شهامت یک روشنفکر

جلال آل احمد، با همه نقدهایی که از روشنفکری کرده، خود، روشنفکری راستین است که دوره های مختلف فکری را که خود جزیی از پیکره آن بوده به نقد کشانده است.
او که در دوران نوجوانی به انگیزه …

جلال آل احمد، با همه نقدهایی که از روشنفکری کرده، خود، روشنفکری راستین است که دوره های مختلف فکری را که خود جزیی از پیکره آن بوده به نقد کشانده است.

او که در دوران نوجوانی به انگیزه خانوادگی در نجف درس طلبگی می خوانده است، به یکباره بازمی گردد به احزاب چپ که تا حدودی قابل پیش بینی بوده است. چرا که با یک نگاه به موج روشنفکری بعد از مشروطه درمی یابیم که یکی از ویژگی های آن زمان و حتی سال ها پس از آن، پرچم برافراشته مذهب زدایی از اندیشه های نو است.

بودند کسانی که پس از تجربه های تلخ آن دوران و رو شدن دست بسیاری از رهبران قلباً بازگشته بودند اما به دلیل سابقه های روانی و موقعیتی که به عنوان شخصیت ادبی یا هنری کسب کرده بودند، راه برگشت را بر خود بسته بودند. آل احمد، در این میان یک استثناء بود.

جلال آل احمد، انتقاد از جریان های فکری دوره های زندگی خود از نحله چپ در ترجمه «بازگشت از شوروی» آندره ژید آغاز می کند و بعد با انتقاد از روشنفکری در «خدمت و خیانت روشنفکران» ادامه می دهد و سپس با نوشتن «خسی در میقات» گرایش های مذهبی خود را آشکار می سازد. همان چیزی که عده ای در دل خود پنهان داشتند.

«خسی در میقات»، نگاه تازه ای است از سوی روشنفکری آبدیده و پرتجربه به یکی از فریضه های مذهبی که از قلبی سرشار از معنویت حکایت می کند.

«خسی در میقات» نه تنها نقطه عطفی در ادبیات نوشتاری معاصر است؛ بلکه همچنین نشانگر شهامت یک روشنفکر است در موضع گیری بر علیه گذشته خود. همچنین این کتاب، راه تازه ای را در تفکر مذهبی مدرن رو به روی نسل های پس از آل احمد، گشوده است.

منیژه آرمین