درمان کل نگر تنها روش پایدار بیماری چاقی

در رویکرددرمان کل نگر به بیماری همانطور که به انسان به عنوان موجودی با ابعاد متفاوت نگریسته می شود بیماری نیز دارای جنبه ها ی گوناگونی است و اگر هدف از درمان رسیدن بیمار به سلامت کامل در همه جانبه باشد ناگزیر بایستی به تمام جنبه های بیماری و ریشه ها ی آن توجه نماییم , در غیر اینصورت شاید علائم و شکایات ظاهری بیماری را بتوان کنترل نمود ولی درمان کامل انجام نخواهد پذیرفت

در رویکرددرمان کل نگر به بیماری همانطور که به انسان به عنوان موجودی با ابعاد متفاوت نگریسته می شود بیماری نیز دارای جنبه ها ی گوناگونی است و اگر هدف از درمان رسیدن بیمار به سلامت کامل در همه جانبه باشد ناگزیر بایستی به تمام جنبه های بیماری و ریشه ها ی آن توجه نماییم ، در غیر اینصورت شاید علائم و شکایات ظاهری بیماری را بتوان کنترل نمود ولی درمان کامل انجام نخواهد پذیرفت .

چاقی امروزه به عنوان یک بیماری مزمن و همه گیر در بسیاری از کشورهای جهان مورد توجه قرار گرفته است. این توجه از یک طرف به عنوان یک مشکل ظاهری و زیبایی نزد بسیاری از مبتلایان و از طرف دیگر به عنوان یک بیماری خطرناک با عوارض متعدد نزد جامعه پزشکی مطرح می باشد . شیوع وگسترش روزافزون چاقی بخصوص در جوامع توسعه یافته امروزه به سنین نوجوانی و کودکی نیز سرایت کرده است واین امر موضوع را حادتر و درمان این بیماری را سخت ترنموده است .زیرا این مشکل در کودکان و نوجوانان تغییرات متابولیکی ایجاد میکند که باعث می شود درمان این بیماری در بزرگسالی مشکل تر باشد.

در کشوری مانند آمریکا حدود ۶۱% جمعیت عمومی اضافه وزن دارند. در انگلیس ۵۱% و در آلمان ۵۰% مردم اضافه وزن دارند. در کشور ما آمار دقیقی در این رابطه موجود نیست ولی مطالعات پراکنده در ایران هم نشان دهنده شیوع بالای این مشکل است بطوری که شیوع چاقی در زنان شهرنشین تهرانی بالای ۳۰ سال ۸۲% ودر زنان روستاهای اطراف تهران ۷۲-۲۴ % است.

چاقی مشکلی است که عوامل مختلف محیطی، ژنتیکی، هورمونی، روانشناختی، اجتماعی و فرهنگی در ایجاد و تداوم آن نقش دارند.

این بیماری عوارض بسیار خطر ‌ناکی را برای فرد مبتلا بهمراه دارد . به طور مثال چاقی خطر بیماریهای قلبی عروقی را ۶۰ برابر و خطر دیابت را حدود۲۰ برابر افزایش می دهد .۶۰% افراد چاق در طول زندگی به فشار خون بالا مبتلا میشوند. این بیماری با عوارض دیگری نیز همراه است ؛ مثل چربی خون بالا، سنگ کیسه صفرا، مشکلات مفصلی بخصوص در مفاصلی که وزن را تحمل میکنند .مانند زانو وهمچنبن کمر درد که در افراد چاق شیوع بسیار بیشتری نسبت به افراد عادی دارد.درمطالعات، ارتباط چاقی با سرطانهای سینه، رحم، روده و پروستات بوضوح مشخص شده است.

البته خوشبختانه یک کاهش متوسط وزن حدود ۱۰% ‌وزن اولیه عوارض چاقی را در ۹۰% افراد چاق کاهش میدهد و این موضوع نشان میدهد که توجه بموقع و درمان مؤثر این بیماری میتواند بمیزان زیادی از خطر عوارض این بیماری بکاهد.پس هر چه زودتر بایستی از این بیماری رها شد.

● رژیم غذایی

متداول ترین درمانی که به بیماران چاق توصیه می شودرژیم غذایی است .شکی نیست که نوع و مقدار غذایی که فرد مصرف میکند روی وزن وی مؤثر است. بطوریکه چون فرد بیش از نیاز بدنش غذا مصرف کرده است دچار چاقی شده است. اما واقعیت این است که نه تنها هیچ رژیم غذایی به تنهایی نتوانسته است در درازمدت باعث کاهش وزن پایدار شود بلکه نوسانات وزن ناشی از رژیمهای غذایی مکرر باعث میشود که در هر رژیم غذایی جدید نسبت به بار قبل اهسته تر وزن کم شده و سریعتر وزن زیاد شود.پس قطعا رژیم غذایی به عنوان یکی از ارکان درمان چاقی بایستی کاملا علمی و مناسب فرد طراحی شده باشد .

