صداوسیما دانشگاه عمومی, رسانه مردم انقلابی

منشور رسانه ملی در گفتار امام خمینی ره

صدا و سیما بین رسانه های عمومی کشور، به خاطر حضور گسترده، مؤثر و فراگیرش از اهمیت بسزایی برخوردار است. به همین دلیل هم همواره در نگاه امام خمینی(ره) نوعی دغدغه و نگرانی نسبت به این دستگاه عظیم دیده می شود. ارائه و انعکاس مسایل بر سیر اسلام، لزوم ارزش دادن به مردم و نظارت بر خیر و شر کارها، پرهیز از تقلید از غرب، تعبیر دانشگاه عمومی و نظارت بر فیلم ها ازجمله شاخص هایی هستند که در گفتارهای امام راحل درباره صداوسیما قابل بررسی است.

از جمله اینکه فرموده بودند:

«از اوّلی که رادیو و تلویزیون در اختیار جمهوری اسلامی واقع شد، راجع به آن نگرانی داشتم. برای این که این سازمانی است که اگر خوب باشد، مملکت ما خوب می شود و اگر فاسد باشد، ممکن است که بسیار فساد ایجاد کند. از این جهت تذکراتی باید به شما بدهم. یکی این که این دستگاه رادیو و تلویزیون که در خانه های حتی روستاها، در همه جا نفوذ دارد، اگر صددرصد اسلامی نشود، معنایش این است که اسلام در ایران پیاده نشده است. اگر بنا باشد، رادیو و تلویزیون در خدمت دسته ای و یا گروهی که منحرف هستند و اعوجاج دارند، قرار داده بشود، ممکن است که سرتاسر مملکت را به فساد بکشد. از این جهت شما موظفید، هم وظیفه شرعی و هم وظیفه قانونی دارید که دستگاه رادیو- تلویزیون را از گروه هایی که منحرف هستند و یا ارتباط با رژیم سابق داشتند و در خدمت آنها بوده اند، تصفیه کنید... پافشاری من نسبت به رادیو- تلویزیون بیشتر از چیزهای دیگر است. برای این که این فسادش موجب فساد ملت و جامعه می شود. برای این که چیزی که در اینجا گفته می شود، سرتاسر مملکت آن چیز پخش می شود و انحراف در سطوح مملکت و هم چنین در خارج پیدا می شود.»

در جای دیگر امام راحل می فرمایند:

«بنابراین رادیو- تلویزیون از تمام رسانه هایی که هست، حساس تر است... این را نه روزنامه می تواند، نه سینما می تواند، نه تئاتر می تواند، نه تبلیغات لفظی که در منابر است، می تواند، برای این که اینها همه شعاعشان محدود است. رادیو شعاعش مثل تلویزیون است، لکن فقط سمعی است. تلویزیون هم سمعی است و هم بصری. تبلیغات تلویزیون می تواند از راه سمع مردم را یا تربیت کند یا منهدم کند».

امام راحل(ره) دغدغه های فراوانی نسبت به رسانه ملی داشتند و در اکثر بیانات خویش به اسلامی کردن این رسانه در تمام ابعاد تأکید ویژه داشتند:

«من همیشه از این رادیو و تلویزیون نگرانی داشته ام. برای این که این رادیو- تلویزیون یک بنگاهی است که از تمام این رسانه‌های گروهی مهم تر است. برای این که در تمام دهات، در تمام شهرستان‌ها، تقریباً عمومی شده است. رادیو و تلویزیون هم تقریباً و آناً هر مطلبی واقع می شود، همه جای ایران و خارج متوجه می‌شوند و این رادیو- تلویزیون باید اصلاح بشود، یعنی باید متحول بشود به یک بنگاه تعلیمی، آن هم تعلیمات اسلامی و اخباری که در آنجا گفته می شود، و باید برخلاف موازین اسلام نباشد که هر گروهی بخواهند، توطئه کنند، بیایند در رادیو و تلویزیون حرف‌هایی بزنند که توطئه آمیز باشد. البته نه این که ما می گوییم باید سانسور باشد، ما می گوئیم باید برطبق اسلام و ملت باشد.»

