لاستیک خودرو

تولید کنندگان تایر, تمامی اطلاعات لازم برای مصرف کننده را که باید هنگام خرید به آنها توجه کند, روی تایرهای تولیدی درج می کنند بعضی از این اطلاعات نیازی به توضیح ندارند و برخی نیز می بایستی تعریف شوند

● اطلاعاتی در زمینه استفاده از لاستیک خودرو

تولید‌کنندگان تایر، تمامی اطلاعات لازم برای مصرف‌کننده را که باید هنگام خرید به آنها توجه کند، روی تایرهای تولیدی درج می‌کنند. بعضی از این اطلاعات نیازی به توضیح ندارند و برخی نیز می‌بایستی تعریف شوند.

● شرح نشانه‌های مندرج بر روی لاستیک

علامت مندرج بر روی لاستیک، بیانگر مشخصات زیر است:

▪ حرف P بیانگر نوع خودرو از نظر سواری، کامیون و کامیونت بودن آن است و در اینجا به معنی سواری است.

▪ عدد ۱۸۵، نشانگر عرض لاستیک بر حسب میلی‌متر است.

▪ عدد ۶۵ نشان‌دهنده نسبت ظاهری است (روش به دست آوردن این نسبت توضیح داده خواهد شد).

▪ حرف R نشان‌دهنده روش ساخت لاستیک از نظر کارخانه تولید‌کننده آن بوده و در اینجا به معنای «رادیال» بودن لاستیک است.

▪ عدد ۱۴، اندازه قطر رینگی است که لاستیک می‌تواند بر روی آن مونتاژ شود.

▪ ۸۲H نشانگر اندازه سرعت و بار مجازی است که لاستیک می‌تواند تحمل کند.

● میزان و اندازه سرعت

جدول ۱

▪ میزان سرعت، با توجه به نوع مواد تشکیل‌دهنده لاستیک در شرایط آزمایشگاهی به دست آمده و شرایط آن بسته به نوع و ویژگی‌های خودرویی که از لاستیک استفاده می‌کند، نیز تغییر می‌یابد.

▪ این میزان سرعت بر روی لاستیک‌های کارنکرده (نو) تست شده و در لاستیک‌های فرسوده و کارکرده متفاوت خواهد بود.

▪ لاستیک‌های خودروهای سواری، دارای علامت تعیین میزان سرعت بوده و نمی‌توان از این میزان سرعت برای کامیون‌ها استفاده کرد.

▪ شرایط جاده‌ای و نوع رانندگی در میزان سرعت اثر دارد و باید به آن توجه شود.

بر اساس قانون موجود در ایالت متحده آمریکا، شرکت‌های تولید‌کننده لاستیک باید محصول خود را به گونه‌ای طراحی کنند که موارد اشاره شده برای راننده پیش نیاید زیرا نمی‌توان فرض کرد که تمامی رانندگان با سرعت مجاز و به شیوه‌ای همسان رانندگی می‌کنند.

اندازه سرعت فقط بر روی تایر خودروهای سواری درج می‌شود و نمی‌توان از آن برای کامیون‌ها و غیره استفاده کرد. معمولاً اندازه سرعت بر روی تایر کامیون‌ها و کامیونت‌ها درج نمی‌شود. برای دستیابی به سرعت‌های بالا (خودروهای مسابقه و رالی) باید از تایرهای مخصوص استفاده نمود. (جدول اندازه سرعت)

● میزان تحمل وزن (میزان بار)

حداکثر بار یا وزنی قابل تحمل توسط تایر بر روی آن درج می‌شود. این میزان در جدول ۲، ارائه شده و براحتی قابل تبدیل به کیلوگرم و دیگر شاخص‌های اندازه‌گیری است. توجه داشته باشید که میزان تحمل وزن درج شده در این جدول، در حالتی به دست آمده که تایر نو و در شرایط میزان باد مناسب قرار داشته است.

جدول ۲

● درجه‌بندی کیفیت تایر (UTQG)

معمولا درجه‌بندی کیفیت لاستیک توسط شرکت خودروساز یا سفارش‌دهنده تایر و یا تولید‌کننده آن در کناره لاستیک درج می‌شود. سفارش داده شده به تولید‌کننده باید دارای سه مشخصه ویژه باشد:

۱) نوع آج تایر مشخص باشد

۲) اندازه لغزش مجاز تایر روی سطح جاده

۳) مقاومت در برابر حرارت

باید توجه داشت که تایرهای مخصوص برف در درجه‌بندی سیستم UTQG قرار نمی‌گیرند.

