه منطقی و بسیار ضروری به نظر می رسد.هر روز خبر تلخ جدیدی از بلایای طبیعی از سرتاسر دنیا مخابره می شود. در شرق، زلزله ده ها هزار قربانی می گیرد و در غرب بازهم داستان عادی و همیشگی توفان ها كه قسمتی از افكار ما را پریشان می كند. در مورد زلزله ها كه كشور ما یكی از قربانیان بالقوه آن است هنوز به آن حد از دانش بشری نرسیده ایم كه بگوییم فعالیت های زیست محیطی مخرب ما بر وقوع یا شدت آن تاثیر می گذارد یا نه، اما در مورد توفان های استوایی نوك تیز پیكان اتهامات بر ما نشانه رفته است . همان طور كه می دانید این توفان ها در فصل خاصی از سال تحت شرایط ویژه ای كه مهمترین آنها گرمای زیاد و تبخیر بیش از حد اقیانوس اطلس است، اتفاق می افتد. گرمای بیش از حد ، این عبارت چه چیز را در ذهن تداعی می كند؟ گرمای جهانی ، پاسخ كوتاه است و عمیق، به كوتاهی عمر نسیمی كه یكباره هولناك ترین توفان دنیای معاصر می شود و به عمق دردی كه انسان ها بر اثر آن تحمل می كنند. بشر در حال نابودی خویش است و در این راه هیچ چیز جلودارش نیست. شاید روزی توفان ها به خرابكاری های او پایان دهند.

توفانی دیگر،ویلما

هنوز ساكنان حوزه دریای كارائیب و ایالات فلوریدا و تگزاس آمریكا آثار خسارات ناشی از توفان های استوایی كاترینا و ریتا را كاملا محو نكرده اند كه باید برای مقابله با توفانی دیگر آماده شوند. ویلما اواسط هفته گذشته پس از چند روز یكه تازی در كوبا و مكزیك رو به سوی فلوریدا- میعادگاه توفان های استوایی- نهاد.این توفان ها اولین بار رسما در روز دوشنبه در فلوریدا مشاهده شد. سرعت آن در آن روز ۲۳ مایل بر ساعت (۳۷كیلومتر بر ساعت) بود. یك روز بعد ویلما به عنوان یك توفان استوایی نوع سوم با بادهایی به سرعت ۱۲۵ مایل بر ساعت (۲۰۰ كیلومتر بر ساعت) ثبت شد. اما این ضعف موقتی ست، چون توفان های استوایی پس از رسیدن به خشكی كه دیگر منابع سرشار بخار در دسترس ندارند، ضعیف می شوند، اما حركت دوباره آنان به سمت اقیانوس اطلس – جایی كه منابع بیكران بخار آب وجود دارد – دوباره آنان را نیرومند می كند. در مورد ویلما باید گفت كه این توفان بیش از حد نیرومند شد، چون در تاریخ ۱۹اكتبر پس از رسیدن دوباره به اقیانوس اطلس به عنوان سومین توفان استوایی نوع پنج فصل ۲۰۰۵ با بادهایی به سرعت ۱۷۵مایل بر ساعت ( ۲۸۰كیلومتر برساعت) ثبت شد. پس از آن این توفان هولناك همچون دو نمونه قبلی این فصل (كاترینا و ریتا) به سوی مناطق ساحلی حركت كرد تا باز هم خسارات فراوانی بر جای بگذارد و خود را در تاریخ توفان های استوایی اقیانوس اطلس جاودانه كند.

اولین توفان الفبایی، آلفا

در همان حال كه ویلما در حال قدرت گرفتن بود، خبرهای تكان دهنده دیگر به گوش می رسید. بیست و دومین توفان منطقه ای اقیانوس اطلس در فصل توفانی ۲۰۰۵ در نزدیكی جزیره هیسپانیولا در كارائیب برای اولین بار ثبت شد. این بار برای نامگذاری این توفان ها قرار بر آن شد كه از حروف یونانی استفاده كنند و آلفا اولین توفان تاریخ لقب گرفت كه اسم آن از حروف یونانی اقتباس شده است. توفان های بعدی از این نوع به ترتیب بتا، گاما و... نام خواهند گرفت. آلفا پس از جزیره هیسپانیولا به سمت هائیتی حركت كرد و تلفات سنگینی در آنجا برجای گذاشت. هر چند مسئولان دولتی منطقه تدابیر زیادی برای مقابله با آن درنظرگرفته بودند، با این حال حداقل ۱۰ كشته حاصل پرسه زنی آلفا در هائیتی بود. از اقدامات امنیتی مسئولان محلی می توان به قطع جریان برق حدود ۳ میلیون نفر از ساكنان مناطق ساحلی اشاره كرد.

