نق نقویی بچه ها چاره دارد

آیا شما هم نوجوانی دارید که مدام نق می زند و منفی بافی می کند, از شما ایراد می گیرد و بد و بیراه می گوید

آیا شما هم نوجوانی دارید که مدام نق می‌زند و منفی بافی می‌کند، از شما ایراد می‌گیرد و بد و بیراه می‌گوید؟ کودکان در ارتباط خود با والدین رشد می‌کنند و اگر این ارتباط همیشه منفی باشد، بدیهی است که واکنشی منفی از شما دریافت می‌کند. اما این جملات منفی که از دهان فرزند شما در می‌آید همیشه به همان بدی که به نظر می‌آید نیست. بسیاری از اوقات نوجوان منظور دیگری دارد اما با جملات منفی آن را بیان می‌کند. او می‌خواهد با این روش توجه شما را دریافت کند، هرچند این توجه منفی باشد. مثلا می‌خواهد هنگام صبحانه خوردن با شما حال و احوال‌پرسی کند، در عوض می‌گوید: این تخم مرغ نفرت‌انگیز است! البته اگر چه فرزند شما با کلامی زشت و منفی با شما صحبت می‌کند اما شما مجبور نیستید تا همیشه به این حرفها گوش بدهید و حرص بخورید. لابد می‌پرسید چه کنیم؟ مقاله را بخوانید تا راهش را پیدا کنید.

گاهی رفتار بد و خودمختاری فرزندان مانند یک مغناطیس شما را به سمت خود جذب می‌کند. یعنی شما تنها وقتی به فرزندتان توجه می‌کنید که او رفتار بدی از خود نشان می‌دهد. اما بهترین راه این است که شما هشیار باشید که چه اتفاقی دارد می‌افتد و با آن همراه نشوید و در دام نیفتید.

غر زدن یک نوجوان می‌تواند بسیار خسته‌کننده باشد. اما همین بچه می‌تواند دوست‌داشتنی، شیرین و جذاب باشد اما متاسفانه خلق منفی او ادامه پیدا می‌کند، چون از این راه بیشتر می‌تواند انرژی شما را به خودش جذب کند. شما هم کم‌کم عادت می‌کنید و با شروع یک اتفاق ذهنتان بدترین پیشامد را به تصویر می‌کشد.

● از کجا آغاز می‌شود؟

لابد می‌پرسید از کجا شروع کنیم؟ بهتر است از علت این شکایت‌ها شروع کنید. به نظر شما منشا تمام این غر زدنها چیست؟ اگر نوجوان شما در شروع سن بلوغ است، ممکن است علت این قضیه بلوغ فرزندتان باشد. وقتی کوچکتر بود همه چیز برایش جذاب و جالب بود و نسبت به همه چیز مشتاق بود اما بلوغ او را نسبت به اطراف بی‌تفاوت‌تر کرده و بخصوص نسبت به شما والدینش اشتیاق و علاقه‌ای نشان نمی‌دهد. او در این سن بیشتر به همسالانش توجه دارد و می‌خواهد خودی نشان داده و استقلالش را به شما اثبات کند. او دیگر مانند گذشته احساسات درونیش را به شما بیان نمی‌کند چون بیان احساسات یعنی باز کردن دریچه‌ای از وجودش به سمت شما و این بر خلاف آن چیزی است که او در این سن می‌خواهد به آن برسد. در این مرحله او می‌خواهد شما را به هر نحوی که شده کنار بگذارد و از زندگیش بیرون کند. البته یادتان نرود که شما و خانواده همیشه به عنوان یک بهشت امن برای تخلیه استرس‌ها و ناراحتی‌های او هستید.