● ساییدگی تایر (نوع آجر تایر)

میزان ساییدگی تایرها را معمولاً با درصد اندازه‌گیری کرده و مرغوبیت آن را با توجه به میزان درصد سایش تایر در شرایط مختلف جاده‌ای، می‌سنجند. این میزان اگر روی تایری معادل ۲۰۰ درج شده باشد، به این معناست که تایر مورد نظر ۲ برابر یک تایر معمولی در برابر سایش مقاوم بوده و عمر آن طولانی‌تر است. البته باید در نظر داشت که تمامی این اعداد بر اساس شرایط آزمایشگاهی اندازه‌گیری می‌شوند و در شرایط واقعی، با توجه به نوع رانندگی و شرایط جاده‌ها تغییر می‌کند. بالانس تایر، باد تایر و شرایط آب‌و‌هوایی و ویژگی‌های جاده‌ای در زمان مصرف تایر، در میزان سایش آن تأثیر دارد. نکته دیگر اینکه سایش تایرها را باید با شرکت تولید‌کننده همان تایر مقایسه کرده و از مقایسه محصول دو شرکت متفاوت، باید اجتناب کرد.

● اندازه لغزش

میزان لغزش بیانگر توانایی توقف خودرو در سطوح مختلف جاده‌ نظیر آسفالت، بتن، خاک و سطوح خیس یا خشک جاده است. میزان لغزش، با توجه به خط ترمز بجا مانده پس از ترمزگیری در این جاده‌ها، اندازه‌گیری می‌شود. میزان لغزش بر روی تایر به صورت حروف A, B, C درج می‌شود که A نشانه بهترین عملکرد و C شاخص پایین‌ترین عملکرد است.

● مقاومت در برابر حرارت

میزان مقاومت تایر در برابر حرارت، در شرایط آزمایشگاهی و بر اساس مواد تشکیل‌دهنده آن به دست می‌آورند. لذا در شرایط واقعی باید به مواردی دیگر از جمله نوع جاده و میزان باد تایر توجه کرد. دمای بیش از حد تایر باعث فاسد شدن مواد تشکیل‌دهنده شده و عمر آن را کاهش می‌دهد. حتی ممکن است در صورت افزایش بیش از حد دما، موجب ترکیدگی تایر شود. مقاومت در برابر حرارت را با حروف A, B, C بر روی تایر درج می‌کنند. بر طبق قوانین امریکا، تمامی تولید‌کنندگان تایر ملزم به رعایت حداقل گرید C تایر هستند.

● عرض تایر

فاصله یک طرف از جدار تایر تا طرف دیگر آن است که به میلی‌متر بیان می‌شود. مثلاً اگر روی تایری ۲۱۵ درج شده باشد، یعنی عرض تایر ۲۱۵ میلی‌متر است. در انتخاب تایر باید به رینگ مصرفی نیز توجه داشت زیرا تمامی رینگ‌ها دارای حداکثر و حداقل اندازه عرضی بوده و باید با اندازه تایر موردنظر همخوانی داشته باشند. به‌طور معمول، عرض رینگ حدود ۷۵ درصد از عرض تایر در نظر گرفته می‌شود. در هنگام مونتاژ تایر بر روی رینگ، باید به متناسب بودن این دو اندازه توجه شود.

● قطر رینگ

فاصله بین نشیمنگاه تایر بر روی رینگ از یک نقطه تا نقطه مقابل آن است. این اندازه معمولا به مقیاس اینچ داده می‌شود مثلاً عدد ۱۵ یعنی قطر رینگ ۱۵ اینچ است و تایر متناظر آن نیز باید ۱۵ اینچی انتخاب شود. استفاده از تایر نامناسب با قطر رینگ (تنگتر یا گشادتر) باعث ترکیدگی تایر و یا خروج آن از روی رینگ شده و خسارات زیادی را در پی دارد.

● افست رینگ

به فاصله بین رینگ مونتاژ شده با توپی اصلی، افست گرفته می‌شود. محور اصلی حرکت خودرو، به توپی متصل است. بر اثر چرخش این توپی، رینگ به حرکت درآمده و باعث حرکت خودرو می‌شود. اگر این فاصله رعایت نشود، امکان خارج شدن خودرو از جاده در پیچ‌ها به وجود می‌آید. در شیب‌های تند نیز باعث صدمه زدن به اجزای خودرو نظیر توپی و بلبرینگ‌های چرخ می‌شود.

● محدوده حمل بار

نشانه‌ای که به صورت D, C و یا غیره بر روی جداره تایر درج می‌شود، محدوده بار مورد تجمل تایر را نشان می‌دهد. در واقع این نشانه حداکثر باری را نشان می‌دهد که می‌توان با این تایر حمل کرد. برای خودروهای سواری این محدوده بستگی به باد لاستیک دارد که به صورت ظرفیت بر روی آن درج شده است.