● فعالیت بدنی

میزان فعالیت بدنی هم در ایجاد این بیماری نقش دارد. یعنی کسی که نسبت به مقدار غذایی که میخورد فعالیت جسمانی کمی داشته باشد ، قطعا" چاق خواهد شد. برای همین هم افزایش فعالیت بدنی متناسب برای بیمار یکی از قدمهای اساسی برای درمان وی محسوب میشود. بخصوص نقش فعالیت بدنی کافی در مداومت کاهش وزن بسیار مؤثر است.اما انجام ورزش هم به تنهایی قادر نیست کاهش وزن چندانی ایجاد کند ، بطوریکه گفته میشود ۳۰ ثانیه پرخوری اثر ۳۰ دقیقه ورزش را از بین میبرد. برای مثال برای کاهش یک کیلو گرم از وزن فقط با ورزش باید ۲۰ ساعت پیاده روی کرد.

● رفتار درمانی و تصحیح سبک زندگی

بتدریج از سال ۱۹۶۰ دانشمندان به نقش تغییر عادات و رفتارها در درمان چاقی توجه کردند. یکی از بهترین تحقیق ها را در این زمینه فردی بنام استوارت انجام داد. او با استفاده از مداخلات رفتار درمانی و بدون استفاده از رژیم غذایی روی ۸ زن گزارش کرد که در طی ۱۲ ماه ۱۷ کیلو کاهش وزن داشته اند. به مرور تحقیق در این زمینه ادامه پیدا کرد و از سال ۱۹۹۰ رفتار درمانی بعنوان یک جز‌‌‌‌‌‌‌‌ء ضروری تمام برنامه‌های درمانی کاهش وزن شناخته شد.

مداخلات رفتار درمانی شامل یکسری راهکار هایی است که به بیمار کمک میکند یک برنامه خوردن آگاهانه را به اضافه یک برنامه فعالیت جسمانی واقع بینانه داشته باشد.

البته برنامه‌های رفتاردرمانی برای هر شخص بنا به شیوه زندگیش (Life Style) باید بطور اختصاصی طراحی شود. برای مثال برای فرد چاقی که عادت دارد صبحانه را در اتومبیل در راه رسیدن به محل کار میل کند و ناهار را پشت میز کار و شام را جلوی تلویزیون میل کند بهترین راهکار محدود کردن وی به این نکته است که تمام وعده‌های غذایی را در منزل و روی میز غذاخوری و بدون تماشای تلویزیون میل کند. و یا کسی که عادت به حذف وعده های اصلی غذاییش دارد، به دلیل افت قند خون به خوردن غذاهای شیرین و هله هوله علاقمند میشود و در وعده‌های دیگر هم نسبت به غذا حریص تر خواهد شد و مهمترین راهکار برای این فرد این است که غذایش را در وعده های منظم میل کند و گاه فقط همین ثغییر در رفتارهای غلط غذایی باعث کاهش وزن فرد چاق می گردد البته حفظ و تثبیت این رفتارها نیاز به استفاده از تکنیکهای رفتاردرمانی خاصی دارد.

● مدیریت استرس

شما حتما موافق هستید که برای فردی که از شدت اضطراب درونی و برای فرار از مشکلات به خوردن شیرینی جات پناه میبرد، مؤثرترین راهکار کسب آرامش از طریق بکار گیری روشهای کنترل اضطراب وایجاد آرامش ذهنی (برای مثال استفاده از تکنیکهای یوگا ) میباشد . یکی از اقداماتی که امروزه در برنامه های درمان چاقی در نظر گرفته میشود موضوع کنترل استرس و رفع ریشه های روانی و ذهنی چاقی می باشد ودرمان بعضی از افراد چاق بعد از ارزیابی روانی که از انها بعمل می آید فقط با رفع علل ذهنی و روانی امکان پذیر می شود .

هم اکنون موفق ترین روشها در جهان برای درمان بیماری چاقی و کاهش وزن پایدار روشهایی هستند که با دیدی کل نگر به جنبه های مختلف چاقی بعنوان یک بیماری مزمن توجه می کنند و به تمامی ریشه های جسمانی ، تغذیه ای، رفتاری و روانی آن توجه می نمایند و در این راستا متناسب با سبک زندگی هر فرد و خصوصیات روحی وروانی وی برنامه درمانی خاص آن فرد طراحی می شود. در چنین برنامه ای برای تمامی اجزاء سبک زندگی فرد یعنی تغذیه ، فعالیت بدنی، خواب و استراحت ، چگونگی مدیریت استرس های فرد، بهداشت شغلی و حتی تفریحات و سرگرمی های وی برنامه ریزی مناسب انجام می گردد.

بدیهی است که برای درمان مؤثرو پایدار چاقی باید این دید کل نگر و همه جانبه وجود داشته باشد. در غیر این صورت ما با دید محدود گرفتار روشهای موقت و بی فایده ای می شویم که هرچند ممکن است بطور موقت وزن را کاهش دهد ، ولی عملا" در درازمدت باعث آسیب های جسمی و روانی مهمی میشود. تحقیقات نشان داده اند که نوسانات وزن ناشی از درمان های غیر علمی باعث افزایش خطر مرگ و میر در فرد چاق می شود.

تجربة شکستهای مکرر نوعی فشار روانی به نام استرس چاقی پدید می اورد که این استرس خود باعث عمیق تر شدن مشکل بیمارو اضافه وزن بیشتر میشود.

از این رو بیماری چاقی با تمام پیچیدگی وشیوع روزافزون در جهان تنها با استفاده ازروش درمانی همه جانبه و تیم درمانگر آگاه و متخصص قابل درمان است.

نویسنده : دکتر افسانه یاراحمدی

پزشک- مربی یوگا