اقتصاد رمضان الگوی بهینه مصرف

یکی از موضوعات بسیار مهم و حیاتی در ماه مبارک رمضان این است که روزه و خودسازی نه تنها به مسائل فردی و شخصی اختصاص نمی یابد، بلکه صحنه ها و عرصه های فعالیت های اقتصادی-اجتماعی …

یکی از موضوعات بسیار مهم و حیاتی در ماه مبارک رمضان این است که روزه و خودسازی نه تنها به مسائل فردی و شخصی اختصاص نمی یابد، بلکه صحنه ها و عرصه های فعالیت های اقتصادی-اجتماعی و نقش خاص روزه داری و پرورشهای اخلاقی در ایجاد تحول و کمال در عناصر اجتماعی را نیز شامل می‌شود.‏‎

تحقق این رویکرد در سایه عبودیت الهی دارای اهدافی مانند ذیل می‌باشد؛ ‏اصل حاکمیت سیاسی اسلام، تحکیم ارزش های اخلاقی، برپایی عدالت اجتماعی، عدم وابستگی اقتصادی به کشورهای بیگانه، خودکفایی و اقتدار اقتصادی، توسعه و پیشرفت و رفاه اجتماعی‏‎.

برخی از اهداف ممکن است در ظاهر، اقتصادی نباشند ولی جزئی از اهداف اقتصادی خواهند بود زیرا این اهداف در حکم اسلام جدا از یکدیگر نیستند. ممکن است برخی اهداف، ‌به عنوان محدودیت برای هدفی دیگر و یا ابزاری برای رسیدن به هدف های دیگر به شمار آید.‏

اسلام هیچ گاه در رسیدن به همه اهداف اقتصادی خود مانند رفع فقر و محرومیت، ایجاد رفاه و آسایش و اجرای عدالت، از ارزش های اخلاقی فاصله نمی گیرد، چرا که تحقق ارزش های اخلاقی و اقتصادی توأم با هم از اهداف مکتب اسلام است. لذا این به هم تنیدگی و همپوشانی اهداف باید توسط آحاد جامعه و دولتمردان رعایت شود و در راه اجرای آن بکوشند. یکی از این اهداف بخش مصرف جامعه اسلامی می باشد. ‏

خداوند در کتابش می فرماید:‏‎... ‎کلوا واشربوا ولاتسرفوا ان‎ ‎لله لایحب المسرفین‎...‎‏ بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست ندارد. در این آیه شریفه خداوند متعال از مردم خواسته است که به خاطر زیانهای فراوان فردی و اجتماعی و آثار و عواقب شوم این گناه بزرگ، از اسراف دوری کنند.‏

اسراف عبارت است از بیهوده خرج کردن مال، در خورد و خوراک زیاده‌روی کردن، حیف و میل کردن مواد غذایی همچنین به معنی زیاده روی در گناهان نیز می باشد‎.

در قرآن کریم حدود ۱۳بار کلمه اسراف با الفاظ گوناگون به کار رفته است‎.‎‏ در آیه ۱۳۷سوره طه، خداوند متعال فرموده اند: وکذلک نجزی من اسرف ولم یومن بایات ربه و لعذاب الاخرهٔ اشد وابقی: و این چنین جزا می دهیم به هر کس اسراف کند و به آیت های خداوند نگرود و برای او عذاب سخت و پاینده است‏‎.

از امام باقر(ع) نقل است که، پدرم به شدت از اسراف دوری می کرد. هنگام غذا اگر خرده های نان در سفره بود، می خورد و می فرمود: خداوند امت های گذشته را به خاطر اسراف عذاب فرمود‏‎.

یا در آیه ۶۷ سوره فرقان درباره صفات عبادالرحمن فرموده اند: والذین اذا انفقوالم یسرفوا ولم یفتروا و کان بین ذلک قواماً: آنان که در هنگام انفاق نه اسراف

می‌کنند و نه تنگ می گیرند، بلکه بین این دو راه اعتدال را انتخاب می کنند. ‏

اسراف عبارت از خارج شدن از حد اعتدال است. مثلاً لباسی بپوشیم که چندین برابر قیمت لباس مناسب ما ارزش داشته باشد یا غذای گرانقیمتی تهیه کنیم که با یک وعده آن می توان دهها نفر را از غذای مناسب و معمول سیر کرد)‏‎ ‎اسراف همراه با تفاخر و فخرفروشی است. مثلاً به جای آنکه در منزل قالی مثلاً دستباف یا ماشینی خوب داشته باشیم؛ اقدام به خرید فرش‌ های ابریشمی گرانقیمت کنیم که با قیمت هر یک از آنها می توان چندین فرش معمولی و مناسب تهیه کرد و ... اما تبذیر عبارت از ریخت و پاش است: مثلاً برای یک مهمانی‎ ‎‏۲‏‎ ‎نفره به اندازه ۱۰نفر غذا درست کنیم و بقیه غذاها خراب و دور ریخته شود:‏‎ ‎یا بماند و در اثر ماندن وقتی خورده می شود به معده انسان ضرر می رساند و ‏‎...

بنابر این ماه رمضان ماه خودسازی فردی و اجتماعی می باشد. رعایت تقوا و ورع از گناهان اقتصادی عامل تعالی جامعه است. گرچه بعد تولید حرف اول اقتصاد اسلامی است، اما بعد مصرف که نیمه دیگر سکه اقتصاد است نیز بسیار حیاتی است. از آنجا که رمضان بهترین زمان برای تعالی جامعه است، اثر گذاری رمضان بر بعد مصرف فردی و بخصوص اجتماعی جامعه یکی از بهترین کلید های موفقیت جهاد اقتصادی و تحقق اقتصاد اسلامی در جامعه است.‏

زینب میری

پژوهشگر مباحث اسلامی