● خطر انحراف رسانه

خطر رسانه های گروهی در صورت انحراف، قابل مقایسه با خطر انحراف در وزارتخانه ها و ادارات نیست. چرا که مردم غالباً از مسایل آنها به طور کامل مطلع نمی شوند، ولی انعکاس مسائل در رسانه ها، تأثیر سریع و فوری دارد. حضرت امام(ره) می فرمایند:

«قضیه رادیو و تلویزیون فرق دارد با قضایای دیگر و ممکن است، در یک وزارتخانه یک مطلب خلافی بشود، بعد از ۱۰ سال دیگر هم مردم نفهمند، رادیو و تلویزیون اگر یک کار خلافی بشود و بخواهد یک چیزی باشد که برخلاف شرع، برخلاف مسیر ملت یک چیزی نمایش داده بشود یا گفته بشود، همان روز اول و ساعت اوّل همه کشور- سرتاسر کشور یک دفعه ملتفت می شوند که یک همچو مسئله ای است. از این جهت، این دستگاه حساس ترین دستگاهی است که در مملکت موجود است، یعنی از حیث این که در رادیو و تلویزیون هم چشم می بیند، هم گوش می شنود، آن هم در یک سطح وسیع همه جایی و رادیو در خارج هم پخش می شود و همه آنجاهایی که موجش می رود، اطلاع برآن پیدا می‌کنند و اگر خدای نخواسته این دستگاه یک وقتی نقیصه داشته باشد، یعنی بر مسیر ملت نباشد، بر مسیر اسلام نباشد، این خطرش بیشتر از این است که وزارت مثلاً فلان بر مسیر اسلام نباشد. این وقتی بر مسیر اسلام نیست، سرتاسر ایران و بسیاری از کشورها می فهمند به این که این بر مسیر اسلام نیست.»

● لزوم ارزش دادن به مردم و نظارت بر خیر و شر کارها

امام عزیزمان از روز اوّل نهضت نسبت به مردم و ارزش دادن به آنها بسیار حساس بودند و تأکید فراوانی نسبت به آن داشتند.

«آن قدر که پابرهنه ها به رادیو- تلویزیون حق دارند، ما نداریم. این یک واقعیت است و تعارف نیست. واقع این است که آنها این نظام را درست کرده اند و این نهضت را به وجود آوردند، همین جمعیت هستند که پیروزی ها را به دست آوردند، از قشر بالا کسی در این مسئله حقی ندارد. البته ما هم در اصل مطلب شرکت داشته ایم، امّا حق با آنهاست. من مدت هاست که وقتی می بینم رادیو- تلویزیون را هر وقتی بازش می کنم، از من اسم می برد، خوشم نمی آید. ما باید به مردم ارزش بدهیم، استقلال دهیم و خودمان کنار بایستیم و روی خیر و شر کارها نظارت کنیم.»

● پرهیز از تقلید از غرب در رسانه ملی

امام راحل(ره) نسبت به تقلید از غرب در تمام ابعاد به شدت حساس بودند و هراز چندگاهی به مسئولان هشدار می دادند و خطر آن را گوشزد می کردند.

«من صریحاً می گویم، ما نمی خواهیم نه غرب و نه شرق از ما تعریف کنند، نمی خواهیم، روشنفکران غرب زده و قلمداران خودفروخته از ما تعریف بکنند. ما می خواهیم یک مسئله ای را که اسلام می فرماید، عمل بکنیم و برای کشورمان خدمت بکنیم.»

و «باید کاملاً توجه داشت که به هیچ وجه ما نباید مقلد شرق و غرب باشیم، زیرا تقلید از شرق و غرب با رادیو- تلویزیون اسلامی نمی سازد. باید کاملاً مراقبت کنید و خوف از گفته ها و نوشته های این روشنفکران غرب زده ابداً نداشته باشیم.»

● دانشگاه عمومی

رسانه ها با موقعیت فراگیری که دارند و به دلیل ارتباط همه روزه و مستقیم با اقشار مختلف مردم در جهت گیری و تربیت صحیح آنان نقش مؤثری دارند. به تعبیر حضرت امام(ره) از صدا و سیما به عنوان دانشگاه، حکایت از این نقش ویژه دارد.

