ایران می تواند قدرت اقتصادی منطقه شود اگر

استراتژی های ملی و رقابت بین کشورها موضوع نشست تخصصی موسسه مطالعات و بهره وری و توسعه منابع انسانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بود که به اهتمام دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد

استراتژی های ملی و رقابت بین کشورها موضوع نشست تخصصی موسسه مطالعات و بهره وری و توسعه منابع انسانی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بود که به اهتمام دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد. در این نشست که «مایکل پورتر» به صورت ویدئوکنفرانسی در آن شرکت کرده بود ابتدا پروفسور مجید جمالی نظریه خود را درخصوص ویژگی تحولات و تغییرات دنیای جدید مطرح کرد. وی این تحولات را تحت عنوان زلزله اقتصادی در پنج محور شامل

۱) از فروپاشی کمونیسم

۲) دوره جدید در منحنی عمر صنعت و تغییرات بنیادی آن

۳) جمعیت بالای جهان و ترکیب جمعیت در نقاط مختلف جهان

۴) سرعت بالای جهانی شدن صنایع

۵) عدم وجود یک قطب اقتصادی قانون گذار در سطح جهان ذکر کرد. به زعم وی موارد مورد بحث مسیر توسعه را برای کشورها بسیار سخت کرده و وجود یک استراتژی ملی منسجم ضرورت عبور از پنج محور مورد بحث است. وی با تاکید بر اینکه توسعه یافتگی یک مقوله ذهنی است، توسعه کشورها را تابع توسعه ذهنی نیروی انسانی آنها ذکر کرد. پروفسور جمالی در تشریح دیدگاه های پروفسور پورتر به اساس بحث وی مبنی بر اینکه این بنگاه های اقتصادی هستند که با یکدیگر رقابت می کنند نه کشورها، شکل گیری ساختار صنعت را در اثر برآیند پنج نیرو ارزیابی کرد و آنها را اینگونه برشمرد:

۱) میزان تهدیدپذیری یک صنعت به وسیله رقبای تازه

۲) ایجاد تمایز به منظور کاهش تهدید

۳) شیوه های دسترسی به کانال های توزیع

۴) کاهش هزینه ها با منحنی های یادگیری

۵) شدت رقابت در صنعت به این معنی که هرچه رقابت بیشتر باشد، سود صنعت به همان اندازه کاهش می یابد و هرچه تشابه زیادتر باشد، رقابت بیشتر و هرچه رقابت تشابه کمتر، رقابت بیشتر است. سپس مایکل پورتر استاد مطرح مدیریت استراتژیک دانشگاه هاروارد از طریق ویدئو کنفرانس به بیان نظریه خود پرداخت. پورتر سخنرانی خود را با نگاهی متمایز به تحلیل مقوله رقابت پذیری در سطح ملی و منطقه ای آغاز کرد. ارتباط دادن مقوله بهره وری با رقابت پذیری، به عنوان یکی از دیدگاه های شاخص پورتر در سطح ملی نسبت به سایر استراتژیست های بین المللی است. اگر استراتژی در سطح ملی را تابعی از دو پارادایم رقابت یا تعارض فرض کنیم، برعکس سیاسیون، پورتر قدرت اقتصادی یک کشور را در گرو قدرت رقابت پذیری کشور در سطح جهانی می داند. پورتر در ابتدای سخنرانی پایین بودن بهره وری نیروی کار در ایران را از چالش های رقابت پذیری کشور دانست. او در ادامه با تاکید بر لزوم تغییر اقتصاد منابع محور به اقتصاد دانش محور، بر لزوم ایجاد یک محیط رقابتی در ایران برای صنعت و بنگاه های صنعتی پرداخت و بهره وری را تابعی از رقابتی شدن محیط برای صنایع دانست.

پورتر رقابت پذیری در سطح ملی را تابعی از کیفیت هر دو محیط اقتصادی کلان و خرد می داند. وی با بیان اینکه امروز اقتصاد کشورها براساس قدرت رقابت پذیری آنها در جامعه جهانی بنا شده است، بحث استراتژی توسعه مبتنی بر خودکفایی به منزله یک امر سیاسی را مورد نقد قرار داد. پورتر با تاکید بر لزوم نگاه مدیران ایران به مقوله خودکفایی به عنوان یک پدیده اقتصادی و نه سیاسی، هزینه خودکفایی در جامعه امروز جهانی را نسبت به دوره ۳۰ سال گذشته بسیار بالا دانست.