بر روی تایرهای کامیون، عددی درج شده است که توانایی حمل بار توسط آن‌ها را نشان می‌دهد. این محدوده در جدول ۲ ارائه شده است. در هنگام بارگیری کامیون‌ها باید به این محدوده به آن توجه داشت زیرا در غیر این صورت امکان ترکیدگی و ایجاد خسارت به خودرو و یا سرنشینان وجود دارد.

● محاسبه نسبت اندازه تایر به رینگ

این نسبت عبارت است از ارتفاع مقطع تایر – از لبه داخلی آن تا لبه بیرونی – نسبت به عرض آن. مثلاً، اگر بر روی تایر عدد ۶۵ درج شده باشد به این معناست که ارتفاع مقطع تایر ۶۵ درصد از عرض آن است. برای محاسبه این نسبت، ابتدا باید اولین عدد را که در اینجا ۲۱۵ است، در درصد عدد دوم که در اینجا ۶۵ است، ضرب کنیم. از ضرب این اعداد، ارتفاع تایر بر حسب میلی‌متر به‌دست می‌آید که در اینجا ۷۵/۱۳۹=۶۵×۲۱۵ و یا به‌عبارتی ارتفاع تایر ۷۵/۱۳۹ میلی‌متر است. عدد به دست آمده اندازه لاستیک از لبه قطر داخلی تا لبه بیرونی قطر آن (بالای آج) را بیان می‌کند. برای تبدیل ارتفاع تایر به اینچ در مثال بالا، به این شکل عمل می‌شود که عدد به دست آمده از فرمول بالا را در عدد ۳۹۳۹. ضرب می‌کنیم (۵.۵=.۳۹۳۷×۱۳۹.۷۵) سپس عدد حاصل را در ۲ ضرب کرده و حاصل آن را به اندازه لبه تایر اضافه می‌کنیم. در مثال بالا، این ارتفاع برابر است با (اینچ ۲۶= (ارتفاع لبه تا لبه به اینچ+)). عدد به دست آمده ارتفاع کل تایر محسوب می‌شود.

● ساخت تایر

مشخصات مورد نیاز در هنگام خرید تایر مناسب و برخی نشانه‌های درج شده بر روی تایر عبارتند از:

▪ PSI: این نشا‌نه، شاخص پوند بر اینچ مربع است که برای نشان دادن باد تایر، از آن استفاده می‌شود. اندازه‌گیری باد تایر بر حسب PSI از ابتدای پیدایش تایر صورت گرفته و هنوز هم باد آنها را بر اساس این معیار اندازه‌گیری می‌کنند. باد تایرها باید به صورت دوره‌ای مورد بررسی قرار گیرد و برای انجام این کار، تایرها باید سرد باشند. به ازای هر ۱۰ درجه گرمای تایر، باد آن به مقدار یک PSI فشار را اشتباه نشان می‌دهد. بنابراین، لازم است هنگام تنظیم باد تایرها حتما سرد باشند با افزایش دمای تایرها، فشار باد نیز بالا می‌رود.

▪ DOT: مخفف کلمه Department Of Transportation و به این معناست که تایر مورد نظر، دارای تمامی استانداردهای حمل‌و‌نقل و ایمنی است. در کنار این علامت، شماره سریال تایر درج شده است که ترکیبی از عدد و حروف تا ۱۲ رقم است.

● چگونگی نامگذاری نشانه‌ها در جداره تایر خودرو

▪ تعیین مشخصات با استفاده از حروف و علائم درج شده بر روی تایر بر حسب میلی‌متر

▪ LT ۲۵۵/۸۵ B۱۶

▪ تایر کامیون سبک = LT

▪ عرض تقریبی مقطع به میلی‌متر = ۲۵۵

▪ نسبت ابعاد (ارتفاع مقطع تایر به عرض آن) = ۸۵

▪ وضعیت تولید (مواد مصرفی و غیره) (ساختمان شعاعی تایر) = B

▪ قطر چرخ به اینچ = ۱۶

▪ تعیین مشخصات با استفاده از علائم و حروف بر روی تایر بر حسب اینچ

▪ ۳۳*۱۲.۵۰ R ۱۵LT

▪ عرض تقریبی مقطع بر حسب اینچ =۳۳

▪ نسبت ابعاد (ارتفاع مقطع تایر به عرض آن) =۱۲.۵۰

▪ وضعیت تولید (مواد مصرفی و غیره) (ساختمان شعاعی تایر ) = B

▪ قطر چرخ به اینچ = ۱۵

▪ تایر کامیون سبک = LT

تسمه (لایه رویی): از یک یا چند لایه لاستیکی، فولادی، پلی‌استر، نایلن و یا مواد دیگر تشکیل شده و قسمت بیرونی تایر را شکل می‌دهد که دورتادور آن کشیده شده است. این قسمت، شامل آج تایر نیز می‌شود و به‌گونه‌ای طراحی شده که در برابر برخورد تایر با جاده مقاومت می‌کند. این قسمت باید توانایی مقاومت در برابر سایش و لغزش خودرو را در پیچ و خم جاده داشته باشد و عمر آج‌های آن را بالا ببرد.

