۴ عامل جوش سر

شپش, درماتیت سبورییک, فولیکولیت ریزنده و آکنه

جوش عارضه آزاردهنده‌ای است؛ اول به‌دلیل خارش و سوزش‌ و بعد به‌دلیل ظاهر بدی که در پوست صورت ایجاد می‌کند. ضمن اینکه ممکن است اثر آن تا مدت‌ها بعد از بهبود روی پوست بماند. بیشتر ما عادت کرده‌ایم...

هر از چند گاهی تعدادی از این جوش‌ها را در مناطق مختلف پوست‌ بدن خود ببینیم. شنیدن اینکه روی صورت، ران‌ها، پشت و بازوها جوش ظاهر شود، چندان عجیب نیست اما اینکه بشنویم این جوش‌ها روی سر کسی ایجاد شده، برای بسیاری از افراد عادی نیست. جوانی ۲۱ ساله در پیامکی به «سلامت» گفته مدت ۳ سال است روی سرش جوش‌های چرکی می‌زند و پرسیده آیا ظاهر شدن جوش‌های چرکی روی سر طبیعی است؟ ضمن پاسخ به این خواننده «سلامت» کمی بیشتر درباره علل جوش در سر با هم صحبت می‌کنیم.

به کار بردن اصطلاح «طبیعی» برای پدیدار شدن جوش چرکی در سر یا هر منطقه دیگر بدن درست نیست. می‌توان گفت به‌وجود آمدن جوش در سر، نسبت به سایر نقاط پوست بدن شیوع کمتری دارد ولی به هر حال گروهی از مردم ممکن است به آن دچار شوند. به‌طورکلی ۴ عامل اصلی برای بروز جوش در سر وجود دارد و مهم‌ترین آن شپش‌سر است. در ادامه، با این عامل و سایر عوامل ایجاد جوش سر آشنا می‌شوید.

۱. شپش

شپش‌ انگلی است که می‌تواند در سر باعث ایجاد جوش‌های چرکی همراه با خارش شود. این عارضه معمولا در سنین دبستان تا دبیرستان شایع است، بیشتر در ماه‌های ابتدایی پاییز شروع می‌شود و تا اسفند ماه به اوج می‌رسد و مسری است. پس افراد دچار این عارضه، باید در اسرع‌وقت به متخصص پوست مراجعه کنند. درمان شپش‌سر و جوش‌های چرکی ناشی از آن با شامپوهای مخصوص امکان‌پذیر است. هفته‌ای یک بار استفاده از این شامپوها به مدت ۱۵ دقیقه، ظرف ۲ تا۳ ماه، شپش‌ و تخم‌های آن را از بین می‌برد و پس از آن جوش‌ها نیز به‌تدریج برطرف خواهند شد.

۲. درماتیت سبورییک

همه افراد کم و بیش دچار شوره‌سر هستند ولی این عارضه در برخی افراد زیاد و به شکل مرضی ایجاد می‌شود که به آن درماتیت سبوروییک می‌گویند. درماتیت سبوروییک معمولا با جوش‌های چرکی و دانه‌های قرمز همراه است و به‌دلیل مقاومت به درمان، معمولا تا سال‌ها باقی می‌ماند. البته این عارضه قابل‌کنترل است و با استفاده از شامپوهای مخصوص تا حد زیادی می‌توان از آن جلوگیری کرد. شامپوهایی مانند کتوکنازول و زینک پریتینیوم از شوینده‌های سر متداول در کنترل درماتیت سبوروییک هستند و فرد مبتلا می‌تواند هفته‌ای یکبار با شستشوی سر با این شامپوها این عارضه را کنترل کند. بهتر است این شستشو در هر استحمام ۲ بار باشد و در هر بار شامپو ۳ تا ۴ دقیقه روی سر بماند.

۳. فولیکولیت ریزنده

در مبتلایان به شپش و درماتیت سبوروییک، معمولا آسیبی به موها نمی‌رسد ولی عامل سوم ایجاد جوش‌های چرکی در سر می‌تواند باعث ریزش مو هم شود. ضایعه فولیکولیت ریزنده، ضایعه‌ای است که دلیل پیدایش آن هنوز کاملا مشخص نیست و ممکن است به‌دلیل تنگ یا بسته شدن منافذ پوست و رشد برخی باکتری‌ها در این فضاها به وجود آید. این ضایعه ریشه مو را از بین می‌برد و به همین علت به فولیکولیت ریزنده شهرت دارد. درمان رایج این ضایعه، درمان با کپسول ایزوترتینویین ۲۵ میلی‌گرم است که می‌تواند فولیکولیت ریزنده را تا حد مطلوبی کنترل کند.

۴. آکنه

عامل شایع چهارم در ایجاد ضایعات جوش‌های چرکی در سر، آکنه یا جوش‌های غرور جوانی است. مکانیسم پدید آمدن این جوش‌ها در سر، مانند مکانیسم ظهور آنها در سایر نقاط پوست است و درمان آن نیز با همان روش درمانی جوش‌های غرور جوانی امکان‌پذیر است.

اولین و مهم‌ترین نکته، رعایت بهداشت فردی است که می‌تواند از بروز بسیاری ضایعه‌ها جلوگیری کند. شستشوی به موقع، استفاده از شوینده‌های مناسب و وسایل شخصی و بسیاری از همین موارد ظاهرا ساده، الفبای رعایت بهداشت سر هستند.

دکتر غلامحسین غفارپور

متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران