دوستی و اطاعت

دوستی با اطاعت و پیروی آمیخته است. به این معنا که کسی که دوستی دیگری را در دل دارد می کوشد تا خود را با محبوب خویش همانند سازد. از این رو پیروی در همه چیز محبوب، امری عادی و طبیعی …

دوستی با اطاعت و پیروی آمیخته است. به این معنا که کسی که دوستی دیگری را در دل دارد می کوشد تا خود را با محبوب خویش همانند سازد. از این رو پیروی در همه چیز محبوب، امری عادی و طبیعی شمرده می شود. انسان ها به سبب آن که دیگری را دوست دارند حتی در غذا و پوشاک نیز می کوشند تا خود را همانند محبوب خویش سازند.

در مسئله الگوپذیری این مطلب در روان شناسی رفتار و نگرش اثبات شده که انسان موجودی است که از دیگری و یا دیگران مهم خویش پیروی می کند و آنان را الگوی خود قرارمی دهد. چنان که هر کسی که با دوست ایشان و محبوبشان دشمنی کند و سخنی بر خلاف میل و رضای آنان بر زبان آرد، دشمن می شمارد و با او به دشمنی برمی خیزد.

از همین رو هر تولی در باطن خود تبری را همراه دارد و هرگز میان تولی نسبت به شخصی با تولی نسبت به دشمن وی نمی توان سازگاری یافت. این گونه است که شخص هرگاه نسبت به کسی تولی داشت نسبت به دشمن وی تبری می جوید.

آیات قرآنی بسیاری بر این معنا دلالت دارد که نمی توان میان دوستی خدا با دوستی دشمنان خدا چون ابلیس و شیاطین جنی و انسی جمع کرد و اگر انسانی نسبت به خداوند دوستی می ورزد نسبت به دشمنان وی دشمنی می ورزد و دست کم از آنان تبری و برائت جسته و بیزاری و نفرت خویش را ابراز می کند.

پیروی از پیامبر، نشانه دوستی خدا

هم چنین خداوند می فرماید کسی که مدعی دوستی با خداست باید از فرمان او پیروی کند و بر همان راه و روشی باشد که خداوند می پسندد و فرمان می دهد. این آیه بسیار معروف است که: اگر خداوند را دوست می دارید از من پیامبر(ص) پیروی کنید که محبوب او و پیامبر اوهستم. به این معنا که اگر کسی مدعی آن است که خداوند محبوب اوست و دوست می دارد که خود نیز محبوب خداوند باشد می بایست از خدا و فرمان هایی که از جانب وی صادر می شود اطاعت کند که در این جا فرمانهای خدا همان فرمان های پیامبر(ص) است. (آل عمران آیه۳۱)

اصولا دوستی با هر کسی به معنای دوست داشتن اعمال او و دوستی با دوستان اوست؛ چنان که به معنای بیزاری و نفرت و تبری از دشمنانش می باشد. نتیجه این همگرایی و رفاقت و همدلی نوعی همکاری است.

خداوند در آیه ۶۵سوره هود و نیز ۱۵۸سوره شعراء و نیز آیه ۱۴سوره شمس کشتن ناقه صالح را که عمل شخصی بود (قمر آیه۲۹) به همه قوم نسبت می دهد؛ زیرا همه ایشان همدل و همراه قلبی قاتل بودند و بدان رضایت داشتند. بنابراین، از نظر قرآن همدلی و همراهی قلبی با رفتار و کردار کسی به معنای مشارکت در عمل او و نیز پاداش و مجازات آن می باشد.

از جابر بن عبدالله انصاری روایت شده که خطاب به شهدای کربلا گفت: به آن خدائی که پیامبر(ص) را به حق مبعوث کرد، ما در آنچه شما شهدای کربلا در آن وارد شده اید شریک هستیم.

عطیه عوفی همدانی از اصحاب امیرمؤمنان علی(ع) که همراه وی در کربلا در روز اربعین بود، می گوید: به جابر گفتم: ما کاری نکردیم! اینان شهید شده اند.

جابر گفت: ای عطیه! از حبیبم رسول خدا(ص) شنیدیم که می فرمود: «من احب قوما حشر معهم و من احب عمل قوم اشرک فی عملهم» (بحارالانوار، ج۶۵، ص۱۳۰)؛ «هر کس گروهی را دوست داشته باشد با آنها محشور می گردد، و هر کس عمل جماعتی را دوست بدارد در عمل آنها شریک خواهد بود.»

بنابراین، شخص مدعی دوستی و محبت و تولی نه تنها در عمل خود می بایست پیرو و مطیع محبوب خویش باشد بلکه باید نسبت به دشمنان وی نیز تبری جوید تا در ثواب و پاداش، همانند او باشد.

حیدر دوست محمدی