▪ بدنه اصلی: بدنه اصلی از دو قسمت لاستیکی و سیم فولادی تشکیل شده است. بدنه اصلی شامل آج تایر نمی‌شود. تایر خودروهای سواری و کامیون‌های سبک معمولا از مواد لاستیکی و نخ یا نایلون تشکیل شده است.

▪ لایه درونی: از لایه‌ای بسیار صاف و دقیق از جنس لاستیک تشکیل شده زیرا باید در تایرهای بدون تیوپ کار تیوپ را نیز انجام دهد و باد را در خود حفظ کند.

▪ اندازه‌گیری: درج علائم و مشخصات تایر بسیار مهم است زیرا مشتری را در کار خرید تایر راهنمایی کرده و به مشتری کمک می‌کند تا نسبت ارتفاع و قطر تایر را با رینگ چرخ خودروی خود تطبیق داده و همخوانی آنها را تنظیم کند. سه عامل اصلی در انتخاب رینگ و تایر وجود دارد: اندازه‌گذاری قانون ۱ و قانون ۲ که شامل مقاومت در برابر حرارت و مقاومت در برابر ضربه می‌شود.

▪ روکش یا لایه میانی: عبارت است از یک یا دو لایه روکش که کل سطح تایر را دورتادور پوشانده است. این لایه باعث بالا بردن مقاومت تایر در برابر ضربه و حرارت می‌شود. این لایه یا روکش را معمولا در تایر کامیون‌های سبک و خودروهای سواری، مواد پلی‌استر یا نایلون و نخ تشکیل می‌دهد (شکل ۱).

جدول ۳

● آج تایر – عمق یا اندازه آج تایر

از قسمت برامدگی تایر (سطح اصلی بیرونی تایر) تا پایین‌ترین سطح فرورفتگی آن را که معمولا به اینچ نیز بیان می‌شود، عمق آج تایر می‌گویند. در واقع قسمتی از تایر که با جاده در تماس است، آج تایر به شمار می‌آید طراحی آج با توجه به استفاده‌های متفاوت تایر، انواع مختلفی دارد.

▪ شیارهای آج تایر: فضای بین دو فرورفتگی و برامدگی روی سطح تایر.

▪ طراحی آج تایر: الگوی شیارزنی برای ایجاد آج بر روی تایر.

▪ طراحی آج تایر، برامدگی‌ها، فرورفتگی‌ها: الگوی آج، شامل طراحی و ساختار کلی آن است. الگوی آج تایر را بر اساس برامدگی‌ها و فرورفتگی‌ها و با توجه به جهت چرخش تایر در خودرو، طراحی و تولید می‌کنند. برامدگی‌ها به قسمت‌هایی گفته می‌شود که در تماس با سطح جاده و یا زمین هستند و فرورفتگی‌ها، فضاهای موجود بین دو برامدگی هستند. گُل تایر، قسمتی از تایر است که با زمین در تماس است. تایر با برامدگی بزرگ یعنی با گل بزرگتر لغزش خودرو را تا حدی بسیار مطلوب کاهش می‌دهد و این در حالی است که گل تایر بزرگ‌تر، به‌دلیل دارا بودن فرورفتگی بیشتر، سریع‌تر نیز تمیز می‌شود و گل و لای را از تایر جدا می‌کند. به مرور زمان سطح تماس فرورفتگی‌ها با زمین، به‌دلیل کاهش برامدگی‌ها افزایش می‌یابد (اصطلاحا تایر ساییده می‌شود). این وضعیت را درصد ساییدگی تایر می‌گویند.

معمولا از طرح‌های متراکم‌تر و ریزتر گل تایر، برای سفرهای شهری و خیابان‌ها استفاده می‌شود.

