امید بهار در آخرین روزهای زمستان

بارزترین ویژگی مستند آخرین روزهای زمستان، وفاداری صرف محتوا و ساختارش به عنصر واقعیت است. این واقعی بودن و تخیلی نبودن در چند وجه خودش را نشان می‌دهد. احتمالا اگر در تیتراژ …

بارزترین ویژگی مستند آخرین روزهای زمستان، وفاداری صرف محتوا و ساختارش به عنصر واقعیت است. این واقعی بودن و تخیلی نبودن در چند وجه خودش را نشان می‌دهد. احتمالا اگر در تیتراژ پایانی نام بازیگران آورده نمی‌شد، کسی به این فکر نمی‌افتاد که این نقش‌ها را ممکن است کسی بازی کرده باشد. بخصوص که بازیگران افرادی ناآشنا هستند و پیشتر چهره‌شان در قاب تصویر دیده نشده است.

با این حساب دوربین ما را به لحظات بحرانی سال‌های خون و آتش می‌برد و جوری وانمود می‌کند که انگار داریم یک گزارش خبری درباره جزییات عملیات دفاع مقدس را می‌بینیم.

این گونه است که واقعیت صرف جایش را به خیالپردازی می‌دهد و برتری‌های قالب مستند نسبت به قالب نمایشی آشکار می‌شود.

در مستند «آخرین روزهای زمستان‌» با کاری مواجه هستیم که ابتدا و انتهایش مشخص است و جایی برای پیش‌بینی آخر ماجرا نمی‌ماند؛ اما کارگردان به گونه‌ای اطلاعات به مخاطبش می‌دهد که او را برای دانستن نحوه وقوع اتفاقات زندگی شهید باقری کنجکاو می‌کند؛ یعنی مخاطب با آن‌که می‌داند شهید باقری در عملیات فتح خرمشهر چه نقشی داشته، می‌خواهد به چگونگی رفتارهای نظامی او در این برهه حساس پی ببرد.

انتخاب دوربین ۱۶ میلی​متری که نماهایی قدیمی و شبیه به آنچه در دهه ۶۰ دیده‌ایم، ضبط می‌کند دیگر تمهید کارگردان برای واقعی جلوه دادن فیلم در بعد بصری است.

جنبه دیگر واقعی بودن کار، تصویر ملموس و باورپذیری است که کارگردان از این شهید بزرگوار ارائه می‌دهد. معمولا در این جور مستندها قهرمان داستان را دائما در حال انجام فعالیت‌های نظامی می‌بینیم؛ ولی در این مستند دوربین به زوایای پنهانی از زندگی شخصی شهید باقری نزدیک می‌شود و فراز و نشیب‌های زندگی او را قبل از ورود به جبهه ترسیم می‌کند.

یکی از تاثیرگذارترین لحظات فیلم جایی است که بگومگوی شهید باقری و شهید متوسلیان در ماجرای فتح خرمشهر نمایش داده می‌شود.

کارگردان اگر دیدی محافظه‌کارانه داشت می‌توانست براحتی از نمایش این بخش از زندگی قهرمانش صرف‌نظر کند، اما او واقعیت را آن​گونه که هست به نمایش می‌گذارد تا ثابت کند در بیان زندگی نامه یک فرمانده ناگفته‌ای باقی نگذاشته است.

با نمایش این تصاویر درمی‌یابیم که شهید باقری نیز همچون همه ما با دیگران دچار اختلاف‌نظر می‌شده، اما می‌دانسته که چگونه این مسیر پرهیاهو را به سلامت طی کند و وضع بحرانی را به نقطه آرامش برساند.

دست‌اندرکاران این مستند با در اختیار داشتن چند سند مکتوب و بخش‌هایی از صدای شهید باقری به محتوایی رسیده‌اند که بیشترین اطلاعات را در کوتاه‌ترین زمان ممکن ارائه می‌کند. بازی گرفتن از بازیگر بر مبنای صداهای واقعی، کمتر در سینمای مستند ما تجربه شده است.

در این فرآیند بازیگر باید حواسش جمع باشد که فقط و فقط در چارچوب آن صدا عمل کند و احساسات و واکنش‌های صاحب صدا را در چهره‌اش نمایان سازد.

شهید باقری در آخرین روزهای زمستان به دنیا آمد؛ ولی امید بهار و شکوفایی را برای همیشه در دل هموطنانش زنده نگه داشت. یادش شاد و راهش پررهرو باد.

احسان رحیم‌زاده