ركورد شكنان

ویلما و آلفا توفان های خاصی در تاریخ توفان ها به شمار می روند و به نوعی هر كدام اولین در تاریخ هستند. همان طور كه پیشتر اشاره شد ویلما سومین توفان استوایی (معادل لغت Hurricane) نوع پنجم

فصل ۲۰۰۵ است و از سال ۱۹۲۸ كه ثبت توفان ها شروع شده، امسال اولین بار است كه سه توفان نوع پنج در یك سال ثبت می شوند. همچنین این توفان دوازدهمین توفان استوایی (Hurricane) فصل است كه از سال ۱۹۶۹ به بعد هیچ گاه ۱۲ توفان استوایی در یك سال ثبت نشده بود. از سوی دیگر آلفا ركورد ثبت توفان های منطقه ای سال (توفان منطقه ای پس از توفان استوایی، پرقدرت ترین توفان اقیانوس اطلس به شمار می رود) را شكست، چون بیست و دومین توفان منطقه ای بود كه ثبت شد.

اسماء توفانی

هر سال با آغاز فصل توفانی در اقیانوس اطلس،۲۱ اسم خاص و عمومی برای توفان ها انتخاب می شودكه ترتیب این اسامی براساس حروف الفباست. مثلا ریتا (Rita) هفدهمین اسم از اسامی مشخص شده بود و پس از آن چهار اسم دیگر باقی می ماندند. پس از اینكه آخرین اسم از لیست اسامی با نام ویلما (Wilma)برای این توفان انتخاب شد مسئولان با مشكل جدیدی مواجه شدند؛ نامگذاری توفان ها . فرانك لپور- سخنگوی مركز ملی توفان های استوایی آمریكا- چاره كار را اینچنین عنوان می كند: ما به سراغ حروف الفبا می رویم . به این ترتیب پس از ویلما اولین اسم، آلفا مشخص شد كه با بروز توفان دیگری پس از ویلما این اسم برای آن انتخاب شد.نامگذاری توفان های استوایی تاریخ طولانی و جالبی دارد. قرن های متمادی اسامی توفان های دریای كارائیب از اسم افراد مقدس كاتولیك كه روز پیدایش توفان ها به نام آنها بود، نامگذاری می شدند. مثلا توفان سن فلیپ در تاریخ ۱۳ سپتامبر ۱۸۷۶ پورتوریكو را در نوردید، اما ۵۰ سال بعد و دقیقا در همان تاریخ، توفان دیگری در پورتوریكو مشاهده شد. دانشمندان علاوه بر خود توفان با مشكل دیگری مواجه شدند و آن نام توفان بود. آنها این مشكل را براحتی حل كردند، اما راه حل جدیدی برای نامگذاری توفان ها ارائه نكردند. راه حل آنها این بود كه نام توفان دوم را سن فلیپ دوم نهادند. در حدود دو دهه بعد در جریان جنگ جهانی دوم، افسران هواشناسی ارتش آمریكا از روش جدیدی برای نامگذاری توفان های استوایی استفاده كردند. آنها برای نامگذاری توفان ها از اسامی زنانه استفاده می كردند. با پایان یافتن جنگ، دانشمندان هواشناسی به توافق رسیدند از سیستم نامگذاری الفبایی مشابهی بر پایه كدهای رادیویی ارتش استفاده كنند. در همین راستا در سال ۱۹۵۰ اولین توفان استوایی دنیا با استفاده از این روش Able نام گرفت، اما چند سال بعد مسئولان مربوطه متوجه شدند اگر در تاریخ بیش از یك توفان Able پدید آید، مشكلات زیادی به وجود خواهد آمد. به همین خاطر در سال ۱۹۵۳ یكسری از اسامی زنانه كه باید به صورت چرخشی مورد استفاده قرار می گرفت، تصویب شد به این شرط كه اسامی برخی توفان های پرقدرت و خاص فقط یك بار استفاده شوند. در سال ۱۹۷۹ به اصرار گروه های فمینیستی اسم مردانه هم به این لیست اضافه شد و از آنجا كه بسیاری از ساكنان این منطقه زبان فرانسوی و اسپانیولی داشتند، اسامی فرانسوی و اسپانیولی هم به آن اضافه شد.۲۲ اسم این لیست (از حروف q ، u ، x ، y و z در لیست استفاده نمی شود) هر شش سال یك بار تغییر می یابند. (به جز اسامی توفان های خاص همانند هوگو و اندرو و احتمالا كاترینا ) و پس از آن سازمان بین المللی هواشناسی، اسامی بازنشسته را با اسامی جدید جایگزین می كند. پیش از سال ۲۰۰۵ كه بیش از ۲۱ توفان استوایی در آن رخ داده، تنها سال ۱۹۳۳ بوده است كه۲۱ توفان در آن اتفاق افتاده، اما در آن سال هنوز توفان ها به شیوه جدید نامگذاری نمی شده اند. در اینجا باید به این نكته اشاره كرد كه یافتن اسم جدید برای توفان بیست و دوم چندان غیرقابل پیش بینی نبوده است، چون از چند سال پیش حدس زده می شد كه با افزایش گرمای جهانی توفان بیست و دومی هم در راه است!