طب در اواسط تابستان

تقویم تاریخ پزشکی مردادماه

▪ ۱ مرداد

سرجاناتان هوچینسون، جراح انگلیسی در چنین روزی، ۲۳ جولای ۱۸۲۸ میلادی، به دنیا آمد. او جراح بیمارستان لندن و استاد جراحی کالج سلطنتی بود. عمده شهرت هوچینسون به دلیل مطالعاتش بر سیفلیس مادرزادی است. تریاد هوچینسون در تشخیص سیفلیس مادرزادی نتیجه مطالعات اوست. هوچینسون در سال ۱۹۱۳ درگذشت.

▪ ۳ مرداد

سال ۱۹۷۸ میلادی، در چنین روزی، نخستین کودک لوله‌آزمایشگاهی جهان متولد شد. برای لوییس جوی براون اهل اولدهام انگلستان، لقاح تخم به روش آزمایشگاهی صورت گرفته بود و بعد، جنین حاصله به رحم مادر منتقل شد. این نوزاد ۲۶۰۰ گرم وزن داشت و به روش سزارین به دنیا آمد. سال ۱۹۹۹، زمانی که لوییس ۲۱ساله شد، ۳۰۰ هزار کودک حاصل از روش باروری آزمایشگاهی (IVF) در جهان وجود داشت.

▪ ۵ مرداد

روز ۲۷ جولای ۱۹۲۱ میلادی، یکی از روزهای مهم در تاریخ پزشکی است. در این روز، با استخراج ‌انسولین توسط سرفردریک بانتینگ و چارلز بست در دانشگاه تورنتوی کانادا، تحولی اساسی در درمان دیابت پدید آمد.

▪ ۶ مرداد

۱۳ رجب، سالروز ولادت امیرالمؤمنین امام علی (ع) است. از چیزهایی که در مورد حضرت، کمتر گفته شده، شخصیت علمی ایشان است. در منابع تاریخی، نکات جالبی در این زمینه هست. یکی این ‌که آن حضرت با دانشمندان و اساتید دانشگاه جندی‌شاپور اهواز مکاتبه داشته و قبل از آغاز خلافت ایشان، از ایشان دعوت شده بود تا در این دانشگاه کهن، پزشکی و نجوم تدریس کنند. این را هم نوشته‌اند که در زمان خلافت مولا (ع)، یک بار وبا در کوفه دیده شد. امام دستور ساختن دارویی را دادند که به همه مردم کوفه داده شد و به این شکل از یک اپیدمی جلوگیری شد.

▪ ۸ مرداد

راینر دی‌گراف، پزشک معروف آلمانی، در چنین روزی (۳۰ جولای ۱۶۴۱ میلادی) به دنیا آمد. او فولیکول‌های تخمدان را که به نام خودش فولیکول گراف خوانده می‌شود، کشف کرد و تحقیقات دیگری هم در مورد دستگاه تناسلی زنان انجام داد. گراف از پیشگامان فیزیولوژی تجربی به شمار می‌آید و در حالی‌ که ۳۲ سال بیشتر نداشت، در ۱۶۷۳ درگذشت.

▪ ۹ مرداد

اگر نبود کشف جمجمه جراحی‌شده در شهر سوخته سیستان، حالا می‌شد راحت دکتر آیزلبرگ اتریشی را که سال ۱۹۰۴ میلادی عمل جراحی برداشتن یک تومور مغزی را در وین انجام داد، پیشگام جراحی مغز دانست. بارون آنتون فرایهر فون آیزلبرگ محقق، جراح و مدرس پزشکی، در این روز (۳۱ جولای ۱۸۶۰) به دنیا آمد. او تحقیقات فراوانی روی فیزیولوژی غده تیرویید و جراحی اعصاب انجام داد.

▪ ۱۰ مرداد

اول آگوست ۱۷۰۸، ادوارد تایسون، پزشک و آناتومیست انگلیسی کاشف غدد تایسون در ناحیه پره‌پوس، درگذشت. شهرت تایسون در زمان خودش البته به‌ خاطر چیز دیگری بود. او شباهت‌های بسیار انسان و پریمات‌ها از جمله بوزینه و شمپانزه را ثابت کرده بود و عقیده داشت پیگمی‌ها (گروهی از قبایل وحشی در آفریقا) حلقه گم‌شده بین انسان و پریمات‌ها هستند. تایسون متولد ۱۶۵۰ است.

