داستانی که پایانی نانوشته دارد

چند هفته جشن به مناسبت گرامیداشت بیستمین سالروز استقلال قزاقستان در «آستانه» پایتخت جدید این کشور در روز ۱۶ دسامبر سال ۲۰۱۱ برگزار شد

چند هفته جشن به مناسبت گرامیداشت بیستمین سالروز استقلال قزاقستان در «آستانه» پایتخت جدید این کشور در روز ۱۶ دسامبر سال ۲۰۱۱ برگزار شد. شهروندانِ ۱۶ میلیون نفری کشور نفت‌خیز قزاقستان به اندازه کافی به رشد اقتصادی سالانه ۸ درصد طی دهه گذشته افتخار می‌کنند. رشدی که در مقایسه با سایر اقتصادهای شوروی سابق، نشانگر عملکرد بسیار بهتری است.

در حال حاضر میانگین درآمد هر نفر بیش از ۱۱ هزار دلار آمریکا در سال- دوبرابر سرانه درآمد ترکمنستان و شش برابر ازبکستان با ۲۸ میلیون جمعیت- است. این شرایط به خوبی قزاقستان را در میان ملت‌های با درآمد متوسط جای می‌دهد.

در سال ۱۹۹۱ روشن نبود که شرایط چنین خواهد شد. پیش‌بینی‌ها روی ازبکستان با زمین‌های کشاورزی و برخی کارخانه هایش متمرکز بود. قزاقستان اما سرزمینی وسیع به نظر می‌رسید که به شدت از کوچ‌های اجباری و اشتراکی بودن دام هایش آسیب دیده بود. در زیر سلطه نورسلطان نظربایف، عضو اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه پایان تلخ قزاقستان فرا رسید و به عنوان آخرین کشور در میان تمام جمهوری‌های شوروی سابق اعلام استقلال کرد.

آقای نظربایف همچنان در مقام ریاست جمهوری است و دگردیسی این کشور را مدیریت می‌کند. در حالی که اسلام کریمف رییس‌جمهور ازبکستان دروازه‌های این کشور را با احتیاط فراوان به روی جهان خارج گشود، آقای نظربایف بسیار مشتاقانه از سرمایه‌گذاری خارجی استقبال و از نوآوری‌های بازار آزاد استفاده کرد. ازجمله اینکه جوانان باهوش قزاقستانی به ادامه تحصیل در خارج از کشور تشویق شدند. آقای نظربایف همچنین روابط دوستانه خود را با اقلیت‌های قومی حفظ و از افراط گرایان اسلامی دوری کرد. او همچنین یک سایت آزمایشی اتمی و چهارمین زرادخانه بزرگ جهان را نیز بست.

قزاقستان هم اینک بزرگ‌ترین تولیدکننده اورانیوم در جهان است. این کشور به محض اینکه حوزه نفتی بزرگ «کاشاگان» در دریای خزر فعال شود به جمع ۱۰ کشور برتر تولیدکننده نفت نیز خواهد پیوست. در همین حال، اگر چه موفقیت‌های این کشور زیاد است، اما کمبودها و نقص‌های آن هم زیاد هستند.

قزاقستان سابقه حقوق‌بشری ضعیفی دارد. در همین حال، به نظر می‌رسد که آقای نظربایف خیلی مردمی است، انتخابات مدیریت می‌شوند و همچنین دستگاه عظیم رسانه‌ای و روابط عمومی‌ها از زیر سوال بردن تفکر شخصی او دست خواهند کشید. اقوام بی‌اندازه ثروتمند رییس جمهور و گروه کوچکی از طرفداران دولت قدرت اقتصادی را در تصرف خود دارند. افزون بر این، با ریاست «تیمور کولی بایف» پسرخوانده آقای نظربایف بر صندوق رفاه ملی (یا همان سامروک قازینا) مرز میان خانواده نظربایف و دولت خیلی قابل تشخیص نیست. مشکلاتی نیز در رابطه با فساد و نقش قانون وجود دارند. مقام‌های مسوول به طور پیوسته و به ویژه به صورت خشونت‌آمیز با سرمایه‌گذاران خارجی رفتار می‌کنند. با وجود این، رتبه قزاقستان در حال پیشرفت در رده‌بندی فساد جهانی به شدت بالا رفته است و شفافیت بین‌المللی آن هنوز کمتر از تونس و مصر است.

دولت با این استدلال که شرکت‌های خارجی در دهه ۱۹۹۰ در حوزه نفت دادوستدهای بسیار پرسودی داشتند، در بزرگ‌ترین پروژه‌های انرژی اعمال قدرت می‌کند. در چهاردهم دسامبر ظاهرا یک مناقشه تلخ حل شد. وقتی که قزاقستان منابع مالی مربوط به سهمی ۱۰ درصدی در حوزه وسیع نفت و گاز «کاراچاگاناک» را تامین کرد. دست کم دولت به دلیل داشتن همین سهم ۱۰ درصدی پول پرداخت می‌کند. اگرچه این پول نقد به کنسرسیوم این حوزه که توسط شرکت اِنی ایتالیا و گروه بی.چی بریتانیا مدیریت می‌شود، پیش‌پرداخت شده است.

آقای نظربایف یک حساسیت ویژه نسبت به کشور خود دارد و [به نظر می‌رسد به همین دلیل] کنفرانس ها، نمایشگاه و همایش‌ها را میزبانی می‌کند. از همین رو، قرار بود قزاقستان میزبان سی و سومین مسابقات کشتی ارتش‌های جهان باشد. همه اینها- و بودجه‌ افسانه‌ای برای لابی‌گران غربی و دولتمردان پیشین – تصویر قزاقستان در جهان را تیره و تار کرده است.

این کشور به طرزی هوشمندانه میان دو همسایه بزرگش، روسیه و چین و غرب تعادل برقرار می‌کند. اما آرزوی رهبری بر آسیای مرکزی هنوز جامه گشادی بر قامت آقای نظربایف است. اینکه قزاقستان با دیده تحقیر به همسایگان خود نگاه می‌کند، در دستیابی این کشور به آرزوی یاد شده موثر نیست: از سر مباهات، یکی از مشاوران رییس جمهور می‌گوید: بازی فوتبال تیم چلسی را دیده است که طی سال‌های اخیر در لندن بازی می‌کند، اما این تیم تنها یک بار در تاشکند، پایتخت ازبکستان بازی کرده است. این در حالی است که همسایگان قزاقستان فکر می‌کنند که این کشور بسیار خودنما و خودفروش است.

آقای نظربایف شخصا نمی‌تواند تعریف و تمجید قابل توجهی برانگیزد. با این حال، به شیوه‌های دوستانه هر روز او به عنوان کاندیدای دریافت جایزه صلح نوبل به دلیل چشم‌پوشی‌اش از تسلیحات هسته‌ای پیشنهاد می‌شود.

این رییس جمهور دوست دارد خود و کشورش را به عنوان رکنی از ثبات در منطقه‌ای آشوب‌زده معرفی کند. او همچنین به هر موضوعِ مرتبط با جانشینی پسرش متوسل می‌شود.

منبع: اکونومیست