آلاینده گی محصولات آرایش

زباله مشکل جدیدی نیست اما با پیشرفت بشر حجم آن افزایش یافته و مشکلات آن نیز بیشتر علاوه بر افزایش حجم زباله که بشر امروز با آن مواجه است ورودپساب ها و مواد شیمیایی جدید حاصل از پیشرفت های بشری است که به زباله ها اضافه شده اند که به نوبه خود مشکلات جدید تری نیز به دنبال داشته است

زباله مشکل جدیدی نیست!اما با افزایش جمعیت حجم آن افزایش یافته و مشکلات آن نیز بیشتر!علاوه بر افزایش حجم زباله که بشر امروز با آن مواجه است پساب ها و مواد شیمیایی جدید حاصل از پیشرفت های بشری است که به زباله ها اضافه شده اند که به نوبه خود مشکلات جدید تری نیز به دنبال داشته است.

اشاعه بیماری کیست هیداتیک، بروز گهگاه وبا، انواع بیماری‌های پوستی همچون لیشمانیوز و سلسله بیماری‌های سرطان‌زا و سکته های نابهنگام در جوامع کنونی که معمولا به مواد فساد پذیر و پس مانده های شیمیایی محیط زیست نسبت داده می‌شود ماحاصل تداخل صدها نوع مواد سمی و عفونت‌زا با زباله های شهری و انتشار آن‌ها در آب، خاک و هوای زندگی روزمره ماست.

مواد شیمایی ناشی ازپسماندهای دفع شده در مکان های دفن غیر ایمن می تواند به زمین نشت کرده و نهایتا واردآب شوند از این طریق است که آلاینده ها به منابع آبهای سطحی و چاه ها وارد می شوند

آب شرط اصلی ادامه حیات در جهان است، عدم کنترل آلودگی آب به وسیله تخلیه فاضلاب‌ها و زباله های شهری و صنعتی تاثیر زیانبخشی در اقتصاد و بهداشت جامعه ما دارد. همچنین تخلیه مواد زاید جامد و مایع (زباله و فاضلاب‌ها) در محیط به وسیله جاری شدن آب‌های سطحی اعم از جویبارها، رودخانه ها و دیگر آب‌های حاصل از بارندگی به نقاط مختلف موجب انتشار آلودگی می‌گردند و این در حالیست که متاسفانه در بعضی از شهرهای ما دفع بی رویه زباله اکثرا به وسیله تخلیه مواد به جویبارها صورت می‌گیرد.

زباله های شهری در آخرین مرحله دفع به خاک و یا آب منتقل می‌شوند که نتیجه این عمل، تجزیه هایی است که طی سالیان دراز خطرات مهیبی را در آب و خاک منطقه بوجود آورده و موجب بیماری‌های گوناگونی در انسان و حیوان و کلیه موجوداتی که در آن منطقه زندگی می‌کنند می‌شود.

در بحث مدیریت مواد زائد و زباله های شهری ما با معقوله ای به نام زباله های خانگی مواجه هستیم که مخلوطی از مواد مختلف است!که در این بین مواد شیمیایی خطرناکی هم وجود دارند که در صورتی که به محیط زیست رها شوند می توانند تهدید جدی برای ارگانیسم های زنده محسوب شوند مقادیر کم این مواد می تواند در طول زمان روی هم انباشت شود و باعث ایجاد آلودگی های آب و خاک و هوا شود. امروزه در بین انواع مواد موجود در زباله های خانگی با توجه به گسترش روزافزون لوازم آرایشی و محبوبیت استفاده گسترده از آن و با علم به این موضوع که هیچ کدام از لوازم آرایشی به دلیل تنوع محصولات بازار تا به انتها مصرف نمی شوند ونهایتا روانه زباله شده و جزی از زباله های شهری محسوب شده و همان مراحل را در طبیعت طی میکنند می توان آنها را جز ترکیبات آلاینده در زباله های خانگی دانست که تاکنون توجهی را به خود جلب نکرده اند افزایش قارچ گونه این محصولات می تواند جای فکر و تحقیق داشته باشدکه انباشت آنها در طبیعت با توجه به فراوانی آنها و ترکیبات شیمیایی آنها می تواند در آینده ای نچندان دورمشکلات زیست محیطی را به دنبال داشته باشد کما که استفاده از فناوری نانو در این محصولات نیز موجب پیش بینی نگرانی هایی برای محیط زیست شده است.

فناوری نانو به طور فزاینده ای به صنعت آرایشی و بهداشتی راه پیدا کرده است در حال حاضر در بعضی از این لوازم مانند انواع ضدآفتاب ها رنگ موها و برخی از کرم ها از این نانو ذرات استفاده می شود در مورد تاثیر آنها بر محیط زیست مطالعات اندکی صورت گرفته است و به بررسی های بیشتری نیاز هست چون این ذرات که در مواد و لوازم آرایشی به کار می روند بعد از شسته شدن و پاک کردن به راحتی از انواع فیلترهای فاضلابی عبورکرده و به سهولت به آب راه پیدا می کنندوممکن است در نهایت به زنجیره ی غذایی راه پیدا کنند به عنوان مثال مواجه با نانو ذره آلومینیوم که در بعضی از ضد آفتاب ها از آن استفاده می شود موجب کندی رشد ریشه بعضی از گیاهان می شودنانو ذره کربن که در بعضی از کرم ها و مرطوب کننده ها به کار می رود موجب مرگ باکتری های مفید آب می شود قطعا در مورد عوارض این مواد موضوعات گسترده تری مطرح است که به بررسی های پیشرفته تر نیاز دارد.

