در اسارت مفهوم فاخر

با تماشای ساخته اخیر محمد بزرگ نیا سوالات زیر به ذهن می رسد.
۱) چه اصراری به تولید آثار پرهزینه ای است که حتی نمی توانند نیمی از مخارج خود را در گیشه جبران کنند؟
۲) دلایل فروش پایین …

با تماشای ساخته اخیر محمد بزرگ نیا سوالات زیر به ذهن می رسد.

۱) چه اصراری به تولید آثار پرهزینه ای است که حتی نمی توانند نیمی از مخارج خود را در گیشه جبران کنند؟

۲) دلایل فروش پایین آثار فاخر چیست؟

۳) ویژگی های یک اثر فاخر چیست؟

۴) آثار فاخر تا چه میزان در پیشبرد اهداف فرهنگی و هنری تعیین کننده هستند؟

در پاسخ به سوالات مطروحه بایستی به این مساله توجه داشت که گاه ایجاد تنوع در مسیر تولید و اکران و شور و نشاط بخشیدن به فضای سینما از جمله علل ساخت آثار پرهزینه است. این دست آثار یا از منظر ایدئولوژی و یا به دلیل حمایت های دولت چندان دغدغه بازگشت سرمایه ندارند و همین جریان شکست های اقتصادی این دست آثار را چندان برجسته نمی کند.

البته اثر فاخر چه از منظر ساختاری و چه به دلایل زیبایی شناسی لحن و مفهوم از استاندارد بالایی برخوردار است ولی آیا اگر اثری چنین ویژگی هایی داشت می توان آن را به عنوان فاخر در نظر آورد؟ در پاسخ باید توجه داشت که کارکرد فرهنگی و هنری یک فیلم در کنار زیبایی شناسی آن مطرح می شود و در پرتو چنین رویه ای است که راه آبی ابریشم، دوئل و ملک سلیمان را تنها از جنبه وجوهات ساختاری و زیبایی شناسانه می توان در ردیف آثار فاخر در نظر آورد. محتوای این آثار چندان دارای کارکرد فرهنگی نیست و ترویج یک نگره بومی با هویت را تداعی نمی کند.

راه آبی ابریشم حتی با توجه به تلاش تحقیقاتی چندین ساله بزرگ نیا برای ارائه اثری جدید در سینمای ایران، نقاط ضعف قابل تاملی دارد که بر ساختار فیلم لطمه وارد آورده است. شخصیت پردازی در این فیلم بالانس و میزان نیست و بازی های یکدست و همنوا به نظر نمی رسند. قواعد دراماتیک قهرمان پروری و ضدقهرمان سازی در چارچوب فیلمنامه به درستی رعایت نمی شود و به غیر از قاب هایی شکیل از حرکت کشتی ها بر روی دریا، بحث تروکاژهای کامپیوتری جهت نمایش طوفان های دریایی و طراحی صحنه و لباس چشم نواز و البته کارگردانی نسبتا قابل قبول وجوه قابل اعتنای دیگری ندارد و گرچه تلاشی قابل تقدیر در بازیابی هویت گمشده جامعه ایران است اما به دلیل برجسته سازی نمایش فرهنگ سنتی چین و دیگر مناطق در این هدف غایی(بازتاب تمدن کهن ایرانی-اسلامی) ناموفق بوده است.

نویسنده : نیما بهدادی مهر