گل تایر متراکم‌تر، سریع‌تر، می‌تواند گل و لای چسبیده را تمیز کرده و حرکت خودرو راحت‌تر کند. در گل تایر غیرمتراکم و درشت‌تر، مواد و گل و لای به آسانی به داخل شیارها چسبیده و دیرتر جدا می‌شوند. زمانی که گل و لای به تایر می‌چسبد، مقاومت آن در برابر لغزش کاهش یافته و احتمال لغزندگی خودرو افزایش می‌یابد. در هر حال، گل تایر (برامدگی‌ها و فرورفتگی‌های روی تایر) رانندگی خوب و ایمن، اهمیت بسیاری دارد.

● خود تمیزی تایرها

بر اثر گردشی که از حرکت خودرو در چرخ‌ها ایجاد می‌شود، گل و لای چسبیده به آنها از روی سطح تایر جدا شده و باعث تمیز شدن تایر می‌شود. به این وسیله، سطح تماس تایر با جاده مناسب می‌شود. هرچه که گل تایر (آج تایر) مناسب‌تر باشد، گل و لای چسبیده به آن بهتر و سریع‌تر از روی جدا خواهد شد.

● لغزندگی تایرها

در زمانی که سطح جاده خیس است، رانندگی با لاستیک کهنه و فرسوده، کاری دشوار و دارای خطراتی متعدد است. در این حالت، سطح تماس لاستیک با جاده کاهش یافته و احتمال لغزندگی خودرو افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود که از رانندگی با این نوع تایرها جدا خودداری شود.

● طراحی آج تایرها به صورت متقارن و غیرمتقارن

طرح آج تایرها از چند نظر مهم است. به عنوان مثال، می‌توان به شکل و بهبود عملکرد تایر اشاره کرد.

● طراحی سمت و جهت آج‌ها

برای به دست آوردن حداکثر کارایی و عملکرد تایر، جهت و سمت آج‌ها باید با جهت حرکت خودرو، همسو و همراستا باشد. بویژه این همسویی در جاده‌های خیس و دارای گل و لای، برای تمیز کردن تایر و ایحاد سطح مناسب تماس آن با جاده بسیار مهم است.

● استحکام دیواره تایرها

استحکام جداره تایر به معنای مقاومت این قسمت در برابر ترکیدگی و از بین رفتن تایر است. استحکام جداره تایر معمولا به طراحی تایر، طراحی نوع آج و رینگ به کار رفته بستگی دارد. همچنین مواد تشکیل‌دهنده و نوع ساخت این قسمت نیز بسیار مهم هستند. معمولا حداکثر مقاومت جداره تایر را در زمانی که تایر کم‌باد بوده و تحت بار حداکثر قرار دارد، اندازه‌گیری می‌کنند. گفتنی است که در این حالت، حداکثر انعطاف‌پذیری تایر به دست می‌آید.

● طراحی آج مخصوص گل‌و‌لای و برف

طراحی آج تایر با رویه‌ای سخت، حداکثر استحکام را در شرایط برفی و گل و لای فراهم می‌کند. در جداره هر تایر، نوع آن از نظر معمولی و یا مخصوص برف، با علامت‌های M+S و یا MT مشخص شده است.

شکل ۱

● طراحی آج‌های غیرجهت‌دار

این آج‌ها به گونه‌ای طراحی می‌شوند که در هر جهت چرخش، افت عملکرد وجود نداشته باشد. معمولا در خودروهای خاص و بر طبق سفارش شرکت خودروساز، این نوع آج طراحی و تولید می‌شود.

● شرح برخی از نشانه‌های دیگر در تایرها

نشانه ... شامل شاخص بار و نماد سرعت است، مانند: ۸۷۹

● شاخص سائیدگی آج

اندازه برامدگی‌ها روی سطح تایر را که معمولا باید تا ۳۲/۲ ارتفاع تایر باشد و به اینچ بیان می‌شود، شاخص ساییدگی تایر می‌گویند. در مواقعی که ساییدگی تایر به سطح فرورفتگی نزدیک می‌شود حتماً باید آن را تعویض کرد.

● بالانس چرخ

تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری‌های لازم در مورد رینگ و لاستیک، با هدف بالا بردن عمر تایر و اطمینان از مقاومت آن، به بالانس صحیح چرخ بستگی دارد.

بالانس هر ۴ چرخ، بر تناسب نقطه ثقل خودرو تاثیر داشته و در کنترل خودرو به راننده کمک می‌کند.

معمولا بالانس ۲ چرخ عقب را با هم انجام داده و چرخ‌های جلو را نیز با هم بالانس می‌کنند. با افزودن وزنه‌هایی معروف به سرب رینگ بر چرخ‌ها را از حالت نابالایی به حالت بالانس تغییر وضعیت می‌دهد.

نادر خیره

منابع

۱ . www.nebraskatire.com

۲ . www.offroaders.com