▪ ۱۲ مرداد

پیر سافار، پزشک اتریشی‌الاصل آمریکایی در این روز، ۳ آگوست ۲۰۰۳ میلادی درگذشت. اهمیت سافار در تاریخ پزشکی، ابتکار روش تنفس دهان به دهان است که حالا یکی از ارکان اصلی CPR محسوب می‌شود.

▪ ۱۴ مرداد

۶ آگوست ۱۸۸۱، سر الکساندر فلمینگ، باکتریولوژیست اسکاتلندی و کاشف پنی‌سیلین متولد شد. داستان کشف معجزه‌آسای فلمینگ را تقریباً همه می‌دانند. سال ۱۹۲۸ وقتی فلمینگ روی ویروس آنفلوانزا کار می‌کرد و به بررسی عفونت سوارشده استافیلوکوک می‌پرداخت، مشاهده کرد کپکی که تصادفاً محیط‌های کشتش را آلوده کرده، مانع از رشد استافیلوکوک‌ها شده است. فلمینگ به خاطر این کشف که یکی از دلایل پیروزی متفقین در جنگ جهانی دوم بود، برنده جایزه نوبل پزشکی ۱۹۴۵ شد. او در سال ۱۹۵۵ درگذشت.

▪ ۱۵ مرداد

روز ۷ آگوست ۱۹۶۵، کارل اسپنسر لشلی، روان‌شناس آمریکایی و اولین کسی که به بررسی ارتباط بین حجم مغز و توانایی یادگیری پرداخت، درگذشت. لشلی (متولد ۱۸۹۰) ارتباط بین هوش و لوب فرونتال مغز را کشف کرد. همچنین او نخستین کسی بود که دریافت نواحی اختصاصی جداگانه‌ای در قشر مغز، کارکردهای حسی و حرکتی را کنترل می‌کنند.

▪ ۱۶ مرداد

ویلیام بیتسون، بیولوژیست انگلیسی در این روز، ۸ آگوست ۱۸۶۱، به دنیا آمد. بیتسون (متوفی به سال ۱۹۲۶) از بنیان‌گذاران دانش ژنتیک به شمار می‌رود. او نخستین کسی است که از واژه «ژنتیک» استفاده کرد.

▪ ۱۸ مرداد

ژان پیاژه، روان‌شناس معروف، در چنین روزی، ۹ آگوست ۱۸۹۶ به دنیا آمد. دلیل شهرت این روان‌شناس سوییسی، به خاطر تحقیقاتی است که در مورد رشد و تکامل کودکان از نوزادی تا بلوغ و نیز نحوه آموزش کودکان انجام داده است.

▪ ۲۰ مرداد

در این روز، ۱۱ آگوست ۱۸۶۱، جیمز برایان هرپک، پزشک و متخصص قلب آمریکایی به دنیا آمد. هرپک نخستین کسی بود که یک مورد بیماری کم‌خونی داسی‌شکل (آنمی سیکل سل) را تشخیص و توضیح داد.

▪ ۲۱ مرداد

دکتر ژوزف لیستر انگلیسی، در تاریخ ۱۲ آگوست ۱۸۶۵، برای نخستین بار از ماده ضدعفونی کننده در انجام یک عمل جراحی استفاده کرد. ماده ضدعفونی مورد استفاده لیستر فنل (اسیدکاربولیک) بود.

▪ ۲۲ مرداد

۱۳ آگوست ۱۸۲۶ ‌رنه تئوفیل هیاسنته لانک، پزشک فرانسوی که گوشی پزشکی (استتوسکوپ) را اختراع کرد، در این روز درگذشت. گوشی پزشکی او استوانه‌ای چوبی بود که روی قفسه سینه بیماران قرار می‌داد. او به مدت ۳ سال روی صداهای ریوی بیماران مختلف تحقیق کرد و حاصل تجربیات خود را در سال ۱۸۱۹ منتشر ساخت. لائنک (متولد ۱۷۸۱) را پدر طب قفسه سینه می‌دانند.

