شکایت از عوارض شناخته‌شده ناشی از درمان!

پزشکان می‌دانند که هر اقدام تشخیصی و درمانی ممکن است با خطرات و عوارضی همراه باشد، به‌گونه‌ای که کمتر اقدام پزشکی وجود دارد که عاری از هرگونه عارضه و خطری باشد. برای مثال حتی …

پزشکان می‌دانند که هر اقدام تشخیصی و درمانی ممکن است با خطرات و عوارضی همراه باشد، به‌گونه‌ای که کمتر اقدام پزشکی وجود دارد که عاری از هرگونه عارضه و خطری باشد. برای مثال حتی تزریق آمپول پنی‌سیلین که یک داروی Safe و بی‌خطر است هم ممکن است باعث ایجاد عارضه جدی حساسیتی و حتی مرگ در بیمار شود. حال سوال این است که اگر طی ارایه چنین خدمات تشخیصی یا درمانی، بیمار دچار عارضه گردید آیا پزشک مقصر است یا خیر؟

برای پاسخ به این سوال، در ابتدا لازم است که عوارض را به دو دسته تقسیم کرد:

ـ عوارض قابل پیش‌بینی

ـ عوارض غیرقابل پیش‌بینی

در خصوص عوارض قابل پیش‌بینی اگر پزشک اقدامات لازم برای پیشگیری از آنها را به عمل آورده باشد ولی با وجود این امر، عارضه‌ای ایجاد شود و متعاقب آن نیز پزشک اقدامات لازم برای رفع آن عارضه را انجام داده باشد ولی مشکل رفع نشود مسلما پزشک مرتکب قصوری نشده است. برای مثال بیماری که قبل از تزریق پنی‌سیلین، از وی شرح حال گرفته شده است و بعد از تست، برای وی پنی‌سیلین تزریق شده ولی بیمار دچار واکنش حساسیتی شده است و متعاقب آن پزشک کلیه اقدامات لازم برای بهبود بیمار را انجام داده ولی با وجود تمامی ‌این اقدامات بیمار فوت کرده است که در اینجا پزشک تبرئه می‌شود.

اما درخصوص عوارض غیرقابل «پیش‌بینی و پیشگیری» که امکان تشخیص احتمال ایجاد آن وجود ندارد اگر پزشک اقدامات لازم جهت رفع عارضه را انجام دهد ولی بیمار بهبود نیابد در چنین حالتی نیز پزشک مقصر نیست. برای مثال، مرد جوان سالمی ‌بدون سابقه هیچ‌گونه بیماری در حین عمل جراحی، بر اثر آریتمی‌ مقاوم به درمان با وجود تمامی ‌اقدامات درمانی لازم فوت می‌نماید که در چنین حالتی پزشک مقصر نخواهد بود اما در این میان نکته اساسی و مهمی ‌وجود دارد که در هر دو حالت فوق لازم است اجرا شود و آن نکته مهم، اخذ برائت از بیمار در خصوص کلیه خطرات و عوارض احتمالی است (از جمله عوارض قابل پیش‌بینی یا غیرقابل پیش‌بینی). باید توجه داشت که اگر پزشکی درخصوص عوارض ایجاد شده بر اثر اقدامات تشخیصی یا درمانی از بیمار یا ولی وی اخذ برائت ننموده باشد، در هر صورت مقصر خواهد بود حتی اگر تمامی ‌اقدامات لازم جهت پیشگیری یا رفع عارضه ایجاد شده را انجام داده باشد.

نویسنده: دکتر کامران آقاخانی

متخصص پزشکی قانونی، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران