بشری تنها

● نگاهی به نمایش گیلگمش تولید کشور ترکیه
گیلگمش یکی از اسطوره‌های حماسی بسیار کهن منطقه خاورمیانه است. این نمایش توسط «جلال مورد نیز» کارگردانی می‌شود. بازیگران آن عبارتند …

نگاهی به نمایش گیلگمش تولید کشور ترکیه

گیلگمش یکی از اسطوره‌های حماسی بسیار کهن منطقه خاورمیانه است. این نمایش توسط «جلال مورد نیز» کارگردانی می‌شود. بازیگران آن عبارتند از «اردن شنوجاک» و «ایکله یگت».

«جلال مورد نیز» دارای مدرک کارشناسی فلسفه است و در حال حاضر دانشجوی دکتری است. وی با گروه‌های تئاتر دانش‌آموختگان دانشکده فنی فعالیت تئاتری‌اش را با گیلگمش به عنوان یک روایت نمایشی آغازکرده است.

داستان نمایش به شرح جست‌وجوی گیلگمش برای یافتن پادشاه شهر (اوروک) می‌پردازد. گیلگمش قدرتمندترین و هوشمندترین انسان است و به همین دلیل بشری تنهاست و «انکیدو» به عنوان دوست او آفریده می‌شودو نهایتاً از یک موجود وحشی به انسان بدل می‌شود. در هنگام ملاقات با گیلگمش او را به مبارزه‌ای مرگبار می‌خواند اما از آنجا که هیچ کدام پیروز میدان نمی‌شوند، با یکدیگر دوست می‌شوند و...

گروه در تلاش بود تا داستان را بر مبنای مخاطب محوری هدایت کند. در نهایت نمایش حدود یک ساعت به طول انجامید بدون آنکه طراحی صحنه و یا نور ویژه‌ای داشته باشد و تنها با یک بازیگر و یک هم آوا به اجرای نمایش می‌پردازد.از دیگر ویژگی‌های این نمایش ریتم کند و فقدان تصویرسازی‌های نمایشی بود. به نحوی که به نظر می‌رسید شاید اجرای رادیویی آن مناسب‌تر است. اما در واقع نمایش نوعی پرده‌خوانی سنتی کشور ترکیه است که به آن مداحی می‌گویند. در این نوع نمایش روایتگر و یا قصه‌گو مدت بسیار زیادی، قریب به دو ساعت، در یک استراحتگاه و یا قهوه‌خانه به نقل روایت می‌پردازد و تنها تلاش می‌کند با حرکات دست مفهوم و منظور خود را برساند که این ویژگی در بازی روایتگر این نمایش هم مشهود بود. او به وسیله حرکات دست مفاهیم مدنظرش را بیان می‌کرد. اما این نمایش صرفاً به این روش نیست و گروه در تلاش بودند تا با استفاده از پرده‌خوانی ایران از تعداد بازیگر بکاهد و البته به نمایش‌های مشابه در کشورهای دیگر نیز توجه داشته است. اما نکته‌ قابل توجه حضور یک بازیگر زن در نقش پرده‌خوان و یا مداح است.اما پرده‌خوان و یا مداح یک هم‌آوا هم دارد که مقابل صحنه در میان تماشاگران و در هیأت یک تماشاگر حضور داشت که به همخوانی آوازها با بازیگر می پرداخت. به نظر می‌رسد هم‌آوایی ذکر شده گاهی از تمرکز بازیگر و حتی تماشاگران می‌کاهد و سبب آشفتگی نمایش می‌شود. اما به لحاظ سمبولیکی شاید بتوان گفت نشانگر بعد مردانه پرسوناژ در کنار بعد زنانه و نهایتاً تکمیل وجود یک انسان با هویت دوگانه باشد. بنابراین گاه در حین خواندن یک شعر از زبان مداح زن، همخوان مرد نیز به طور موازی آن شعر را می‌خواند. اما یکی از بارزترین ویژگی‌های این نمایش بازی‌های زبانی و کلامی است. مداح زن، حین ایفای نقش‌های مختلف گاهی به کندی و گاهی با تندی دیالوگ‌ها و گاهی به صورت مقطع مقطع بریده بریده بیان می‌کند. همچنین گاهی واج‌های صدادار را کشیده و یا دفعتاً تکرار می‌کند که برگرفته از نحوه بیان پرده‌خوان در ایران و برخی از نمایش‌های چینی و ژاپنی، همچنین مداح در کشور ترکیه است.