نشانه شناسی و رسانه

آموزه های نشانه شناسی, ریشه در تاریخ دانش بشری دارد افلاطون و ارسطو هر دو درباره رابطه بین نشانه ها و جهان خارج بحث كرده اند

آموزه‌های نشانه‌شناسی، ریشه در تاریخ دانش بشری دارد. افلاطون و ارسطو هر دو درباره رابطه بین نشانه‌ها و جهان خارج بحث كرده‌اند.

با‌این حال نشانه‌شناسی به عنوان یك رشته مستقل علمی، محصول دوران متاخر است. چارلز ساندرز پی یرس (Charles Sanders Pierce) بنیانگذار مكتب پراگماتیسم در فلسفه كه بین سال‌های ۱۸۳۹ تا ۱۹۱۴میلادی می‌زیست، برای نخستین بار، تلاش كرد آموزه‌های نشانه شناختی را در قالب یك نظریه علمی ارائه دهد. «نشانه‌شناسی و رسانه» یكی از بین رشته‌ای‌های نسبتا تازه است كه كاربرد آموزه‌ها و روش‌های نشانه‌شناسی در رسانه را مورد بررسی قرار می‌دهد. مقاله زیر، هرچند مستقیما به نشانه‌شناسی و معرفی آن نمی‌پردازد، تلاش دارد كه علاقه‌مندان به رشته‌های روزنامه‌نگاری، خبرنگاری و رسانه را با كاركرد و اهداف‌ بین‌رشته‌ای تازه و جذاب آشنا سازد. فرض كنید به عنوان یك خبرنگار، وارد شهری ناشناخته در كشوری بیگانه شده‌اید اما به هر دلیل امكان خارج شدن از هتل و گشت و گذار در شهر را ندارید. از پنجره اتاق خود، بر یكی از میادین اصلی شهر اشراف دارید و می‌توانید تمامی اتفاقات ریز و درشتی را كه در میدان و حاشیه‌های آن جریان دارد، نظاره‌گر باشید. به هر حال‌این احتمال وجود دارد كه شما هرگز قادر به گشت و گذار در شهر نشوید.

حال اندیشه كنید كه:چنانچه مجبور باشید تنها با مشاهده همین میدان به عنوان قطعه‌ای از سوژه مورد نظرتان، گزارشی را برای رسانه خود تهیه كنید، ‌این گزارش حاوی كدام موضوع‌ خواهد بود؟ منظور ‌این است كه با مشاهده درست و دقیق میدان مزبور، قادر به كسب اطلاعات از كدام جنبه یا جنبه‌های زندگی مردم آن شهر (و شاید كشور) خواهید بود؟

لطفا قبل از مطالعه ادامه ‌این مطلب، به خوبی اندیشه كنید و عناوین موضوعاتی را كه یك خبرنگار حرفه‌ای می‌تواند، با مشاهده تنها یك میدان، درباره آنها مطلب بنویسد، فهرست نمایید. همه ما‌این آموزه درست را شنیده‌ایم كه اصلی‌ترین تفاوت یك خبرنگار حرفه‌ای با دیگر عامه شهروندان، در نوع نگاه خبرنگار به رخدادها و تحولاتی است كه بطور معمول در محیط اطراف ما جاری هستند. پیوسته می‌شنویم كه یك خبرنگار باید از نگاهی تیزبینانه برخوردار باشد. اكنون سوال‌این است كه مفهوم دقیق نگاه تیزبینانه یا نگاه حرفه‌ای چیست؟بطور خلاصه می‌توان گفت كه یك نگاه تیزبینانه از ابزارها و روش‌های زیر بهره می‌گیرد:

الف) فنون نشانه شناختی،

ب) مشاهده سازمان یافته

پ) روش جمع‌بندی و نتیجه‌گیری.

نشانه‌شناسی، دانش مطالعه نشانه‌ها و مهم‌تر از آن نظام‌های نشانه شناختی است. در جهان اطراف ما، هر پدیده یك نشانه است چرا كه به چیزی غیر از خودش نیز رهنمون می‌شود. هر نشانه، زندگی منفردی ندارد بلكه عضوی از یك نظام نشانه شناختی و هر نظام نیز خود عضوی است از یك نظام بزرگتر نشانه شناختی. از‌این گذشته هر پدیده (مثلا خودرویی كه در همان میدان در حال حركت است) می‌تواند عضو چند نظام نشانه شناختی هم باشد. بنابر‌این می‌توان با مشاهده دقیق یك عضو، به ویژگی‌های نظام بزرگ‌تری

پی برد. به هر میزان كه بتوانیم با تمرین، مطالعه و آموزش، توانایی‌های نشانه‌شناسی خود را پویاتر سازیم، به همان میزان نیز خبرنگار موفق‌تر و مسلط‌تری خواهیم بود. یك خبرنگار حرفه‌ای قادر است از مشاهدات بدیهی، در دسترس و ساده اطراف خود به سوالات تازه‌ای برسد و نهایتا اطلاعات و جمع‌بندی‌های با ارزشی را كسب نماید. خبرنگاری كه قادر به مشاهده درست بدیهی‌های محیط خود نباشد، قادر به طرح سوال و روشن‌سازی ابهامات و نا‌رسایی‌ها نیز نخواهد بود.