غزه, خاستگاه یک جنبش جهانی

در ۲۲ روز جنگ غزه وقایعی بی سابقه در سطح جهان نقش بست در این مدت کمتر کشور و ملتی بود که نسبت به این واقعه هولناک بی توجه بماند

خانه ام آتش گرفته است، آتشی جانسوز

هرطرف می سوزد این آتش

پرده ها و فرش ها را، تارشان با پود

وای آیا هیچ سر بر می کنند از خواب

مهربان همسایگانم از پی امداد

سوزدم این آتش بیدادگر بنیاد

می کنم فریاد، ای فریاد! ای فریاد.

این حکایت مردم بی دفاع زندانی بزرگ به نام غزه در ۲۲ روز نبرد و مقاومت بود. روزهایی که زنان و کودکان در آتش می سوختند و همسایگان عربشان در خوابی آسوده فریاد کمک خواهی مردم غزه را ناشنیده می گرفتند آتش خانمانسوز غزه پس از مقاومت خیره کننده غزه نشینان و موج حمایت جهانی فرو نشست.

در ۲۲ روز جنگ غزه وقایعی بی سابقه در سطح جهان نقش بست. در این مدت کمتر کشور و ملتی بود که نسبت به این واقعه هولناک بی توجه بماند. غزه و فلسطین که بیش از نیم قرن را در محرومیت از نگاه جهانی به سر کرده این بار در کانون توجه محافل جهانی نشست.مردم کشورها ، سازمان های دولتی و غیردولتی هر کدام به نوعی علیه تجاوز ددمنشانه صهیونیست ها به خیابان آمدند. آهنگ واکنش جامعه جهانی به جنگ غزه ابعاد یک جنبش تاریخی را داشت. در گزارش حاضر کوشیدیم تا زوایا و مختصات این جنبش را بازگو کنیم.

● جنبشی به امتداد ۲۲۲ شهر جهان

جنبش های مردمی در حمایت از مردم غزه هر ۵ قاره جهان را در برگرفت. در مجموع ۲۲۲ شهر بزرگ جهان طی این مدت به حمایت از غزه برخاستند و از ۶۹ کشور جهان (در این آمار شهرهای کوچک و تجمع های پراکنده محاسبه نشده اند) جنایات اسرائیل علیه فلسطینی ها را محکوم کردند. تجمع های پردامنه در چند کشور اسلامی مثل مصر و اردن و همین طور در شهرهای اروپایی لندن، اسلو و پاریس به رویارویی با پلیس انجامید و در کشورهایی مثل عربستان نیروهای امنیتی به سرکوب تظاهرات رفتند. در لبنان و شهرهای فلسطین اشغالی بویژه کرانه باختری و قدس تجمع های اعتراض آمیز به صورت روزانه برگزار می شد. تظاهرات مردم در کرانه غربی با تیراندازی های مرگبار اسرائیلی ها همراه شد و به گفته ناظران واکنش بخش های مختلف فلسطین اشغالی علائم انتفاضه جدید را همراه داشت.

در برخی کشورها همچون فرانسه، انگلیس، سوئد، امریکا و آلمان برای نخستین بار شمار زیادی از یهودیان نیز به صف معترضان جنایات اسرائیل پیوستند. جالب اینجاست که بخش عمده واکنش ها به جنگ غزه در فضای اینترنت جریان داشت. به نحوی که روز اول حمله به غزه ۳۰۰ وب سایت اسرائیلی توسط گروه های مردمی ضداسرائیلی و ضدامریکایی هک شدند.در ۲۲ روز جنگ غزه چند نقطه جهان به کانون جنبش ضدصهیونیستی تبدیل شد. در صحنه اروپا، پاریس و لندن این موقعیت را یافتند. ۱۰ ژانویه اوج اعتراض ها در اروپا بود. در لندن که پیش از این هیچ گاه شاهد تظاهرات ده هزار نفری نبوده، جمعیتی بالغ بر صد هزار نفر مقابل سفارتخانه های اسرائیل و مصر تجمع کردند و پرچم اسرائیل را آتش زدند. در تظاهرات لندن افراد سرشناسی همچون نمایندگان پارلمان حضور داشتند. حتی یکی از این نمایندگان مورد ضرب و شتم نیروهای پلیس ضد شورش انگلیس قرار گرفت. حرکت بی سابقه شهروندان انگلیسی خیلی سریع به پاریس سرایت کرد. ده ها هزار نفر از شهروندان پاریسی مقابل سفارت اسرائیل دست به تظاهرات زدند و خواستار محکومیت جهانی اسرائیل شدند.