«رسانه های گروهی به ویژه صدا و سیما، این مراکز آموزش و پرورش عمومی می توانند، خدمت های گرانمایه ای را به فرهنگ اسلام و ایران نمایند. بنگاه هایی که شب و روز، ملت در سراسر کشور با آنها تماس سمعی و بصری دارند، چه مطبوعات در مقالات و نوشتارهای خود و چه صدا و سیما در برنامه ها، نمایشنامه ها، انعکاس هنرها، انتخاب فیلم ها و هنرهای آموزنده باید همّت گمارند و بیشتر کار کنند و از گردانندگان و هنرمندان متعهد بخواهند تا در راه تربیت صحیح و تهذیب جامعه وضعیت تمام قشرها را در نظر گرفته و راه و روش زندگی شرافتمندانه و آزادمنشانه را با هنرها و نمایشنامه ها به ملّت بیاموزند و از هنرهای بدآموز و مبتذل جلوگیری کنند. ملت عزیز در طول پنجاه سال سیاه اخیر گرفتار مجلات و روزنامه های تخریب کننده و فاسدکننده نسل جوان و از آنها بدتر سینماها و رادیو- تلویزیون بود که با برنامه های خود، ملت را به حد وافر در آغوش غرب و غربزده ها غلتانید و ضررهای رسانه های گروهی از خرابی های توپ، تانک ها و سلاح های مخرب بالاتر و بدتر است، چه که ضــررهای سلاح ها گذرا است و ضررهای فرهنگی باقی و به نسل های بعد انتقال پیدا می کند ... اگر به طور قاطع با آنان برخورد نشود، خطر ولو در درازمدّت، کشور را تهدید می کند و سهل انگاری در این امور ساده اندیشی است.»

● نظارت بر فیلم ها

از مهم ترین کارکردهای رسانه ملی در سطح جامعه نمایش فیلم های داخلی و وارداتی است که از اهمیت بسزایی برخوردار است. امام راحل(ره) نسبت به پخش این فیلم ها و نظارت بر آنها می گویند:

« کسانی که فیلم درست می کنند، باید خیلی دقّت روی آن بشود. یعنی ما همه موظفیم به این که کاری انجام بدهیم که موافق با مقصد جمهوری اسلامی که همان مقاصد اسلامی است، باشد و هیچ خوفی از این نداشته باشیم که ما اگر فرض کنید، فلان فیلم را درست کنیم، به ما می گویند که اینها چه هستند. ما بالاخره در این دنیا الآن معرفی شدیم، به یک ملت ارتجاعی و یک ملتی که تقریباً یک هیولایی از جمهوری اسلامی دارند، درست می کنند».

از نظر امام راحل(ره) فیلم های ایرانی مورد مقبولند و نسبت به گسترش این گونه فیلم ها تأکید دارند:

« غالباً فیلم هایی که خود ایرانی ها درست می کنند، به نظر بهتر از دیگران است، مثلاً فیلم گـاو آموزنـده بود. امّــا حـالا این فیـلم ها بایـد حتــماً از امریکـا یا از اروپـا بیایـد، با یک بی‌بندوباری، تا روشنفکران غربزده شاد شوند. فیلم هایی که از خارج به ایران می آید اکثراً استعماری است. لذا فیلم های خارجی استعماری را حذف کنید، مگر صددرصد صحیح باشد. در هر صورت این به عهده شما و مسئولین آنجاست.»

یا در جای دیگری امام عزیزمان به مراقبت در پخش فیلم ها اشاره می کنند:

«توجّه کنید که فیلم ها یک فیلم های انحرافی نباشد. فیلم‌هایی نباشد که مثلاً فرض کنید، یک منظره هایی که سابقاً بود و انحرافات برای جوان های ما ایجاد می کرد ... حتی آنی که برای بچه ها نمایش داده می شود، باید یک جوری باشد که این بچه از اول طوری بار بیاید که مستقل باشد در فکر. مستقیم باشد و متعهد بار بیاید و همین طور فیلم های بالاتر باید خیلی توجه به آن بشود که رسیدگی بکنید، نظارت بکنید. نگذارید، دست اشخاصی که متعهد نیستند. اگر پیدا شدند، اشخاص، باید به آنها حالی کنید، اگر نمی‌شود، تصفیه کنید و این امر یک امر ضروری و لازم است.»

به امید روزی که بتوانیم جلوی شهدا و امام سربلند باشیم که توانستیم با بودجه بیت المال، رسانه ای شایسته جمهوری اسلامی ایران داشته باشیم.

ترانه عطا