اینترنت, شاهراه تلاقی مغزها و كامپیوترها

اینترنت مركب است از پیشوند اینتر و كلمه مخفف نت اینتر در فرهنگ وبستر به معنی بین, در میان و امری كه بین چند چیز انجام می شود

«مانوئل كاستلز» معتقد است تكنولوژی اطلاعات در جامعه اطلاعاتی ابزاری برای ایجاد یك منطق سازمان دهنده جدید است كه این منطق، روابط بین فرد و جامعه و فقیر و غنی را تعیین می‌كند.

اینجا پنتاگون است، سال ۱۹۶۵ ، اتاقی كوچك شامل پایانه‌های رایانه‌ای كه فقط برای مقاصد نظامی آمریكا طراحی شده است، شبكه‌ای كه نامش آرپاست و تنها كارش این بود كه رایانه‌های مجزای پژوهشگران مستقر در این مركز را به هم پیوند دهد، این پیوند سر‌آغاز تحولی بود بزرگ در عرصه ارتباطات و اطلاعات. آرپای كوچك به زودی می‌رفت تا بعد از چاپ، این اختراع شگفت‌انگیز گوتنبرگ، خود شاهد عمیق‌ترین و بزرگ‌ترین تغییر ساختاری در بطن زندگی مردم هزاره سوم باشد. تاریخچه شبكه اطلاع‌رسانی حكایتی دیگر است كه در گفت‌و‌گوی تیم برنرزلی مبتكر شبكه وب نكاتی از آن قبال استنباط است. وی در این مورد می‌گوید: «شبكه جهانی در ابتدا به این دلیل گسترش یافت كه مبانی مقدماتی آن در دهه هفتاد ایجاد شده بود، تا اواخر دهه هشتاد كه فكر شبكه جهانی به ذهنم خطور كرداز این رو، باید این افتخار را به پیشروانی كه چنین شبكه‌ای را قبل از شبكه‌ جهانی ایجاد كرده‌ بودند، بدهید. شبكه به سرعت گسترش یافت چون نامتمركز بود و كسی رشد آن را تحت اختیار نداشت. این حقیقت كه هر كس می‌توانست با یك رایانه بدون نظارت مقامات مركزی به جست‌وجوی اطلاعات بپردازد، موجب رشد سریع آن شد. بسیاری از دانشگاه‌ها و مؤسسه‌ها در امریكا و اروپا رایانه‌ها را با كابل به یكدیگر متصل كرده بودند و به تبادل اطلاعات می‌پرداختند.

● و اما اینترنت

نت در انگلیسی مخفف كلمه نت‌ورك (Network ) یا همان شبكه است. اینترنت مركب است از پیشوند اینتر و كلمه مخفف نت. اینتر در فرهنگ وبستر به معنی بین، در میان و امری كه بین چند چیز انجام می‌شود. مانند اینترنشنال (International ) یعنی بین‌المللی. با این توضیح اینترنت یعنی ارتباط بین چند شبكه رایانه‌ای. كم‌ترین كاری كه می‌توان با اینترنت انجام داد ارسال و دریافت نامه‌های الكترونیك است. به واقع اینترنت بزرگ‌ترین شبكه جهانی است كه اطلاعات را بدون هیچ محدودیت زمانی و مكانی در اختیار كاربران قرار می‌دهد، حال اگر این شبكه جهانی را در اندازه‌های یك سازمان كوچك كنیم، می‌شود اینترانت (Intranet )، و اگر تعدادی از سازمان‌ها را به هم متصل كنیم می‌شود اكسترانت (Extranet ). در هر دو صورت این دو نوع شبكه از نظر زیر‌بنایی یكی هستند. اما اتصال به این شبكه جهانی یا همان اینترنت چگونه ممكن است؟ به راحتی، یك كامپیوتر در منزل یا محل كارتان، یك مودم، یك خط تلفن و یك شماره كه ارتباط شما را با ISP مورد نظرتان برقرار كند، اینها چیزهایی است كه شما به آن احتیاج دارید.