او به شما نمی‌گوید که در مدرسه چه اتفاقی برایش افتاده اما در عوض از بد مزگی غذایی که شما پخته‌اید شکایت می‌کند. بله این اتفاق خوشایندی نیست اما آن را به دل نگیرید. فکر نکنید فرزندتان با شما مشکل دارد و می‌خواهد از شما انتقام بگیرد. نه او ناراحت است و می‌خواهد بدون به زبان آوردن اصل ماجرا به شما بگوید که ناراحت است و این احساسات خود را تلخ به شما بیان می‌کند و انتظار همدردی از شما دارد. چون غیر از شما کسی را ندارد! ممکن است به نظر عجیب و غریب باشد اما غر زدن و شکایت راه‌هایی برای کنترل اضطراب انسان هستند و فرزند شما بدون اینکه بداند از این روش برای کم کردن اضطرابش از شما کمک می‌گیرد.

● والدین در بند اضطراب

بعد از اینکه شما متوجه شدید علت این غر زدنها و شکایات فرزندتان چیست، بهتر است به این مساله فکر کنید که چرا این حرفها این قدر شما را به هم می‌ریزد و ناراحت می‌کند؟ اگر بتوانید علت این مساله را بفهمید، نیمی از راه را رفته‌اید. این علت‌یابی به شما کمک می‌کند که آرامتر باشید و زود جوش نیاورید. و بتوانید روشهای موثری رابرای برخورد با فرزندتان در پیش بگیرید.

آیا شما هم تصمیم دارید در برخورد با فرزندتان مانند او غرغروبشوید و مدام از رفتار بدش شکایت کنید؟! رفتار فرزندان ما اغلب مانند آیینه‌ای از رفتار خود ماست نه آنچه که ما دوست داریم مشاهده کنیم. اگر شما به عنوان والدین احساس مسئولیت می‌کنید و می‌خواهید رفتار فرزندتان را تغییر دهید و او را رشد دهید و به خوشبختی نزدیک کنید باید ابتدا تغییری در خودتان ایجاد کنید و در برخورد با او از کوره در نروید و عصبانی و نگران نشوید.

شاید این جمله برای شما آشنا باشد: «از شما و این خانواده متنفرم! » اگر فرزندشما لجباز و مقابله‌جو باشد، اغلب درمورد اطرافیانش حتی والدینش چنین جملات منفی بکار می‌برد. اغلب حتی او به شکل خودکار و بدون اینکه فکر کند این جملات را به زبان می‌آورد. فکر نکنید آنها همیشه عمدا سعی می‌کنند شما و بقیه بزرگترها را از کوره در ببرند. اما گاهی هم این کارها را انجام می‌دهند که شما و دیگران را به چه کنم چه کنم بیندازند و بیچاره کنند. این گونه بچه‌ها اغلب در خانه و در ارتباط با والدین و خواهر و برادرهایشان بدترین رفتار را ازخود نشان می‌دهند چون در خانه احساس امنیت می‌کنند و بدترین وجه وجودشان را بیرون می‌ریزند.

اگر فرزند شما هم چنین بچه‌ای است و در خانه رفتار زشت و ناپسندی از خود نشان می‌دهد حقه شما باید این باشد که با این کارها به او جلب نشوید زیرا با این کار او احساس می‌کند که نتوانسته کنترل شما را به دست بگیرد بلکه این شما هستید که توانسته‌اید او را کنترل کنید و او متوجه می‌شود که با کارهای بد و ناپسند نخواهد توانست توجه شما را به خود جلب کند. اما اگر وقتی او به شما دهن‌کجی می‌کند و حرف‌های بدی می‌زند از کوره در بروید و عصبانی شوید، یعنی به قلاب او گیر کرده اید!

● محدودیت بدون عصبانیت

بهترین راه این است که با قرار دادن محدودیت و تشویق سعی کنید از شرایطی که او را به سمت رفتار بدش می‌کشاند پیشگیری کنید. اگر او وسط فیلم سعی می‌کند با رفتار بدش توجه شما را جلب کند، به او بگویید الان نه پسرم، به نظر می‌آید تو از این فیلم خوشت نیامده اما ما داریم سعی می‌کنیم از این فیلم سر در بیاوریم. چرا تو به اتاقت نمی‌روی و بازی مورد علاقه خودت را نمی‌کنی؟

اگر او به رفتار بد ولجبازی اش ادامه داد می‌توانید با گوشزد کردن عواقب این رفتار او را از یک تفریح مورد علاقه‌اش محروم کنید. یادتان باشد قبل از هر چیز قوانین را به فرزندانتان یاد داده باشید و تمام این مراحل را با آرامش و بدون عصبانیت انجام دهید وگرنه تاثیرش را از دست خواهد داد.

