طراحی و اجرای تست های سایکومتریک سازمانی در شرکتها و موسسات ایرانی

انتخاب نیروی انسانی شایسته و مناسب برای پست های سازمانی مهمترین دغدغه مدیران در بسیاری از سازمانها و شرکتها محسوب می شود

انتخاب نیروی انسانی شایسته و مناسب برای پست های سازمانی مهمترین دغدغه مدیران در بسیاری از سازمانها و شرکتها محسوب می شود، این سئوال از دغدغه های اصلی مدیران است که چگونه می توان از تناسب شخصیت و توانمندیهای فرد با مشاغل موجود در نمودار سازمانی شرکت اطمینان حاصل کرد؟

در این مقاله سعی می کنیم پاسخ مناسبی برای این سئوال ارائه کنیم که چگونه شرکتها می توانند با اطمینان نسبت به جذب و انتخاب نیروی انسانی موردنیاز خویش اقدام کنند و مناسبترین استعدادها را از میان داوطلبین استخدامی انتخاب و با اطمینان به کار گمارند.

● تاریخچه

استفاده از تست های سایکومتریک قدمت طولانی دارد، مرکز سایکومتریک دانشگاه کمبریج در سال ۱۹۲۶ تاسیس شد و هدف از تاسیس آن شناخت رفتار و شخصیت آدمی به شیوه علمی بود بطوریکه بتوان رفتار آتی او را پیش بینی کرد. پس از جنگ جهانی دوم استفاده از ابزارهای سایکومتریک به تدریج به سازمانها راه یافتند و مدیران به اثربخشی اینگونه ابزارها در جذب و به کارگیری منابع انسانی پی بردند. استقبال شرکتهای بزرگی مانند TNT در استفاده از این ابزار منجر به استقبال سایر شرکتها گردید و مراکز پژوهشی و دانشگاهی را واداشت نگاهی عمیقتر به نیازهای سایکومتریک داشته باشند و نتیجه آن ایجاد شاخه جدیدی به نام سایکومتریک سازمانی گردید.

● سایکومتریک سازمانی

سایکومتریک سازمانی شاخه جدید و متفاوت از سایکومتریک کلینکی و درمانی است که هدف آن شناسایی جنبه های از شخصیت است که در تحقق اهداف و برنامه های سازمانی از اهمیت برخوردارند. این شاخه علاوه بر استفاده از علوم روانشناسی و روانسنجی از دانش سازمانی، رفتارسازمانی و جامعه شناسی بهره می گیرد، بر این مبنا، ابزارها و تست های مورد استفاده در مراکز سایکومتریک سازمانی متفاوت از مراکز درمانی می باشد، ابزارهای سایکومتریک سازمانی به دنبال شناسایی و سنجش شایستگی هایی هستند که مرتبط با اهداف، برنامه و کارکردهای سازمانی هستند.

نمونه ای از موضوعات مورد سنجش اینگونه تست ها عبارتند از:

- میزان وسواسی در انجام کار (Compensatory Effort)

- رقابت پذیری (Competitiveness)

- اولویت دادن به کار (Engagement)

- اطمینان به موفقیت (Confidence in Success)

- میزان تمایل به اعمال قدرت بر دیگران (Dominance)

تفاوتها و کارکردها در دو حوزه سایکومتریک کلینیکی و سازمانی چنان متفاوت هستند که تعاریف موجود در مفاهیم پایه ای شخصیت را دچار تحول نموده اند، برای مثال، عناصر تئوری معروف و بسیار معتبر Big Five در این دو حوزه معانی متفاوتی را ارائه نموده اند، چنانکه Consciousness در سایکومتریک کلینیکی به معنی ۰۳۹;آگاهی۰۳۹; و ۰۳۹;خودآگاهی۰۳۹; و در سایکومتریک سازمانی به معنی ۰۳۹;هدفمند و مصمم بودن۰۳۹; است. جامعه تخصصی سایکومتریک در کشورهای پیشرفته ضمن تعریف جایگاه و حوزه کارکرد هر یک، ورود سایکومتریسین های بالینی را به حوزه سازمانی صرفا پس از طی دوره های تخصصی و کسب گواهینامه صلاحیت حرفه ای از BPS مجاز می داند.

● دسترسی به ابزارهای سایکومتریک سازمانی

همچنانکه اشاره شد، دسترسی به ابزارهای سایکومتریک محدود به سایکومتریسین های سازمانی مورد تایید مراکز تخصصی مانند BPS و AMA می باشد. این مراکز علاوه بر نظارت بر عملکرد سایکومتریسین ها به جهت حفاظت از حقوق استفاده کنندگان و ارزیابی شوندگان و برگزاری دوره های آموزشی بازآموزی منظم، آنان را در جریان آخرین یافته های علمی، فنی و حرفه ای قرار میدهند تا فعالیت سنجش با بالاترین سطح اطمینان صورت گیرد. شایان ذکر است که استفاده از تست های سایکومتریک نیازمند دانش پایه ای و علمی از شخصیت انسان و بافت شخصیت و کارکردهای او در متن سازمانی است و تفسیر نتایج آن مستلزم مطالعه دقیق دستورالعمل های فنی است، رعایت حقوق دیگران و عدالت در انتخاب و برابری فرصتها سنگ بنای سایکومتریک نوین است.

