۲۸ مهر ـ ۲۰ اکتبر ـ تاریخنگار ارتش روم و آمار تلفات جنگ ایران و روم- نگاهی به یادداشت برداری از رویدادهای روز

مورخ ارتش روم در ذیل روز ۲۰ اكتبر سال ۳۵۱ میلادی (این روز را از انطباق تقویم ها به دست آورده اند) به صورت مبهم چنین نوشته است :
كل تلفات جنگ نخست امپراتور كنستانتینوس دوم با ایران …

مورخ ارتش روم در ذیل روز ۲۰ اكتبر سال ۳۵۱ میلادی (این روز را از انطباق تقویم ها به دست آورده اند) به صورت مبهم چنین نوشته است :

كل تلفات جنگ نخست امپراتور كنستانتینوس دوم با ایران (منظور؛ جنگ سال ۳۴۸ میلادی با شاپور دوم مشهور به ذوالاكتاف است) ۵۰ هزار و ۲۳۱ نفر و تلفات كل جنگ دوم با ایران (منظور جنگ سال ۳۵۰ میلادی) ۳۹ هزار و۱۲ نفر. این مورخ شاید به دلیل عرق ملی روشن نساخته است كه این ارقام، جمع تلفات دوكشور و یا به تنهایی ـ روم بوده است. از آنجا كه فاتح هر دو جنگ، ایران بود و طرف مغلوب نمی تواند كشتگان فاتح را شمارش كند به احتمال بسیار زیاد این تلفات سنگین را رومیان تحمل كرده بودند. مورخ ارتش روم در زیر این ارقام نوشته است كه این آمار نهایی را فرماندهی كل ارتش برای سنای روم تهیه كرده است و سپس توضیحات دیگر....

نتیجه دو شكست و عقب نشینی رومی ها در دو جنگی كه در بالا اشاره شد، وقوع شورشهای مسلحانه در قلمرو روم در آلمان، گل (فرانسه)، ایلریا (یوگوسلاوی)، اسپانیا و حتی بریتانیا شد كه سالها بعد، نخست به تقسیم آن امپراتوری به دو حوزه حكومتی و سپس تجزیه كامل و اضمحلال انجامید.

ارتشها از زمان اسكندر مقدونی دارای مورخ موظف شده اند كه رویدادهای روزانه را یادداشت می كند و در پایان فصل و یا سال با مروری بر آنها یك گزارش تاریخی می نویسد كه تا ربع قرن در آرشیو ارتش و از آن پس برای همیشه در آرشیو ملی نگهداری می شود تا در دسترس محققان باشد. به احتمال زیاد، این روش از توسیدیدس كه یك ژنرال بود و تاریخ جنگهای « پلوپونز» را نوشت اقتباس شده است.

در پاره ای از كشورهای پیشرفته این كار اینك فراتر از ارتش رفته و سازمانهای دیگر را در بر گرفته كه مروری بر چنین گزارشها؛ پسرفتها و پیشرفتهای سازمان در فاصله زمانی معین را نشان می دهد. در تنظیم ای گزارشها نهایت دقت و امانت بكار می رود و به همین دلیل است كه انجام آن را به كسی كه در این رشته تحصیل و مطالعه كرده ومهارت داشته باشد واگذار می كنند و كار آن درست عكس روابط عمومی است.