این کارها سخت است. بله حق با شماست همه می‌دانیم که بدرفتاری بچه‌ها مانند آهن‌ربا آدم را به خودش جذب می‌کند و وادار به واکنش می‌کند. اما لازم است با آگاهی از اینکه دارید در دام می‌افتید در کنار بایستید و آن را تماشا کنید بدون اینکه در دام بیفتید. برای این که موفق شوید به این ۷ گام توجه کنید:

۱) فرزندتان را مجبور به کاری که نمی‌خواهد انجام دهد نکنید: ممکن است شما فکر کنید که به عنوان والدین مسئول احساس و رفتار فرزندتان هستید.

به همین علت همه کارهایی که می‌کند به شخص شما برمی گردد. به همین علت هم سعی می‌کنید که او را به یک آدم خوب و مثبت در جامعه تبدیل کنید. اما این کار با اجبار میسر نمی‌شود. و تنها واکنش و لجبازی او را بیشتر می‌کند. هر چه بیشتر اجبار در کارتان بیاورید او بیشتر مقاومت می‌کند. یادتان باشد شما مسئول رفتار بد او نیستید بلکه شما مسئول واکنشی هستید که به این رفتار نشان می‌دهید اگر شما الگوی خوبی باشید و در برابر رفتار بد او عصبانی نشوید و حرکات ناپسندنکرده و حرفهای ناپسند نزنید، او هم کم کم یاد خواهد گرفت.

۲) سعی کنید قضاوت نکنید: اگر چه کار سختی است اما سعی کنید قضاوت نکرده و به او لقب ندهید. مثلا اگر او از غذا ایراد می‌گیرد و می‌گوید این چه علفی است که به خورد من می‌دهید؟! به او نگویید که چرا همیشه درباره همه چیز دیدمنفی داردوبه جای تشکر همیشه غر می‌زند. می‌توانید در عوض به او بگویید که متاسف هستید از اینکه او از غذا خوشش نیامده یا این جمله که: چه بد شد که دوست نداری یا فقط بگویید: «متاسفم» و دیگر هیچ.

۳) قضیه را شخصی نکنید: سعی کنید رفتار بد و شکایات فرزندتان را به خود نگیرید. با خود تکرار کنید: «این مساله تقصیر من نیست و نباید نگران باشم» او فقط احساساتش را بیان می‌کند تا سبک شود. او نمی‌خواهد شمارا محکوم کند.

۴) روراست باشید: اگر وقتی شما در میان جلسه‌ای هستید و یا کار مهمی دارید او خودش را داخل می‌اندازد و چیزی می‌گوید، با او صریح و روراست باشید و به او بگویید: متاسفم که الان نمی‌توانم به حرفت گوش بدهم. اما فکر می‌کنم شب قبل از خواب بتوانیم در این مورد با هم صحبت کنیم. الان تمرکز کافی برای شنیدن حرفهایت ندارم.در این شرایط اگر فرزند شما واقعا نیاز به گوش شنوایی داشته باشد، شما خواهید توانست بعدا به این نیاز او پاسخ بدهید و حرف دلش را با توجه کامل بشنوید. در لحظه هم به فرزندتان این فرصت را می‌دهید تا بتواند یاد بگیرد چگونه به تنهایی و بدون غر زدن به کسی، اضطراب و ناراحتی خودش را فرو بنشاند و خودش را آرام کند.