● ابزارهای سایکومتریک

بعضی از ابزارهای سایکومتریک عبارتند از:

- شخصیت سازمانی: ابزارهای زیر شخصیت را در فریم سازمانی و با هدف اثربخشی شخصیت در متن سازمانی مورد شناسایی و سنجش قرار میدهند، این ابزار از Reliability و Validity بالایی برخوردارند:

o Focus ۲۰ Personality Questionnaire

o Orpheus Personality Questionnaire

o Manchester Personality Questionnaire

o Six Factor Personality Questionnire

- صداقت سازمانی: ابزار زیر صداقت و تعهد فرد را در حوزه سازمانی مورد سنجش قرار میدهد، دقت این تست توسط دو مرکز BPS و AMA مورد تایید قرار گرفته است.

o GIOTTO Integrity Assessment

- شایستگی های مدیریتی و کارشناسی: این ابزار بصورت خاص بر مهارتهای مدیریتی و کارشناسی تمرکز کرده و به شیوه علمی و جامع سعی می کنند تصویری واقعی از اینگونه شایستگی ها ارائه نمایند:

o Achievement Motivation Inventory

o Management Development Questionnaire

o Devine Inventory Coach Best

- Critical Thinking: این ابزار به منظور شناخت و توسعه توانمندی های مدیریتی و تصمیم گیری تدوین و توسعه داده شده اند:

o Watson Glaser Critical Thinking Appraisal – WGCTA

o Rust Advanced Numerical Reasoning Appraisal - RANRA

- توسعه فردی: این ابزار به منظور شناخت و توسعه توانمندی های ارتباطی و مدیریتی تدوین و توسعه داده شده اند:

o Individual Development Survey

o Transition Work Inventory

- ارزیابی ۳۶۰: این ابزار به منظور شناخت توانمندیهای مدیریتی بصورت اخذ بازخورد ۳۶۰ درجه توسعه داده شده اند:

o Management Leadership Practices Inventory – MLPI ۳۶۰

- هوش EQ و IQ: این ابزار به منظور شناخت انواع هوش و استعداد طراحی و توسعه داده شده اند:

o Work Profile Questionnaire – Emotional Intelligence – WPQei

o Agility of Mind Test

o Progressive Numerical Matrix Test

o Symbolic Complete the Sequence Test

o Mental Arithmetic Test

- ابزارهای اکتشافی: این ابزار به منظور شناخت علائق و ارزشهای موردنظر شخص برای کار در سازمان تدوین شده اند:

o Holland Career Exploration – version III

o Work Values Importance

● نیاز روزافزون

بحران های مالی و اقتصادی در سطح جهان، لزوم استفاده از مناسبترین استعدادها را نمایان ساخت، شرکتها و موسسات بسیاری مجبور به کوچک سازی و چابک سازی ساختار سازمانی خود شدند، بدین معنی که شرکتها باید با کمترین تعداد ولی شایسته ترین استعدادها و سرمایه انسانی به فعالیت خود ادامه دهند، این وضعیت اهمیت نقش و استفاده از متخصصین سایکومتریک سازمانی را بیش از پیش نمایان ساخت بطوریکه هم اکنون بیش از ۷۴% شرکتها و سازمانها در کشورهای پیشرفته و بیش از ۸۰% شرکتهای منتخب در لیست ۵۰۰ شرکت برتر نشریه معتبر Fortune از متخصصین این رشته برای استخدام، انتخاب، ارتقاء و جابجایی نیروی انسانی خود استفاده می کنند.

● نیاز جهانی، کاربرد جهانی

استفاده از تست های سایکومتریک محدود به جوامع اروپایی و آمریکای شمالی نبوده و هم اکنون کشورهای امارات متحده عربی و قطر ، سنگاپور، مالزی، هنگ کنگ، تایوان، کره جنوبی، ژاپن، آفریقای حنوبی و برزیل با پذیرش اصول علمی و حرفه ای BPS تست های سایکومتریک سازمانی را مورد استفاده قرار میدهند. شرکتهای بزرگ منطقه ای Etisalat، Emirates Group، Qatar Airlines و Emaran تصمیم گیری در خصوص منابع انسانی خود را منوط به نتایج حاصل از این تست ها قرار داده اند.

● کاربرد ایرانی

اینجانب بعنوان اولین سایکومتریسین و ارزیاب بین المللی ایرانی، تست های سایکومتریک سازمانی را به جامعه سازمانی، بازرگانی و صنعتی کشورمان ارائه نموده ام و در مدت زمان کمی با استقبال شرکتها مواجه گردید، هم اکنون شماری از شرکتهای از خدمات سایکومتریک سازمانی بمنظور جذب، ارتقاء، جابجایی، انتخاب و انتصاب مدیران و اعطای بورس تحصیلی به کارکنان خود استفاده می کنند:

- پتروشیمی آریا ساسول

- شرکت واگن سازی تهران

- کارخانجات داروسازی تهران شیمی، تهران دارو و آفاشیمی

- داروگستر نخبگان

- شرکت مپنا

- لوله سازی ماهشهر

- چرم مشهد

- مرکز روانشناسی، درمانی و پژوهشی دانشگاه شهید بهشتی

پرویز زارعی

مشاور، ارزیاب و مدرس مدیریت

گواهی صلاحیت ارزیابی از دانشگاه کمبریج

ارزیاب بین المللی سازمان و مدیریت