اما از سال ۱۹۹۰ فرزندی خلف از اینترنت زاده شد و آن چیزی نبود جز (World Wide Web) كه مردمان جامعه اطلاعاتی او را www می‌نامند. این تار‌نمای جهانی در سال ۱۹۹۵ آمار ۹ میلیون نفری ، در سال ۲۰۰۰ چیزی بالغ بر ۱۲۲ میلیون نفر و در سال ۲۰۰۳ حدود ۴۰۸ میلیون نفر را جز كاربران خود به ثبت رسانده است. بی‌شك اینترنت هیجان‌انگیز‌ترین و بزرگ‌ترین واژه عصر ارتباطات و اطلاعات است كه تاثیرات عمیق و شگرفی بر روی زندگی بشر داشته است كه این بر هیچ كسی پوشیده نیست، این شاهراه بزرگ اطلاعاتی محل تلاقی مغز‌ها و كامپیوتر‌هاست كه ساختار دانش بشر را تغییر داده است. به نظر شما آیا ساختار دانش، آموزش، اقتصاد، فرهنگ، قدرت و بسیاری از جنبه‌های زندگی عصر حاضر، در مسیر این بزرگراه اطلاعاتی تغییرات عمقی و اساسی نیافته است؟ اینترنت با ورود به عرصه‌های رسمی‌تر مانند ساختار سیاسی و اقتصادی واژه‌های جدیدی چون دولت الكترونیك، بانكداری الكترونیك، تجارت الكترونیك، آموزش مجازی یا از راه دور، كتاب الكترونیك و صد‌ها عبارت الكترونیكی دیگر را وارد گفتمان اجتماعی-اقتصادی- سیاسی دولت‌ها و جوامع نموده است و كشور‌ها را وادار كرده است تا تمامی هم و غم و برنامه‌ریزی خود را بر روی این برنامه‌ها بگذارند.

● اینترنت، بیم‌ها و امید‌ها

گفته شد كه ورود اینترنت به زندگی امروزی تحولات پایه‌ای را در زندگی مردم به وجود آورده است. اما موارد اساسی و اصلی كاربرد اینترنت را می‌توان در موارد زیر دسته‌بندی نمود: آموزش، ارتباطات، انتقال اطلاعات سرگرمی و تجارت و موارد دیگر. آموزش و فرهنگ از آن دسته حوزه‌هایی هستند كه همیشه سریع‌تر از بقیه حوزه‌ها در تیر‌رس تغییرات جدید قرار می‌گیرند. امروز دیگر كم‌كم خبری از مدارس و دانشگاه‌های سنتی نیست، امروز شما می‌توانید در منزل و یا محل كارتان و با استفاده از ارتباط مستقیم از طریق شبكه با معلم و استاد خود، به فراگیری علم و دانش بپردازید. ساختار‌های آموزشی مبتنی بر شبكه، دسترسی بدون محدودیت و سریع آموزندگان را به اطلاعات و مباحث آموزشی فراهم ‌می‌آورد كه این خود در بالابردن سطح دسترسی به اطلاعات نقش عمده‌ای دارد. اما فرهنگ مهم‌ترین و قابل توجه‌ترین بخش درحوزه هر پدیده تكنولوژیكی جدید است.

نوع و بر‌آیند تعاملات فرهنگی هر كشوری میزان بازتاب و پذیرش تكنولوژی‌های جدید را تعیین می‌كند. بسیاری از كار‌شناسان و صاحب‌نظران مسائل اجتماعی تاكید ویژه‌ای بر روی ورود فرهنگ یك تكنولوژی همراه و یا حتی پیش‌تر از ورود آن تكنولوژی، در هر جامعه‌ای را دارند. میزان، نوع و كیفیت استفاده از هر پدیده‌ای، در اینجا اینترنت، رابطه مستقیم با فرهنگ هر كشوری دارد. اینكه به این مسئله با چه دیدی نگریسته می‌شود و یا كاركرد و وجه غالب استفاده از اینترنت چگونه است. توزیع و ضریب نفوذ اینترنت در كشور‌های غیر‌پیشرفته و یا در حال توسعه بسیار پایین است و جمعیت قابل توجهی از مردم این كشور‌ها به اینترنت دسترسی ندارند و آنهایی هم كه این دسترسی را دارند به علت عدم آموزش صحیح به درستی از آن استفاده نمی‌كنند. این جنبه شاید در كشور ما نمود بیشتری داشته باشد.