جهان از نظر کشورهای تولیدکننده محصولات آرایشی به سه دسته تقسیم می‌شود: آمریکا، اتحادیه اروپا و ژاپن. کشور ما نیز مقام هفتم را در جهان داراست و در واردات و مصرف مواد آرایشی سومین مصرف کننده لوازم آرایشی در خاورمیانه است که بر اساس آمار رسمی اعلام شده، سالانه بالغ بر یک میلیارد ریال لوازم آرایشی در ایران استفاده می‌شود، ضمن آن که بسیاری از این لوازم آرایشی از طریق قاچاق و تجارت چمدانی وارد کشور می‌گردد (۲۵ تا ۳۰ درصد کل این محصولات)

از اثرات زیانبار این محصولات برسلامت انسان اطلاع رسانی های خوبی شده است اما متاسفانه جاذبه استفاده از این لوازم در بین عموم دل انگیز تر از عوارض بعدی آن محسوب می شود و سن استفاده کنند گان از لوازم آرایشی نیز در حال پائییین آمدن است در واقع این محصولات به ویژه در بین دختران جوان و نوجوان ما در حال گسترش است!اما آیا این محصولات فقط بر شخص مصرف کنند تاثیر خواهند گذاشت؟!!

طبق آمار موجود زنان از بیش از ۲۰ نوع لوازم آرایش استفاده می کنند!بیش از ۸۰۰ نوع ترکیب و عنصر شیمیایی و عصبی در محصولات آرایش استفاده می شود که انباشت این محصولات و ورود مواد زیان آور آنها به خاک و آب می تواند عوارض غیر مستقیمی داشته باشد که تا کنون کمتر توجهی به آن شده است مواد استفاده شده در ترکیبات این لوازم آثارسو وحشتناکی برای فرد دارند به طور مثال :

آفلاتوکسین B۱ شدیدترین وقدیمی ترین ترکیب استفاده شوند در محصولات آرایشی که ماده حاصل از قارچی بنام آسپرژیوس فلاووس و آسپرژیلوس پارازیتکویس بوده و بصورت آلودگی غذایی وارد بدن می‌شود آفلاتوکسین نه تنها دارای سمیت حادی می باشد بلکه جزو سرطان زاترین ترکیبات شناخته شده برای موش های صحرایی است .

اثبات پتانسیل سرطانزایی آفلاتوکسین این امکان را فراهم نمود که منشاء بروز بیماریهای نظیر سرطان کبد در ماهی قزل آلای رنگین کمانی و هپاتیت در سگ ها شناخته شود همچنین یک عامل سرطانزای مستعد کبدی و دیگر بافتهای بدن انسان نیز‌می باشد . این ماده بصورت یک پروکارسینوژن عمل نموده و پس از ورود به بافت کبدی‌تحت تاثیر آنزیمهای سیتوکروم P۴۵۰ میکرزومی کبد به شکل فعال و الکترون خواه اپوکساید درمیاید. اپوکساید فعال AFB۱ با ویژگی زیاد و بطور انتخابی به مولکول DNA متصل شده و تصور میشود موجب آسیب و پارگی رشته DNA گردد.

آلاینده هایی مانند مایکوتوکسین ها از آلاینده های مهم محصولات کشاورزی هستند اسپورهایی که در فضا پراکنده هستند هنگامی که شرایط محیطی مثل دما و رطوبت مناسب باشد برای سوبسترا یا مواد غذایی تولید سم میکنند مایکوتوکسین ها دارای اهمیت زیادی از نظر ایمنی و سلامت مصرف کننده گان همچنین مسائل اقتصاادی و صادرات محصولات کشاورزی هستند آفلاتوکسین ها که بیش از بیست نوع آن شناخته شده است در غلات و مغزهای درختی به ویژه بادام زمینی و پسته ها دیده می شوند که در این بین آفلاتوکسینB۱ از دیگر انواع آفلاتوکسین ها خطرناک تر است و سرطانزایی آن به اثبات رسیده است وافزایش آن در بدن سبب ایجاد سرطان کبد تضعیف سیستم ایمنی بدن و ناقص الخلق زایی می شود.

پارافنیلین دیامین(PPD) استفاده شده در رنگ موها که از جمله مواد شیمیایی سرطانزا است.