جمعیت خشمگین حتی چند دستگاه اتومبیل را نیز به آتش کشیدند نکته قابل تأمل در واکنش دو مرکز سیاسی اروپا این بود که دولت های انگلیس و فرانسه حامی بزرگ تل آویو هستند تا حدی که نیکولا سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه به ظاهر حملات زمینی اسرائیل را محکوم می کرد اما حماس را مسبب شرایط به وجود آمده خواند. همزمان با انگلیس و فرانسه شهرهای مختلف امریکا در طول جنگ شاهد تجمع های بی سابقه مخالفان تهاجم رژیم صهیونیستی بود. اکثر معترضان امریکایی برای نخستین بار اعلام کردند که نباید مالیاتی که آنها می پردازند، تبدیل به سلاح برای اسرائیل جهت کشتار فلسطینی ها شود در صحنه منطقه پیرامون ما، بزرگترین حرکت های ضدصهیونیستی را مردم ترکیه آفریدند. در ۲۲ روز جنگ غزه، شهرهای کهن این کشور هیچ گاه از جمعیت معترضان خالی نشد. در تظاهرات استانبول و آنکارا که گاه به صد هزار نفر می رسید اغلب سیاستمداران و چهره های سرشناس نیز حضور می یافتند از نگاه اغلب ناظران تظاهرات ترکیه از آن دست حوادثی است که معادلات آینده را تحت تأثیر قرار می دهد زیرا آنکارا پیش از این تنها متحد صهیونیست ها در منطقه بود.

تظاهرات مردم مصر نیز همانند واکنش مردم ترکیه و به دلیل پیوند دولت این کشور با تل آویو تبدیل به یک پدیده سیاسی شد. در این ۲۲ روز صدها هزار نفر در اسکندریه، قاهره و العریش جدا از شعارهای ضدیت با اسرائیل سران کشور خود را نیز همدستان جنایات غزه دانستند. اکثر تجمع های مصر به خشونت و درگیری با پلیس منجر شد. تنها در شهر اسکندریه ۶۴ نفر دستگیر شدند. نارضایتی عمومی از حسنی مبارک، رئیس جمهور مصر در همه صحنه های تظاهرات هویدا بود.

براساس آنچه از گزارش محافل سیاسی به دست آمد در ۲۲ روز جنگ غزه کشورهای ذیل شاهد بروز جنبش های مردمی در حمایت از غزه شدند: آرژانتین، افغانستان، الجزایر، ایران، استرالیا، آفریقای جنوبی، اتریش، آذربایجان، اکوادور، آلمان، اندونزی، ایرلند، ایتالیا، اردن، اسپانیا، امارات، انگلیس، امریکا، بحرین، بلژیک، بنگلادش، بوسنی، برزیل، بلغارستان، پاکستان، پرو، پاناما، ترکیه، تانزانیا، تاجیکستان، چک، دانمارک، رومانی، روسیه، ژاپن، سودان، سوئیس، سوئد، سوریه، شیلی، صربستان، عراق، فرانسه، فیلیپین، قبرس، قطر، کانادا، کلمبیا، کرواسی، کنیا، کویت، کره جنوبی، لبنان، مالزی، مالی، موریتانی، مصر، مجارستان، مراکش، نیوزیلند، نیکاراگوئه، نروژ، ونزوئلا، هند، هلند، یمن، یونان، سرزمین های اشغالی فلسطین و کرانه غرب.

● حضور چشمگیر نخبگان

از ویژگی های بارز جنبش جهانی حمایت از غزه، حضور نخبگان و به عبارتی افراد مرجع فرهنگی و سیاسی بود. در بسیاری از تظاهرات اروپا و امریکا، حقوقدانان، وکلا و اساتید دانشگاه نه تنها حضور چشمگیر داشتند بلکه خود سازماندهی این حرکت را به عهده گرفتند. در ترکیه، مصر و اردن اغلب سیاستمداران و شخصیت ها دوشادوش تظاهرکنندگان حاضر می شدند.

در پاکستان، قریب به اتفاق وکلا و رهبران احزاب تجمعات را هدایت می کردند. برای نخستین بار در اروپا شمار زیادی از نمایندگان پارلمان ها به تجمعات پیوستند.

اتفاق جالب دیگر حضور قهرمانان ورزشی و هنری در حرکت های ضدصهیونیستی بود.

کاکا فوتبالیست معروف برزیلی رسماً جنایات رژیم صهیونیستی را محکوم کرد و گفت: کشتارها باید متوقف شود. ایکر کاسیاس دروازه بان تیم ملی فوتبال اسپانیا و رافائل نادال، تنیسور اسپانیایی اعلام داشتند به خاطر آنچه که در غزه روی می دهد، سال نوی مسیحی را جشن نخواهند گرفت. فردریک کانوته، فوتبالیست مالی نیز در اقدامی که بازتاب جهانی گسترده ای داشت، بعد از گل زدن در یکی از مسابقات پیراهن ورزشی خود را بالا زد تا کلمه «فلسطین» به زبان های مختلف دنیا را که بر روی تی شرت خود نوشته بود، به نمایش بگذارد. او به این ترتیب به همدردی با مردم غزه پرداخت، حرکت تاریخی دیگر را برندگان جایزه صلح نوبل انجام دادند که در بیانیه مشترک خواهان پس گرفتن جایزه شیمون پرز شدند.

