راز فیلمی كه پس از ۱۲ سال همچنان پرفروش است

اگر می خواهید به راز چیره شدن بالیوود بر تمام هند پی ببرید, كافی است به سینمایی قدیمی متعلق به آقای مانوج دسای در منطقه ای بسیار شلوغ كه به نام «مركز بمبئی» شناخته می شود, سری بزنید تا برای نخستین وقت نمایش در ساعت ۳۰ ۱۱ صبح بلیت تهیه كنید

اگر می‌خواهید به راز چیره شدن بالیوود بر تمام هند پی ببرید، كافی است به سینمایی قدیمی متعلق به آقای مانوج دسای در منطقه‌ای بسیار شلوغ كه به نام «مركز بمبئی» شناخته می‌شود، سری بزنید تا برای نخستین وقت نمایش در ساعت ۳۰/۱۱ صبح بلیت تهیه كنید.

در آنجا با صفی طولانی از تماشاگران روبه‌رو خواهید شد كه از پیاده‌رو نیز خارج شده و به داخل پاركینگ رفته است. بلیت‌های ارزانقیمت سینما تنها ۳۵ سنت قیمت دارند و تماشاگران عمدتا از محله‌های فقیرنشین شهر هستند. تقریبا تمامی این افراد دیالوگ‌های فیلم را حفظ هستند. آنان ۱۲ سال است كه هر روز برای تماشای فیلمی مشابه در صف می‌ایستند. نام این فیلم به زبان‌ هندی Dilwale Dulhania Le Jayenge به معنای «دلدار عروس را خواهد برد» است، اما در تمام هند به‌طور خلاصه آن را DDLJ می‌نامند. این فیلم از اكتبر ۱۹۹۵ تاكنون هر روز یك نوبت نمایش ثابت در سینمای «ماراتا مندیر» به خود اختصاص داده است.

به گفته مانوج دسای، صاحب سینما: «در ابتدای هر سال تصور می‌كنیم فروش فیلم پایین خواهد آمد اما این اتفاق هیچ وقت نمی‌افتد. » او می‌افزاید: «مردم ما دیوانه سینما هستند. »

و این حقیقتی انكارناپذیر است. سینما در هند آنچنان مهم است كه همیشه پس از درگذشت یك ستاره معروف، شورش‌هایی در تمام كشور به راه می‌افتد. همچنین زمانی كه معروف‌ترین بازیگر سینمای هند یعنی آمیتاب باچان به سختی بیمار بود، دو نفر از هوادارانش به نیت شفای او دست به خودكشی زدند.

صنعت تولید فیلم‌های هندی‌زبان در بمبئی موسوم به «بالیوود»، سالانه حدود ۲۰۰ فیلم تولید می‌كند كه اكثر آنها سرشار از موسیقی و دارای فرمول پایان خوش هستند. با وجود این بالیوود برای هند تنها نشانه شیفتگی مردم به سینما نیست. بالیوود به نمایش توأمان فقر و رویا می‌پردازد؛ رویای طبقه فقیر برای پیوستن به طبقه متوسط و رویا طبقه متوسط برای پیوستن به طبقه مرفه. به ویژه در بمبئی، به عنوان یكی از پرجمعیت‌ترین شهرهای جهان، سینما محلی برای فرار از مشكلات زندگی و آرامش یافتن است. تاثیر بالیوود در همه جای هند دیده می‌شود. بالیوود نقشی مهم در گسترش عروسی‌های پرریخت و پاش هندی در میان طبقه اشراف جدید هند داشته است. همچنین تبدیل شدن زبان هندی به عنوان زبان رسمی كشور نیز تا حدودی مدیون این صنعت است. بالیوود نسلی از بازیگران را پرورش داده كه پس از مدتی وارد دنیای سیاست می‌شوند. در كشوری با وجود بیش از دو هزار نژاد مختلف، تمام ادیان بزرگ دنیا و صدها زبان (كه برخی از آنها صنایع فیلمسازی كوچكی برای خود دارند)، بالیوود از معدود رشته‌های پیوند مردم با یكدیگر است. سوكتو مهتا، شاعر هندی مقیم آمریكا، زمانی فیلم‌های بالیوود را به «زبان ملی» و «سرود مشترك» مردم هند تشبیه كرده بود.