۵) پاسخ دهید، عکس‌العمل نه: اگر اغلب فرزندتان موضوعی برای شکایت و غر زدن دارد، می‌توانید او را بدون موافقت با او همراهی کنید. لابد می‌پرسید چگونه؟ مثلا اگر می‌گوید: من هیچ چیزی ندارم که سرم را گرم کند.کاش الان یک موتور داشتم ومی رفتم ویراژ می‌دادم و این قدر حوصله ام سر نمی‌رفت. شما به جای بحث کردن با او درباره خطرات موتور و ویراژ دادن به او بگویید: بله حتما داشتن یک وسیله بازی جدید می‌تواند برای تو لذت بخش باشد. با این جمله هم نشان داده‌اید که احساس او را درک می‌کنید و هم خواسته او را تایید نکرده اید. اما اگر شما در اثر حرف او عصبانی شوید و با او بحث کنید که به اندازه کافی اسباب بازی دارد ولی همیشه ناسپاسی می‌کند و او هم در جواب حرف ناجوری بزند که شما را بیشتر از کوره در ببرد، آن وقت است که در چرخه ناقصی افتاده‌اید که خلاصی از آن به سختی ممکن می‌شود. بنابر این به جای قضاوت درباره رفتار او سعی کنید به او بفهمانید که احساس او را درک می‌کنید. اما در این شرایط کار دیگری نمی‌توانید برای او بکنید.

۶) زمان غر زدن را محدود کنید: اگر فرزند شما یک غر زن و شاکی حرفه‌ای است و مدام غر می‌زند، شاید لازم باشد محدودیتی برای او تعیین کنید. اگر شروع به غر زدن کرد و شما کار مهمی داشتید به او بگویید که تنها ۲ دقیقه وقت دارید تا به حرف او گوش بدهید و او باید تمام موضوع را در همین زمان ممکن خلاصه کند. با تمام شدن وقت هم به او بگویید که نمی‌توانید بیش از این حرف او را گوش کنید. می‌توانید هر روز زمان مشخصی مثلا بعد از شام به او ۱۰ یا ۵ دقیقه فرصت بدهید تا گله و شکایت‌های خودش را از زمین و زمان برایتان بگوید. اگر در طول روز او فراموش کرد و شروع به غر زدن کرد، تنها به او یاد آوری کنید که زمان گله و شکایت‌های او فرا نرسیده و باید تا زمان مقرر صبر کند. می‌توانید به او یاد بدهید که گله و شکایاتش را در یک دفترچه یادداشت کند تا در زمان مقرر یادش نرود. راه دیگر این است که ۵ بلیط روزانه به او بدهید و به او بگویید هر زمان که شکایتی دارد می‌تواند با دادن یک بلیط حرفش را بزند. اما اگر بلیط‌ها تمام شد دیگر در آن روز حق گله و شکایت ندارد. این روش برای بچه‌های کوچکتر مناسبتر است.

۷) بازخورد واقعی به فرزندتان بدهید: هدف نهایی شما در تربیت کودک این است که به او اجازه دهید خودش را بروز دهد و البته لازم است بداند که رفتار و عمل او تاثیری بر محیط دارد. بنابر این لازم است که بازخورد رفتارش را در واقعیت ببیند.

بنابر این با احترام به شخصیت او به او نشان دهید که رفتارش آزارتان می‌دهد. مثلا وقتی می‌خواهد درباره کسی یا چیزی به شما گله کند به او بگویید: وقتی زیاد از تو گله و شکایت می‌شنوم، حالم بد می‌شود واحساس بدی به من دست می‌دهد. بهتر نیست کمی هم از چیزهای خوب و خوشایند و احساسات خوبت برای من تعریف کنی تا من هم خوشحال بشوم؟!

با این جملات شما به او نشان داده‌اید که احساسات و خلق و کلام او چگونه می‌تواند بر شما تاثیر بد یا خوب بگذارد. اما اگر شما هم در مقابل از او گله کنید و متهمش کنید، او فقط به تاثیر بدعادت می‌کند.در نهایت لازم است بدانید که شما و فرزندتان احساسات جداگانه‌ای دارید. برای اینکه بتوانید به او نزدیک شوید لازم است احساسات او را درک کنید و به او نشان دهید که حالش را می‌فهمید، در کنار او باشید و به نگرانی‌هایتان اجازه ندهید بین شما و فرزندتان را به هم بریزند. آن وقت خواهید دید که او هم از مقابله و غر زدن به شما دست بر می‌دارد و به تفکر درباره آنچه می‌خواهد، می‌پردازد.

دکتر مهشید چایچی