آمد و شد بزرگان ادب به رادیو

توجه رادیو به ادبیات همواره بسیار بوده است

توجه و تمایل رادیو به ادبیات فارسی در همه این سال‌هایی که از تولدش می‌گذرد بسیار و بیشتر از تلویزیون بوده است.

تقریبا از همان سال‌های ابتدایی که رادیو وارد ایران شد، با ادبیات پیوند خورد و آن هم به واسطه حضور سرآمدان فرهنگ و هنر و ادبیات در رادیو بود.

اگر سال‌های ابتدایی تولد رادیو را در دهه ۲۰ کنار بگذاریم و سال‌های دهه ۳۰ را در رادیو مدنظر قرار دهیم می‌بینیم این رسانه گرم خیلی زود عنوان پدیده‌ای وارداتی را از خود زدود و با فرهنگ ایرانی عجین شد و البته این میسر نشد مگر به واسطه آمد و شد بزرگان ادب فارسی در رادیو.

مثلا شاید برای شما هم جالب باشد بدانید بزرگانی مثل ملک‌الشعرای بهار، سعید نفیسی، علامه قزوینی، مهدی اخوان‌ثالث و... روزگاری نه‌چندان دور در رادیو رفت و آمد می‌کردند.

هنوز هم در آرشیو رادیو متن‌هایی که مهدی اخوان‌ثالث و سعید نفیسی برای رادیو می‌نوشتند موجود است.

شاید خیلی‌ها ندانند در سال‌های دهه ۳۰ این ملک‌الشعرای بهار بود که در رادیو از داوطلبان گویندگی تست معلومات عمومی، فن بیان و شعرخوانی می‌گرفت.

در روزگاری نه‌چندان دور استاد سعید نفیسی مورخ، ادیب، منتقد، نویسنده، نمایشنامه‌نویس، شاعر و زبان‌شناس معاصر، اولین ویراستار متون برنامه‌های رادیویی بود.

مهدی اخوان‌ثالث به عنوان یکی از ارکان مهم رادیو همواره به میدان ارگ رفت و آمد می‌کرد، استاد محمد حجازی‌ (نویسنده‌ و داستان‌نویس‌)، عبدالرحمن‌ فرامرزی‌ (نویسنده‌ و مدیر روزنامه‌ کیهان‌)، حسینقلی‌ مستعان‌ (داستان‌نویس‌)، ابوالقاسم‌ پاینده‌ (نویسنده‌)، ابوالقاسم‌ اعتصام‌زاده‌ و مشفق‌ همدانی‌ (مترجم‌) دیگر افراد بنامی بودند که در رادیو مشغول به کار بودند.

شورای سیاستگذاری رادیو نیز با حضور علامه‌ محمد قزوینی‌، دکتر قاسم‌ غنی‌، دکتر علی‌اکبر سیاسی‌ (رئیس‌ دانشگاه‌ تهران‌)، دکتر رضا زاده‌شفق‌، دکتر محمود افشار و استاد علینقی‌ وزیری‌ تشکیل می‌شد.

رادیو به واسطه حضور این افراد خیلی زود در ذهن و روح مردم ایران برای خود جایی باز کرد و فرصتی شد برای انتقال فرهنگ، ادبیات و هنر به جغرافیای بزرگ ایران.

اما حضور سرآمدان هنر و ادبیات در رادیو به این سال‌ها محدود نشد. بعد از دهه ۳۰ و از همان سال‌ها تاکنون، همواره رادیو توجه ویژه‌ای به ادبیات داشته است.

نسل دوم و سوم رادیو که مجوز حضور خود را از استادان بنام نسل اول دریافت کرده بودند، مجموعه‌ای بودند از افرادی که ادبیات، هنر، تاریخ و فرهنگ ایرانی را بخوبی می‌شناختند و متناسب با نیاز روز مخاطب، شروع به برنامه‌سازی کردند.

در همه این سال‌ها صدها برنامه ادبی از شبکه‌های مختلف رادیو تولید و پخش شدند که هر کدام در موعد خود، مخاطبانی درخور داشتند و به‌قدر بضاعت خود بر شنونده تاثیر گذاشتند.

کم نبوده‌اند داستان‌های نغز ادب پارسی که در رادیو به نمایش‌هایی مبتنی بر صدا تبدیل شدند. حکایات و قصه‌هایی که قصه‌گویان رادیو مثل مرحومان حمید عاملی یا صبحی روایت کردند. خیلی وقت‌ها داستان‌های نظم آثار فاخر مثل قصه‌های شاهنامه یا لیلی و مجنون به قلم نویسندگان رادیو به نثر درآمدند و حکایت شدند و باز کم نبوده‌اند برنامه‌هایی با موضوع ادبیات و شعر که سکان آماده‌سازی آن را یکی از ادبای معاصر به‌عهده داشته است.

توجه و قدر و بهایی که رادیو برای ادبیات قائل شده در همه این سال‌ها قابل تقدیر بوده است، اگرچه در همین رادیو هم هنوز کارهای نکرده بسیار است.

هنوز داستان‌ها و حکایت‌هایی هستند که می‌توانند به شکل بخش‌های نمایشی یا روایی در رادیو روایت شوند. اگر هزینه ساخت سریال‌هایی با موضوع زندگی حافظ و سعدی و مولانا بسیار است، رادیو ظرفیت دارد با هزینه‌هایی کمتر ولی با پشتوانه تحقیقی محکم برای تولید آثار نمایشی رادیویی در این زمینه همت کند.

به اندازه تمام حکایت‌های مثنوی معنوی، داستان‌های عطار، نظامی و سنایی، کلیله و دمنه، مرزبان‌نامه، آثار عبید زاکانی و... می‌توان در رادیو نمایش رادیویی و برنامه‌های ترکیبی تولید کرد. کم نیستند مضامین نغز ادب پارسی که اتفاقا با قرآن و احادیث اسلامی سنخیت دارند و می‌توانند موضوع برنامه‌های ترکیبی در رادیو قرار بگیرند.

مسابقه مشاعره در رادیو که اتفاقا از وقتی آغاز شده مورد استقبال هم قرار گرفته می‌تواند هر روز با ایده‌های نو مخاطبان جدیدی جذب کند.

زندگی حافظ، سعدی، سهراب سپهری، پروین اعتصامی، بیدل دهلوی، وحشی بافقی، مولوی و صدها شاعر پارسی گوی دیگر اگر دستمایه یک اثر نمایشی قرار بگیرند طرفداران زیادی خواهند داشت و نتیجه اینها جز این نخواهد بود که نسل امروز با هویت خویش و آنچه می‌تواند به آن مباهات کند، بیشتر آشنا می‌شود.

فریبا رحمانی