در زمان تنفس بین نمایش DDLJ به سراغ مرد ۲۴ ساله‌ای به نام پراكش پراساد رفتم. او در حالی كه كنار بوفه سینما ایستاده بود، با بیانی ساده می‌گوید: «فیلم داستان خوبی دارد. ترانه‌هایش هم خیلی خوب است.»

پراساد شش سال پیش خانواده‌اش را در یكی از روستاهای فقیر مركز هند ترك كرد و به بمبئی آمد، اما برخلاف آنچه فكر می‌كرد چیز زیادی به دست نیاورد. ثمره زندگی در بمبئی برای او سكونت در محلات فقیرنشین، شغلی كم‌درآمد در یك كارخانه و در نهایت بیكاری بود. با وجود این او تعدادی دوست خوب پیدا كرده و اكنون بمبئی را خانه خود می‌داند. از حدود یك ماه پیش كه پراساد شغل خود را از دست داده است، هر روز به تماشای DDLJ می‌نشیند. این یكی از معدود كارهایی است كه او هنوز قادر به انجام آن است.

بمبئی مملو از چنین افرادی است؛ روستاییان فقیری كه از سر ناچاری و به امید مقداری پول و زندگی كمی بهتر به این شهر آمده‌اند. تراكم جمعیت در بمبئی فراتر از تصور است. در هر مایل مربع نیویورك ۸۱۹۵ نفر زندگی می‌كنند. در «داراوی»، بزرگ‌ترین محله در میان محلات فقیرنشین متعدد بمبئی، در هر هكتار ۷۲۰۰ نفر زندگی می‌كنند. برای بسیاری از این مردم، سینمای ارزان‌قیمت و كهنه‌ای چون «ماراتا مندیر» از معدود مكان‌هایی است كه می‌توانند محلی در حد یك صندلی برای خود داشته باشند.

در تابستان، هنگامی كه دمای هوا از ۴۰ درجه سانتی‌گراد فراتر می‌رود و تمام شهر به خاطر رطوبت طاقت‌فرسای هوا خیس می‌شود، سیستم تهویه هوای سینما به تنهایی جذابیت فراوانی برای وارد شدن به‌ آن دارد. در بیشتر ایام هفته، روزانه چند صد نفر به تماشای DDLJ می‌روند، اما در تعطیلات آخر هفته معمولا تمام ۱۲۰۰ صندلی سالن سینما اشغال هستند.

اما چرا این فیلم؟ در پاسخ به این سوال نظریه‌های مختلفی بیان شده است؛ حضور شاهرخ خان، یكی از بزرگ‌ترین ستارگان حال حاضر سینمای هند و همین‌طور كاجول، موسیقی بسیار جذاب و تاكید بسیار داستان فیلم بر حفظ ارزش‌های سنتی خانواده (اطاعت از والدین و پرهیز از روابط نامشروع) از جمله این نظریات هستند.

در عین حال داستان فیلم به شدت از هم گسیخته به نظر می‌رسد. بیشتر زمان فیلم مملو از صحنه‌های موزیكال معمول در فیلم‌های هندی است. زمان سه ساعته فیلم شامل دیالوگ‌هایی پرآب و تاب، پنج صحنه رقص و آواز در میان آنها و در انتها پایانی خوش است كه از ابتدا نیز پیش‌بینی می‌شد.

در هند این ساده‌ترین فرمول برای ساخت فیلمی همه‌پسند است. و البته این فرمول بسیار اقتصادی نیز هست. پولی كه مانوج دسای برای بلیت DDLJ می‌گیرد، نصف قیمت بلیت یك فیلم اكران اول است، اما جمعیتی كه هر روز برای تماشای فیلم به سینمای او هجوم می‌آورند، سود سرشاری نصیبش می‌كند. تیب بای ۵۲ ساله، ۲۸ سال است كه متصدی بوفه سینما ست. او با توجه به میزان خرید تماشاگران، می‌تواند در مورد نوع فیلم قضاوت كند. بیشتر تماشاگران DDLJ افراد فقیر هستند و به ندرت چیزی از بوفه سینما می‌خرند. تیب بای می‌گوید: «اگر آنان یك روز تعطیلی داشته باشند یا بتوانند از كار فرار كنند و یا به هر دلیل دیگری وقت آزاد داشته باشند برای تماشای فیلم خواهند آمد. چنین چیزی را در هیچ جای دیگر شهر نمی‌توانید ببیند. اینجا تنها سینمایی است كه این مردم قادر به پرداخت پول بلیتش هستند.»