▪ ۲۳ مرداد

ریچارد فون کرافت ایپنگ، متخصص اعصاب و روان آلمانی در روز ۱۴ آگوست ۱۸۴۰ به دنیا آمد. فون کرافت ایپنگ از پیشگامان تحقیق در مورد رفتارها و اختلالات جنسی بود. واژه مازوخیسم را او ابداع کرد و نخستین بار توسط او به کار گرفته شد. او این اصطلاح را از روی شخصیت لئوپولد فون ساشر مازوخ، نویسنده و روزنامه‌نگار آلمانی ساخت. ساشر مازوخ (۱۸۹۵ـ ۱۸۳۶) که در تاریخ ادبیات آلمان او را جانشین گوته می‌دانند، در نامه‌ها و رمان‌هایش این ایده را مطرح می‌کرد که انسان باید عذاب بکشد تا به رستگاری برسد.

▪ ۲۴ مرداد

در این روز، ۱ شعبان ۲۵۱ قمری، محمد زکریای رازی، یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان تاریخ ایران به دنیا آمد. در دایره‌المعارف بریتانیکا، یک لیست ۱۳۴تایی برای اکتشافات علمی رازی ذکر شده. سالگرد خورشیدی تولد رازی (۵ شهریور ۲۰۹) روز داروساز نامگذاری شده است.

▪ ۲۵ مرداد

سلمان آبراهام واکسمن، بیوشیمیدان آمریکایی و کاشف استرپتومایسین، درست ۲۴ سال پیش یعنی در ۱۶ آگوست ۱۹۷۳ درگذشت. واکسمن که اصالتاً متولد اوکراین (۱۸۸۸) بود، به خاطر کشف نخستین آنتی‌بیوتیک مؤثر بر سل (استرپتومایسین)، برنده نوبل پزشکی سال ۱۹۵۲ هم شد.

▪ ۲۶ مرداد

در روز ۱۷ آگوست ۱۷۹۸، توماس هوچکین، پزشک انگلیسی متولد شد. هوچکین از نخستین توصیف‌کنندگان بدخیمی بافت لنفاوی (لنفوم) است، که به نام خود او بیماری هوچکین نامیده می‌شود. او از معروف‌ترین آسیب‌شناس‌های زمان خود بود و از پیشگامان طب پیشگیری محسوب می‌شود.

▪ ۲۷ مرداد

الیزابت استرن، آسیب‌شناس کانادایی، در این تاریخ، ۱۸ آگوست ۱۹۸۰ درگذشت. استرن تحقیقات زیادی در مورد مراحل مختلف تغییر سلول طبیعی به سلول سرطانی انجام داده است.

▪ ۲۸ مرداد

مشهورترین بانوی ایرانی در این روز درگذشت! دکتر آذر اندامی، پزشک و باکتریولوژیست ایرانی که به‌خاطر فعالیت‌هایش برای واکسیناسیون علیه وبا در جهان شناخته شده، تنها زن ایرانی است که اسمش در میان ۹۹۷ زن مشهور جهان ثبت شده. سال ۱۳۷۱ وقتی انجمن بین‌المللی نجوم AIU اقدام به نامگذاری نقاط مختلف سیاره زهره به نام زنان مشهور جهان کرد، یک گودال این کره هم به نام دکتر اندامی ثبت شد. دکتر آذر اندامی، متولد ۱۳۰۵ در شهر رشت بود. با معلمی در مدارس شهرش شروع کرد. دکترای پزشکی دانشگاه تهران را سال ۱۳۳۷ گرفت. دکترای میکروب‌شناسی را هم از فرانسه گرفت. از سال ۱۳۴۱ ریاست بخش وبا و دیفتری انستیتو پاستور را به عهده داشت و بعد از عمری تلاش، در ۲۸ مرداد ۱۳۶۳ درگذشت.

▪ ۲۹ مرداد

عارف بزرگ نیشابور، فریدالدین عطار، در چنین روزی، در ۶ شعبان ۵۱۳ قمری به دنیا آمد. عطار در ابتدا به شغل داروسازی مشغول بود و شهرتش هم از همین کار آمده. داستان مرگ اختیاری درویشی که باعث گرایش عطار به عرفان شد، از داستان‌های شیرین تاریخ ادبیات ایران است.

▪ ۳۱ مرداد

دنتون‌ آرتور کولی، جراح و پژوهشگر آمریکایی، در تاریخ ۲۲ آگوست۱۹۲۰ به دنیا آمد. عمده شهرت او به دلیل انجام اعمال جراحی پیوند قلب است. به علاوه کولی، سال ۱۹۶۹ برای نخستین بار یک قلب مصنوعی را در بدن یک بیمار ۴۷ ساله قرار داد.