پورتر با تحلیلی استراتژیک از نقاط قوت و قابلیت های ایران، نقاط قوت محیط اقتصادی ایران را شامل

۱) منابع اولیه بسیار مناسب در کشور

۲) جمعیت بالای تحصیلکرده و متخصص

۳) موقعیت مناسب در منطقه ذکر کرد و نقاط ضعف محیط اقتصادی ایران را شامل

۱) قوانین و مقررات

۲) بهره وری پایین

۳) عدم شفافیت

۴) زیرساخت های اقتصادی عنوان کرد. پورتر در ادامه تاکید کرد نکات او از دیدگاه سیاسی نیست و فقط به موقعیت استراتژیک اقتصادی ایران بر رقابت پذیری بنگاه ها تاکید دارد. از نظر او ایران توانایی تبدیل شدن به یک مرکز انتقال منطقه ای را دارد. او در ادامه پیشنهادهایی درخصوص استفاده از مزیت های ایران در حوزه محصولات کشاورزی و در حوزه توریسم در جهت توسعه اقتصادی ارائه داد. پورتر بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران نظیر تورم، بهره وری پایین، عدم شفافیت، فقر اقتصادی و در کل ناکارآمدی را معلول عدم وجود رقابت در اقتصاد ایران دانست و گفت: «سرمایه گذاری ملی ایرانیان در بخش مسکن به صورت غیرمولد ناشی از عدم رقابت در محیط کلان و بهره ور نبودن سایر حوزه های اقتصادی است اما شاید مهم ترین توصیه این استاد برجسته دانشگاه هاروارد را که اقتصاد بسیاری از کشورهای منطقه از جمله امارات، عربستان سعودی، ارمنستان و روسیه را مورد بررسی قرار داده، در این جمله دانست که مدیران ایرانی باید انتخاب کنند، باید تصمیم بگیرند که آیا می خواهند یک اقتصاد رقابتی داشته باشند یا نه؟ او بالا رفتن سطح رفاه افراد، کم شدن فقر و بالا رفتن استانداردهای زندگی را تابعی از این موضوع دانست که ما باید انتخاب کنیم که آیا می خواهیم اقتصادی مبتنی بر رقابت و بهره وری داشته باشیم یا نه؟ پورتر نتیجه شرایط فعلی اقتصادی را در آینده افت بهره وری، افزایش تورم و کاهش اشتغال دانست.

وی در ادامه افزود: «مهم ترین سوالی که امروز باید از خود بپرسیم این است که آیا سیاست های کلان اقتصادی، انسجام سیاست ها و استراتژی های اقتصادی در کشور بر مبنای افزایش رقابت پذیری بنگاه ها و به تبع آن رقابت پذیری ملی است؟ پورتر در نوشته ها و سخنرانی های خود همواره چنین عنوان می کند که در محیط های موفق، علت هر اقدامی، پدیده ای است به نام استراتژی. پورتر در پایان سخنرانی خود فرصت های فرا روی ایران را شامل پنج محور ذکر کرد:

۱) موقعیت و نقش استراتژیک ایران در منطقه به این معنا که ایران از موقعیت استراتژیک خود بهره ای نمی برد و بعضاً سیاست هایش علیه چنین موقعیتی است.

۲) ایران باید به سیاست های کلان خود ثبات ببخشد و دولت از سرمایه گذاری پرهیز کند زیرا تورم زاست.

۳) عدم شفافیت موجب شده بهره وری به شدت کاهش یابد به نحوی که به رغم وجود یک سیستم قانونی، میزان فساد بالا است.

۴) بخش خصوصی خیلی از شغل ها را می تواند ایجاد کند از این رو دولت به جای شرکت های دولتی باید به توسعه بخش خصوصی بیندیشد.

۵) درک صحیح از طبیعت اقتصاد مدرن به این معنا که ایران باید با مطالعه دقیق مناطق، خوشه های صنعتی را در مناطق کمترتوسعه یافته آغاز کرده و در زمینه های گردشگری و کشاورزی بهره وری بالایی ایجاد کند. این موضوع مستلزم آن است که با درک درستی از اقتصاد مدرن در زمینه سیاست و تصمیمات توازن برقرار شود.

روح الله ابراهیم