● واکنش دولتمردان و شکستن طلسم سکوت

هر چند در ابتدای جنگ غزه مقامات دولتی شماری از کشورها سکوت پیشه کردند اما با گذشت زمان و افزایش جنایات ارتش اسرائیل حتی محافظه کارترین کشورها نیز به انتقاد از شرایط موجود پرداختند تا پایان جنگ غزه بیش از ۱۸۰ کشور جهان حملات ددمنشانه اسرائیل را محکوم کردند.مهمترین واکنش را کشورهایی نشان دادند که اسرائیل برای جلب دوستی آنها تلاش بسیار انجام داده بود.

به طور مثال موریتانی یکی از سه کشور اتحادیه عرب است که تا پیش از جنگ غزه با اسرائیل روابط کامل دیپلماتیک و تجاری داشت اما بعد از شروع جنگ این کشور در حمایت از مردم غزه سفیر خود در تل آویو را فراخواند و ۱۶ ژانویه نیز روابط خود را به طور کامل با اسرائیل قطع کرد.

کشورهای امریکای لاتین از کشورهایی بودند که اسرائیل به تازگی پیوند تجاری با آنها برقرار کرده بود. اما با واقعه غزه هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا با هولوکاست خواندن جنایت های رژیم صهیونیستی در غزه، اسرائیل را به زیر پا گذاشتن قوانین بین المللی متهم کرد.

او چند روز پس از اخراج سفیر اسرائیل از کشورش تمامی روابط دیپلماتیک و تجاری خود با تل آویو را قطع کرد. بولیوی دیگر کشور امریکای لاتین نیز راه ونزوئلا را رفت. اوو مورالس، رئیس جمهور این کشور روابط دیپلماتیک و تجاری با اسرائیل را قطع کرد.

پس از این دولت قطر به عنوان کشوری که اولین دفتر تجاری اسرائیل را گشوده بود باب دوستی با اسرائیل را مسدود کرد.دولت کوبا نیز در بیانیه ای حملات اسرائیل را جنایتکارانه توصیف کرد.

پس از امریکای لاتین مهمترین واکنش ها در پارلمان ترکیه نمایان شد که نمایندگان آن به انحلال گروه دوستی با رژیم صهیونیستی مبادرت کردند.

در آن سوی خاورمیانه معمر قذافی رهبر لیبی رهبران عرب را «نامرد» نامید و آنها را مسئول بمباران غزه توسط نیروی هوایی اسرائیل دانست. او وقتی سران عرب اعلام کردند، نشستی را برای رسیدگی به اوضاع غزه برپا خواهند کرد، حاضر نشد در این نشست شرکت کند و خطاب به رهبران عرب گفت: «تا حالا چند بار از این نشست های ضروری برای فلسطین برگزار کرده اید آیا تاکنون به نتیجه ای هم رسیده اید »

● شکاف در موضع سازمان های بین المللی

نگاه سازمان های بین المللی به جنگ غزه از مسائل بحث انگیز سیاسی است. موضع شورای امنیت بیشترین انتقادها را برانگیخت. حاصل برخورد این سازمان با جنگ یک قطعنامه بی ثمر بود. سازمان ملل نیز در آغاز این حملات از وقوع آنها به ابراز تأسف بسنده کرد. بان کی مون دبیرکل حتی در نوعی همسویی با طرف امریکایی از حماس خواست از شلیک موشک هایش به جنوب اسرائیل دست بردارد. فقط در پایان جنگ، بان کی مون بعد از اعلام آتش بس به منطقه رفت و در آنجا پس از دیدن ویرانه های غزه حملات اسرائیل را ظالمانه خواند و ابراز امیدواری کرد دیگر از این اتفاقات روی ندهد. اما در نقطه مقابل شورای امنیت و دبیر کل سازمان، برای نخستین بار شماری از نهادهای این سازمان به حمایت از غزه برخاستند. میگل دسکوتو بروکمن، رئیس مجمع عمومی سازمان ملل حملات اسرائیل را نسل کشی در غزه نامید.او حتی مجمع عمومی را وادار کرد تا اولین بیانیه محکومیت اسرائیل را صادر کند. اتفاق بعدی ۱۲ ژانویه افتاد. شورای حقوق بشر سازمان ملل نیز حملات اسرائیل را محکوم کرد. از سازمان های جهانی که بگذریم، جنگ غزه برای نهادهای منطقه ای نیز یک آزمون ناکامی بود. اتحادیه عرب، در طول جنگ کار ویژه ای انجام نداد و تنها یک روز بعد از جنگ بود که نشستی را در کویت برگزار کرد تا برای جبران قصورات سران عرب اقدام به جمع آوری کمک کند.

سایر سازمان ها مثل اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا و صلیب سرخ جهانی نیز تنها بیانیه ای بی ثمر و حتی دوگانه را درباره محکومیت اعمال اسرائیل صادر کردند.

جیران عزیزی