فتالات (Phetalates پارابن (Parabens) که به عنوان پایدارکننده‌های شیمیایی در محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد دارند.قرار گرفتن در معرض فتالات دردوران کودکی با تغییر غلظت هورمونی و افزایش حساسیت‌ها، آبریزش بینی و اگزما مرتبط شناخته شده است.تحقیقات انجام شده بر روی حیوانات نشان می‌دهد مواد شیمیایی ترکیبی می‌توانند به رشد و نمو دستگاه تولیدمثلی آسیب وارد کنند و مطالعات انسانی نشان داده است قرار گرفتن در معرض این مواد قبل از تولد و از طریق شیر مادر می‌تواند غلظت هورمونی بدن را تغییر دهد.

که نوزادان به خاطر آنکه دستگاههای تولیدمثلی، غدد درون و ایمنی آنها هنوز در حال رشد و نمو است بیشتر از کودکان بزرگتر و بزرگسالان در معرض خطر هستند.

متخصصان به تازگی دریافته اند که در رژلب ها به عنوان پرمصرفترین نوع لوازم آرایشی میزان سرب استفاده شده بیش از حد استاندارد است جای بحث نیست که آلودگی با فلزات سنگین یکی از مشکلات زیست محیطی عمده در جوامع بشری است که سلامتی افراد جامعه را نیز به خطر می اندازد. دراین بین سرب دارای اهمیت ویژه ای است.که حتی در غلظت های اندک نیز مشکلزا ست و نیازمند توجه است چرا که سرب باعث آسیب های مغزی و عصبی شده که در صورت احتمال ورود آن به زنجیره ی غذایی از طریق خاک آلوده و در پس آن مواد غذایی آلوده و یا درصورت نفوذ در آب و آلودگی آبزیان می تواند اثرات جبران ناپذیری برای سلامت انسان و محیط زیست داشته باشد

سرب بلعیده شده توسط انسان ، وارد خون می شود تا به یک مقدارثابت برسد ، سرب اضافی به بافتهای نرم به خصوص مغز وارد می شود. این فلز در استخوان رسوب کرده جانشین کلسیم می گردد بنابراین کمبود کلسیم را موجب می شود .سرب از راه مداخله در کار آنزیم ها مزاحم تولید هموگلوبین خون می شود و در میزان بالا به علت فقدان این جز حامل اکسیژن ، کم خونی را ایجاد می کند . مقادیر بالای آن سبب از کار افتادن کلیه و صدمه دائمی به مغز می گردد.

در بزرگسالان افزایش سطح سرب در خون ، کمی افزایش فشار خون بوجود می آورد.جنین ها و بچه های زیر هفت سال ، در معرض خطرهای آن نسبت به گروه های سنی دیگر هستند . زیرا مواد را بیشتر جذب می کنند و مغز آن ها در حال رشد است . سرب بعد از تولد از راه شیر مادر و یا از راه آب آشامیدنی در تهیه شیر خشک به نوزاد منتقل شده به علت نارس بودن مغز ، مقاومتی در برابر ورود سرب به مغز وجود ندارد . بچه ها تحت تاثیر سربی که پیش یا پس از تولد به بدن آن ها وارد شده است ممکن است دچار آسیب های روانی و عصبی شوند . بیشترین اثرات زیان بار سرب بر رفتار ، دقت و IQ بچه ها دیده شده است. بنابراین به نظر می رسد هیچ سطح ایمنی از سرب که اثر تخریبی بر نوزادان و جنین ها تولید نکند ، وجود ندارد .

با توجه به اثرات زیانبار محصولات آرایشی بر سلامت انسان نیازمند فرهنگ سازی در زمینه کاهش استفاده از این لوازم و جایگزینی ترکیبات سالم تر که احتمال آلاینده گی نیز بر محیط زیست نداشته باشند می باشیم به طور مثال: به جای متیل پارابن وپروپیل پارابن استفاده شده در لوازم آرایش می توان از سانوسیل که هیچ اثر زیان آوری درمحیط زیست ندارد استفاده کرد چرا که با حضور اکسیژن تجزیه می شود

به هرحال با توجه به نوع ترکیبات این محصولات و افزایش میزان آنها در طبیعت نیازمند بررسی های کاملی در این زمینه هستیم!که آیا این محصولات پس از راه یابی به طبیعت دارای همان اثرات زیانبار یا شدیدتر و یا کمتری می باشند؟!! آیا نیازمند مدیریت ویژه صحیح و دقیق تری هستند؟

سحر رشیدی

دانشجوی کارشناسی محیط زیست

منابع استفاده شده در این متن:

۱- فصل ۴کتاب جامع بهداشت عمومی نوشته دکتر قاسمعلی عمرانی

۲-مقاله:مایکوتوکسیکوز در حیوانات خانگی؛ نادر اما خطرناک دکتر رامین خواجه زاده نشریه دنیای کشت و صنعت - سال چهارم - شماره ۲۲- دی و بهمن ۱۳۸۳

۳-مقاله: عوارض جانبی مصرف مواد آرایشی و بهداشتی سایت http://elmoadab.org

۴-مقاله:به لوازم آرایشی نانو اعتماد نکنید ترجمه فرشته آلعلی منبع:Technology review

۵-مقاله سرب و مشکلات زیست محیطی www.nansulate.ir

۶-مقاله:مدیریت مواد زائد خانگی محمد علی عبدلی-رضا سمیعی فرد

۷-مجله علمی pediatrics