آموزش از سطوح ابتدایی به كودكان در مورد استفاده از اینترنت و نحوه برخورد با آن از جمله موارد حساس و مهمی است كه در بخش آموزش باید توجه بیشتری به آن كرد. اقتصاد نیز از آن دسته مواردی است كه بر سر راه شاهراه اطلاعاتی دگردیسی پیدا كرده شكل جدیدی از آن متولد شده است. امروزه اطلاعات كالایی گرانبهاست كه سود كلانی را در جیب تاجران اطلاعات سرازیر كرده است. اطلاعات به طور نسبی با ارزش و با دوام است همینطور با كمبود منابع مواجه نیست. «مانوئل كاستلز» معتقد است تكنولوژی اطلاعات در جامعه اطلاعاتی ابزاری برای ایجاد یك منطق سازمان دهنده جدید است كه این منطق، روابط بین فرد و جامعه و فقیر و غنی را تعیین می كند. اقتصاد اطلاعاتی از مهم‌ترین و حساس‌ترین مباحث در گفتمان دولت الكترونیك و جامعه اطلاعاتی است. زیر‌ساخت‌های اقتصاد اطلاعاتی نیز بر استفاده موثر و بهینه از اطلاعات و پیوست آن، شبكه است كه می‌تواند تعاملی آسان و دوطرفه هم برای دولت‌ها و هم برای شهروندان به همراه آورد.

حذف فاصله‌ها بر در‌آمد‌ها تاثیر خواهد گذاشت. حذف فاصله‌ها بر میزان بهره‌وری و استفاده بهینه از زمان جهت فعالیت‌های اقتصادی، چه برای دولت و چه برای شهروندان، تاثیر‌گذار است. برای اثبات این مدعا همین بس كه كشور آمریكا سالانه برای توسعه زیر‌ساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی خود چیزی بالغ بر ۴۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌كند و علاوه بر این، مبلغ سالانه ۴۰ میلیارد دلار نیز از تجارت الكترونیك به دست می‌آورد كه این رقم معادل بودجه صادرات ۱۰ كشور غیر‌صنعتی و غیر‌پیشرفته دنیاست.

تغییر رفتار‌های اقتصادی مردم جامعه با ایجاد زیر‌بنای مناسب جهت استفاده از اینترنت، همینطور آموزش این رفتار‌ها، از جمله موارد بسیار مهمی است كه باید مورد توجه قرار گیرد. با نشان دادن تصویری از یك زندگی شبكه‌ای به مردم كه در آن تمام وقایع و كار‌های روزانه زندگی از قبیل خرید‌های روزانه، كارهای اداری، پرداخت هزینه‌ها، ثبت نام‌ها، عقد قرارداد‌ها و دهها مورد از این مسائل، در كمترین زمان و بدون محدودیت مكانی، از طریق شبكه اینترنت و آن هم فقط با استفاده از صفحه كلید كامپیوتر، می‌توان طریق زندگی در عصر شبكه و استفاده از مزایای آن را آموخت. دو زیرساخت لازم برای اینترنت، برق و تلفن است كه هنوز ۳۰ درصد مردم جهان از آن بی بهره‌اند و نیمی از مردم جهان نیز تا به حال صدای زنگ تلفن را نشنیده‌اند (به این نیمه اهالی روستای تازه كشف شده در حوالی كرمان با زندگی بدوی، را نیز اضافه كنید). تا آن جا كه آفریقای ۷۴۰ میلیون نفری، ۱۴ میلیون خط تلفن دارد كه كمتر از منطقه منهتن در نیویورك است.

در زمینه اتصال به اینترنت، در آمریكا از هر ۲ نفر، یك نفر، در انگلیس، بیش از ۱۰ میلیون نفر و در كره، ۶۵ درصد ضریب نفوذ دارد، و به طور كلی، كشورهای صنعتی كه ۱۵ درصد مردم جهان را شامل می‌شوند، بیش از ۸۸ درصد كاربران اینترنتی را دارند. اما در كل، قاره آفریقا تنها یك میلیون نفر و به ازای هر ۲۵۰ نفر، یك نفر كاربر اینترنتی وجود دارد و هنوز ۹۸ درصد مردم آمریكای لاتین و ۵/۹۹ مردم آفریقا و نیز ۹۸ درصد مردم آسیا از دسترسی به اینترنت محروم‌اند و كشورهایی نیز وجود دارند كه كمتر از ۱۰ كامپیوتر متصل به اینترنت دارند، یا اصلا به طوری كلی از این وسیله ارتباطی محروم‌اند. (برای مثال بنگلادش، آنگولا، چاد، بروندی و...). اما ایران با ضریب نفوذ ۳۰ درصدی تلفن ثابت و ۱۰ درصدی اینترنت جای بحث جدایی دارد كه به آن خواهیم پرداخت.

اهدا سلطانعلیزاده - حیات نو